Geert Wilders noemt woke de nieuwe religie. Maar wat als we dat frame omdraaien? Wat als radicaal-rechts zelf een kerk is? Geen losse verzameling boze witte mannen, maar een consistent geloofssysteem met dogma’s, heiligen en ketters. Een ideologie die zich presenteert als rationeel verzet, maar in werkelijkheid functioneert als een sekte — compleet met rituelen, symboliek en een eigen moreel kader. Een catechismus van angst, macht en verlangen.

Vanuit een antropologisch perspectief is deze benadering meer dan legitiem. Zoals Jitske Kramer¹ stelt in haar boek Tricky Tijden, is elke samenleving — en dus ook elke politieke stroming — te begrijpen als een culturele tribe, met bijbehorende mythologieën, normen en machtsstructuren. Door de radicaal-rechtse beweging te analyseren als een culturele orde, wordt zichtbaar dat deze geen onsamenhangende verzameling van proteststemmen vormt, maar een consistent ideologisch bouwwerk met een eigen morele logica.

Die logica laat zich vatten in elf leidende principes — elf geboden — die de kern vormen van wat men zou kunnen noemen: de rechtse kerk.

De elf geboden

1. Empathie is een zonde

Meeleven wordt gezien als zwakte. Kwetsbaarheid als vrouwelijk.
Vrouwelijke invloed als verwarrend.
Mannelijkheid is de maat der dingen. Alles daartussen: ruis.

2. Mannelijke dominantie is orde

Sterk zijn is goed. Hard zijn is beter.
Zorgzaamheid? Soft.
Overleg? Vertraging.
De leider beslist. De rest zwijgt.

3. Democratie is decadent

Niet de wil van het volk telt, maar die van de ‘juiste’ leider.
Besluitvorming is geen proces, maar bevel.
Gehoorzaamheid boven participatie.

4. Niet-productieven zijn ballast

Alles draait om economische waarde.
Wie geen winst maakt — vluchteling, zieke, kunstenaar —mag verdwijnen.
In dit wereldbeeld telt een mens alleen mee als hij economisch rendeert.

5. Woke is de vijand

Gelijkheid is indoctrinatie. Diversiteit: verdeeldheid.
Inclusie? Culturele zelfmoord.
Woke staat gelijk aan verraad aan het “echte volk”.

6. De elite liegt

Media, wetenschap, instituties — allemaal corrupt.
Kennis is een complot.
De waarheid? Die ligt bij degene die het hardst schreeuwt.

7. Eigen volk eerst

Grenzen zijn heilig.
Culturele zuiverheid is noodzaak.
De ander? Bedreiging.

8. Eer de leider – hij weet de weg

Hij spreekt je woede. Je angst. Je verlangen naar eenvoud.
Volg hem, en alles wordt opgelost.
Niet zelf denken — maar gehoorzamen.

9. Versnelling is verlossing

Laat het systeem crashen.
Technologie is de nieuwe god.
Wat zwak is, moet sterven. Disruptie is zuivering.

10. Boosheid is een deugd

Altijd boos.
Altijd verontwaardigd.
Redelijkheid is lafheid. Twijfel is verraad.

11. Ontken alles

Zeg: “We stellen alleen maar vragen.”
Zeg: “We zijn bezorgd.”
En verspreid ondertussen leugens.
Zachtjes. Glimlachend. Structureel.

Dit is geen grap meer

Deze elf geboden zijn niet langer marginaal.
Ze zitten in beleid, begrotingen, mediaframes.
Ze bepalen het tempo van het debat.
En het ergste? Ze worden genormaliseerd.

Het echte gevaar? Niet zij. Wij.

Het grootste risico is niet Wilders, Trump of Tate.
Het zit in onze passiviteit.
Onze vermoeidheid.
Onze bereidheid om te zwijgen.
Of erger nog: om het normaal te gaan vinden.

Wat nodig is: morele moed

Niet een spiegelkerk op links.
Niet nog een ideologie.
Maar menselijkheid.
Moedige empathie. Kritisch denken. Rechtvaardigheid met lef.

Van randverschijnsel naar norm

Deze elf principes functioneren als een ideologische infrastructuur. Ze vormen de basis onder beleidskeuzes, mediacampagnes en politieke strategieën in tal van landen. Wat begon als een contrabeweging aan de randen van het politieke spectrum, heeft zich ontwikkeld tot een moreel systeem dat doorsijpelt in mainstreambeleid en mediataal. De verschuiving is subtiel maar fundamenteel: van open samenleving naar gesloten tribalisme, van democratisch compromis naar autoritair verlangen.

In haar werk benadrukt Jitske Kramer dat culturen gevormd worden door gedeelde verhalen en symbolen. Wie het culturele verhaal beheerst, bepaalt wat als normaal geldt. Radicaal-rechts heeft begrepen dat ideologische macht niet begint bij beleid, maar bij overtuiging. Bij moraal. En dat is precies waar hun winst geboekt wordt.

Morele luiheid als katalysator

Het grootste gevaar van deze beweging ligt niet in haar leiders, maar in de passiviteit van de samenleving. In de morele moeheid die maakt dat mensen hun overtuigingen verlaten voor gemak en controle. Het verlangen naar eenvoudige oplossingen en duidelijke vijandbeelden opent de deur voor ideologische systemen die de kernwaarden van de democratie uithollen.

Een alternatief verhaal

Wat daartegenover moet staan, is geen spiegelversie van dezelfde religieuze overtuiging. Geen nieuwe dogma’s, maar een herwaardering van democratische deugden: empathie, redelijkheid, solidariteit, verantwoordelijkheid. Geen moreel relativisme, maar morele moed. Zoals Kramer stelt in Deep Democracy: ware besluitvorming begint waar alle stemmen gehoord worden — ook die van de minderheid.

De vraag is niet alleen wat men gelooft, maar vooral: welk verhaal men bereid is mee te dragen. De elf geboden van de rechtse kerk zijn helder. Het is aan de samenleving om daar een overtuigend menselijk alternatief tegenover te zetten.Laat me weten als je deze tekst als webpagina wilt opmaken of laten converteren voor platforms als WordPress of Medium — dan zet ik ’m zo voor je klaar.

1. Het werk van Jitske Kramer
   Antropoloog en organisatiekundige Jitske Kramer heeft in haar werk — onder andere Tricky Tijden en Deep Democracy — laten zien dat elke groep, elk systeem, zijn eigen rituelen, regels en mythes ontwikkelt. Ze duidt onze tijd als een fase van culturele liminaliteit: oude verhalen storten in, nieuwe zijn nog niet gevormd. En juist in die tussenruimte gedijen de narratieven van radicaal-rechts zo goed — ze bieden orde, identiteit en houvast, waar progressieve krachten vaak nog zoekend zijn.
   
   Kramer stelt terecht dat leiderschap in zulke tijden moet draaien om moed, verbondenheid en de durf om in de onderstroom te duiken. Deep Democracy, een methode die de stem van de minderheid expliciet laat doorklinken in besluiten, staat haaks op de ideologie van gehoorzaamheid en uitsluiting die radicaal-rechts propageert. Haar inzichten verdienen het om niet alleen in boardrooms, maar ook in politieke arena’s serieus genomen te worden. ↩︎