De naam bell hooks wordt vaak geassocieerd met feminisme, intersectionaliteit en sociale rechtvaardigheid. Maar naast haar scherpe analyses van racisme en kapitalisme schreef ze ook over iets wat minstens zo fundamenteel is voor een rechtvaardige samenleving: liefde. Haar boek Alles over liefde (All About Love, 1999), onlangs vertaald naar het Nederlands, is een diepgaande reflectie op hoe liefde niet alleen persoonlijke relaties, maar ook onze hele maatschappij vormgeeft.
Met toenemende polarisatie, economisch onrecht en de alomtegenwoordigheid van burn-out en eenzaamheid is haar filosofie actueler dan ooit. Want hoe kunnen we sociale verandering bewerkstelligen zonder een collectieve herdefinitie van liefde, zorg en gemeenschap?
Liefde als politiek en revolutionair concept
bell hooks begint Alles over liefde met een fundamentele vraag: waarom begrijpen we liefde zo slecht? Ze stelt dat liefde in onze cultuur vaak gereduceerd wordt tot romantische liefde, terwijl het in werkelijkheid een bredere, transformerende kracht is. Volgens hooks is liefde een daad van zorg, respect, vertrouwen en verantwoordelijkheid – niet alleen binnen relaties, maar ook in gemeenschappen en zelfs in politieke bewegingen.
In Nederland zien we dezelfde problematiek die hooks beschrijft: individualisme en neoliberale waarden dringen door tot in onze intieme relaties. We worden opgevoed met het idee dat liefde iets is wat ons “overkomt”, in plaats van een bewuste praktijk die inspanning vereist. Daarnaast worden zorg en empathie vaak als zwak gezien, terwijl ze juist essentiële bouwstenen zijn voor een eerlijke en solidaire samenleving.
Wat betekent dit concreet?
hooks laat zien dat onze ideeën over liefde diep beïnvloed worden door patriarchale normen, waardoor vooral vrouwen leren zichzelf op te offeren in de naam van liefde. In romantische relaties wordt liefde vaak geïdealiseerd, terwijl toxische patronen worden getolereerd. Maar liefde is volgens hooks niet alleen een persoonlijke ervaring; het is ook een politiek concept. Systemen van onderdrukking zoals kapitalisme, racisme en patriarchaat zijn geworteld in een gebrek aan liefde en collectieve zorg. Dit betekent dat liefde niet alleen binnen relaties of gezinnen van belang is, maar ook een cruciale rol speelt in hoe samenlevingen functioneren. Daarom pleit hooks voor een politiek van liefde als basis voor sociale verandering. Zonder liefdevolle solidariteit en gemeenschapszorg kunnen bewegingen tegen racisme en kapitalisme niet effectief zijn. Werkelijke transformatie begint met het herwaarderen van liefde als een radicale, verbindende kracht.
Hoe Alles over liefde aansluit bij hedendaagse vraagstukken in Nederland
De inzichten van bell hooks over liefde en sociale rechtvaardigheid zijn direct toepasbaar op enkele van de meest urgente problemen in Nederland. Zo kampen steeds meer mensen, vooral jongeren en ouderen, met eenzaamheid en sociaal isolement. De enorme druk om productief te zijn leidt bovendien tot stress en burn-out. In Alles over liefde benadrukt hooks dat zorg en verbinding geen bijkomstige luxe zijn, maar fundamentele menselijke behoeften. Ze roept op om liefde opnieuw te waarderen als een kracht die tegenwicht kan bieden aan de vervreemding en het individualisme die zo kenmerkend zijn voor neoliberale samenlevingen.
Daarnaast maakt hooks duidelijk dat liefde en rechtvaardigheid onlosmakelijk met elkaar verbonden zijn. Een samenleving die zegt te streven naar gelijkheid, kan geen structuren van onderdrukking in stand houden. In Nederland zien we deze spanning terug in de voortdurende discussies over racisme, zoals de nasleep van de toeslagenaffaire en het probleem van etnisch profileren door de politie. Deze kwesties laten zien hoe essentieel zorg, respect en rechtvaardigheid zijn voor een gezonde samenleving. Liefde is volgens hooks geen abstract begrip, maar een politieke daad die vraagt om actie en verantwoordelijkheid.
Ook activisme kan niet zonder liefde. Bewegingen zoals Kick Out Zwarte Piet en de woonprotesten richten zich niet alleen op het bestrijden van structurele ongelijkheid, maar ook op het bouwen van een rechtvaardigere samenleving. hooks’ ideeën tonen aan dat verzet tegen onderdrukking slechts één kant van de strijd is; minstens zo belangrijk is het actief vormgeven van alternatieve manieren om samen te leven, gebaseerd op solidariteit en zorg voor elkaar. In een tijd waarin polarisatie toeneemt, biedt Alles over liefde een krachtig pleidooi voor een samenleving waarin liefde niet alleen iets persoonlijks is, maar ook een collectieve, transformerende kracht.
Waarom is bell hooks nog steeds zo ondergewaardeerd?
Hoewel hooks internationaal een sleutelfiguur is binnen het feminisme en de sociale wetenschappen, wordt haar werk nog steeds vaak genegeerd in academische en intellectuele kringen. Dit is geen toeval. Ze schreef toegankelijk en haalde inspiratie uit een breed scala aan bronnen, van de Bijbel tot zelfhulpboeken. Hierdoor paste ze niet in de traditionele academische hiërarchie die witte, mannelijke denkers zoals Foucault of Habermas wél verwelkomt.
Toch is haar invloed onmiskenbaar. Haar kritieken op feminisme, kapitalisme en racisme dagen nog steeds generaties studenten en activisten uit om verder te denken. De hernieuwde aandacht voor Alles over liefde is een teken dat haar boodschap actueler is dan ooit.
Een politiek van liefde als alternatief voor neoliberaal individualisme
bell hooks nodigt ons uit om liefde opnieuw te definiëren als een actieve, bewuste praktijk die onze relaties, gemeenschappen en politieke strijd vormt. In een wereld waar winst belangrijker lijkt dan mensen, waar individualisme boven collectieve zorg gaat en waar racisme en ongelijkheid voortduren, is haar boodschap relevanter dan ooit.
“Liefde maakt geen einde aan onze moeilijkheden; ze biedt ons de middelen om met die moeilijkheden om te gaan.”
Wie haar werk nog niet kent, heeft met Alles over liefde een perfect startpunt om haar revolutionaire ideeën te ontdekken.
De onvermijdelijke complexiteit van liefde
Liefde lijkt misschien een privékwestie, een persoonlijke zoektocht naar verbinding en geluk. Maar zoals bell hooks laat zien in Alles over liefde, is liefde ook een politiek en maatschappelijk fenomeen. Historisch gezien hebben economische en sociale structuren altijd invloed gehad op hoe mensen liefde ervaren, wie toegang heeft tot stabiele relaties en gezinnen, en hoe liefde wordt gereguleerd door wetten en conventies.
Toch roept liefde ook vragen op die verder gaan dan maatschappelijke structuren. Liefde is ongrijpbaar en vaak vol tegenstrijdigheden. Hoe kunnen vrijheid en verbondenheid samengaan? Wat als liefde niet wederzijds is? Hoe vinden we evenwicht tussen individuele verlangens en collectieve zorg? Voor velen blijft liefde, ondanks sociale vooruitgang, een bron van zowel diepe vreugde als intense pijn.
Wat duidelijk is, is dat liefde niet losstaat van rechtvaardigheid. Mensen die onder economische uitbuiting leven, die worstelen met racisme of seksisme, of die gevangen zitten in een systeem waarin liefde een luxe lijkt, kunnen pas werkelijk vrij liefhebben als er ruimte is voor zorg, gelijkwaardigheid en veiligheid. De strijd voor een betere wereld gaat dus niet alleen over werk, lonen en wetten, maar ook over de fundamentele menselijke behoefte om te beminnen en bemind te worden op basis van vrijheid en wederzijds respect.
bell hooks laat zien dat liefde een revolutionaire kracht kan zijn—niet door naïeve romantiek, maar door bewuste toewijding aan zorg, respect en rechtvaardigheid. Als we streven naar een wereld waarin iedereen kan liefhebben zonder angst, zonder onderdrukking en zonder sociale beperkingen, dan is de strijd voor liefde ook een strijd voor bevrijding.