In tijden van groeiende ongelijkheid en politieke vermoeidheid zoeken veel mensen naar een gevoel van controle. Maar in plaats van macht te delen, klampen bestuurders zich eraan vast en wijzen ze anderen aan als bedreiging. Vrijheid wordt zo gereduceerd tot gehoorzaamheid, solidariteit tot wantrouwen. Toch bestaat er een andere manier van samenleven—een die niet steunt op bevel of bezit, maar op wederkerigheid, samenwerking en directe verantwoordelijkheid. Die gedachte botst frontaal met het autoritaire denken dat steeds luider klinkt, vooral bij Nederlandse rechtse partijen die angst verkopen als beleid. Ze bouwen hun macht niet op vertrouwen, maar op verdeeldheid: het creëren van vijandbeelden om wanbeleid te verdoezelen.
De oudste truc uit het handboek van het fascisme is even doorzichtig als doeltreffend: wijs een kwetsbare groep aan als schuldige, en je hoeft nooit rekenschap af te leggen voor je eigen falen. In Nederland zien we die strategie opnieuw tot leven komen. Extreemrechtse partijen en hun mediamachines verspreiden een narratief waarin migranten en vluchtelingen verantwoordelijk zouden zijn voor woningnood, criminaliteit en sociale spanningen. Maar dat verhaal is niets meer dan een zorgvuldig geconstrueerd rookgordijn. Terwijl de camera gericht blijft op mensen zonder macht, verdwijnen de werkelijke oorzaken—marktwerking, speculatie, bezuinigingen, racistische wetgeving—geruisloos uit beeld.
Dat rookgordijn is niet onschuldig. Het vergiftigt het maatschappelijk klimaat, normaliseert haat en leidt uiteindelijk tot geweld. De brandstichting in Someren, een dorp in Noord-Brabant, eind 2022, was geen incident uit het niets, maar een symptoom van jarenlange demonisering. Daar werd een toekomstige opvanglocatie voor asielzoekers in brand gestoken, een daad gevoed door leugens en angstretoriek.
We hoeven dit niet te accepteren. Leugens kunnen ontmaskerd worden, solidariteit kan georganiseerd worden, en menselijkheid kan verdedigd worden—mits we de moed hebben om het te doen. Dit is geen oproep tot naïviteit, maar tot nuchtere feiten, morele ruggengraat en collectieve actie.
Ontmasker xenofobe propaganda
Extreemrechts leeft van herhaling. Steeds weer dezelfde slogans, dezelfde angstbeelden, herhaald tot ze vanzelf als waar klinken. Die eindeloze echo voedt de illusie van zekerheid. Het antwoord daarop is niet beleefd zwijgen of diplomatieke nuance, maar rustige helderheid—feitelijk, concreet en menselijk. Op straat, aan de keukentafel, online: overal waar het gesprek wordt gekaapt door leugens, kunnen we het terugnemen.
Herken de mythen, beantwoord ze met feiten, maar ook met verhalen van echte mensen. Want cijfers overtuigen, maar menselijkheid beklijft.
De mythe dat vluchtelingen terroristen zouden zijn, gaat lijnrecht in tegen de werkelijkheid: het merendeel van dodelijke aanslagen in het Westen komt van extreemrechts en zogeheten ‘homegrown’ daders. De mythe dat migranten voor meer misdaad zorgen, verdwijnt zodra onderzoek corrigeert voor leeftijd, geslacht en woonomgeving. En de mythe dat er ‘geen plek’ zou zijn? Die verhult het falen van beleid: woningnood komt voort uit speculatie, sloop van sociale huur en decennia van marktdenken, niet uit de komst van mensen die bescherming zoeken.
Wie deze verhalen wil doorprikken, hoeft geen professor te zijn. Eén mythe, één feit, één menselijk voorbeeld—meer is vaak niet nodig. Want de kracht van waarheid ligt niet in volume, maar in herhaling met betekenis.
Verwelkom migranten en vluchtelingen
De effectiefste weerlegging van haat is nabijheid. Fascistische retoriek floreert bij afstand en anonimiteit; het verstomt zodra mensen elkaar werkelijk ontmoeten.
Groet op straat. Zeg “welkom”. Word taalcoach of maatje. Doneer, organiseer, deel een maaltijd. Kleine daden maken het verschil tussen vervreemding en gemeenschap. Achter elk succesverhaal van integratie schuilt iemand die besloot niet te wachten op toestemming om mens te zijn.
Bescherm mensen op de vlucht
Veiligheid eindigt niet bij de grens. Geweld kan zich herhalen—op zee, in opvangcentra, op straat. Steun reddingsorganisaties. Wees zichtbaar bij intimidatie. Grijp in bij microgeweld, ook als het ‘maar een grapje’ lijkt. Gebruik wat je kunt: juridische kennis, medische kunde, een pen of een camera.
Bescherming is niet alleen fysieke veiligheid, maar ook sociale inbedding: vriendschap, werk, buren. Hoe sterker die verbindingen, hoe minder ruimte er overblijft voor haat.
Verzet je tegen staatsrepressie
Fascistische logica druppelt via beleid onze instituties binnen—onder het mom van orde en rechtvaardigheid. Het strafbaar stellen van hulp, pushbacks, gezinsbreuk als drukmiddel: dit is geen “streng maar rechtvaardig” beleid, maar ontmenselijking met een stempel.
Noem het beestje bij de naam. Organiseer burgerlijke ongehoorzaamheid waar nodig. Bouw solidariteitsfondsen om activisten en vrijwilligers te beschermen. En vooral: stem op partijen die mensenrechten verdedigen en publieke voorzieningen herstellen. Repressie bloeit bij schaarste; publieke investeringen halen de zuurstof eruit.
Wat we wél moeten doen
In plaats van angst en verdeeldheid te voeden, kunnen we bouwen aan een samenleving die mensen beschermt in plaats van uitbuit. Dat vraagt om daden, niet om symbolische woorden.
We moeten bouwen in plaats van blamen: de woningmarkt onttrekken aan speculatie, leegstand aanpakken en weer sociaal bouwen. We moeten werk scheppen voor iedereen die hier is, asielzoekers de kans geven om eerder te werken, uitbuiting bestrijden en vakbonden versterken. We moeten investeren in lokale infrastructuur—taal, zorg, onderwijs en buurtwerk—want daar ligt de ruggengraat van integratie. En we moeten symboolrepressie afschaffen: menselijkheid mag nooit strafbaar zijn. Uiteindelijk draait het om een eerlijk migratieverhaal. Migratie is van alle tijden; de vraag is niet of mensen komen, maar hoe we samenleven, met rechtvaardigheid en wederkerigheid als uitgangspunt.
Antwoorden voor het volgende debat
- “Vol is vol”? Nee—vol is de winstverwachting van beleggers die woningen leeg laten staan.
- “Ze passen zich niet aan”? Geef zekerheid en taal, en integratie volgt vanzelf.
- “Eerst onze eigen mensen”? Juist daarom: investeer publiek. Verdeeldheid is het goedkoopste middel om ongelijkheid te verkopen.
Solidariteit als veiligheidsstrategie
Antifascisme is geen ideologische hobby, maar een vorm van democratische hygiëne. Wie migranten beschermt, verdedigt het idee dat menselijke waardigheid niet onderhandelbaar is. En elke daad, hoe klein ook—een begroeting, een donatie, een tegengeluid—maakt het moeilijker om haat te normaliseren.
Vandaag zijn migranten de zondebok. Morgen is het een andere groep. Onze keuze is simpel: meedoen aan verdeling, of samen staan voor menselijkheid.
Kort en helder: vluchtelingen zijn welkom. Fascisme niet.
