Trump, Musk en het Amerikaanse Experiment op de Rand van de Afgrond – De Verenigde Staten bevinden zich niet langer in een tijdelijke crisis, maar in een fundamentele herschikking van macht, structuur en ideologie. In een spraakmakend interview schetst historica Ruth Ben-Ghiat – een expert op het gebied van autoritarisme – een onheilspellend beeld: Amerika zit niet meer op het hellende vlak richting autocratie, het is er al diep in verwikkeld.
Dit essay stelt, in navolging van Ben-Ghiat, dat wat zich nu ontvouwt geen afwijking is van het systeem, maar juist het gevolg van diepgewortelde spanningen binnen het Amerikaanse kapitalistische project. De recente toenadering tussen Donald Trump en Elon Musk vormt een gevaarlijk precedent: een digitale, elektoraal gelegitimeerde autocratie die zijn gelijke niet kent.
Trump: Klassiek Autocratisch in Amerikaanse Kaders
Ben-Ghiat benadrukt dat Trump geen buitenstaander is, maar eerder een versterkte belichaming van autoritaire strategieën: het cultiveren van een persoonsverheerlijking, het uithollen van de rechtsstaat, het inzetten van staatsgeweld tegen burgers, en het gebruiken van religie als legitimatie van macht. Deze tactieken zijn herkenbaar sinds Mussolini, maar krijgen in de VS een unieke invulling – doordrenkt met evangelisch fanatisme, raciale ondertonen en het idee van kapitalistische exceptionaliteit.
Trump komt niet als vreemde eend in de bijt. Hij is eerder een logisch product van Amerikaanse contradicties: van slavernij tot Jim Crow, van koloniale oorlogen tot massale surveillance en geldgedreven politiek. Wie denkt dat de democratie nu pas begint af te brokkelen, mist de historische onderstroom: het fundament van de Amerikaanse republiek heeft altijd al autoritaire trekken gehad, alleen zijn deze nu intern gericht.
Musk: De Digitale Caesar
Wat de huidige verschuiving uitzonderlijk maakt, is de opkomst van Elon Musk als medeplichtige architect van dit nieuwe regime. Ben-Ghiat wijst op een de facto “machtssplitsing” tussen Trump en Musk – niet in formele zin, maar qua invloed. Musk is niet slechts een financier of fan; hij deelt in de macht. Hij bezit niet alleen communicatiekanalen, autofabrieken en satellietnetwerken, maar heeft ook toegang tot staatsinfrastructuren, gegevenssystemen en – opvallend genoeg – het politieke toneel.
Musk’s hybride staat is niet geografisch, maar technologisch: een combinatie van AI-platforms, private beveiligingsstructuren, sociale media als gedragscontrole, en posities in overheidsstructuren zonder democratisch mandaat. Zijn ideologie? Een techno-libertaire droomwereld, waarin efficiëntie heilig is en ongelijkheid wordt gezien als bewijs van verdienste. In die wereld speelt het door hem gedreven ‘Department of Government Efficiency’ (DOGE) een sleutelrol – een schijnagentschap zonder wettelijke basis, maar met de macht om publieke diensten te herstructureren.
De Glijdende Vorm: Electorale Autocratie
Volgens Ben-Ghiat zijn we getuige van de opmars van een electoral autocracy – een regimevorm waarbij verkiezingen weliswaar bestaan, maar hun democratische betekenis verloren is. Het parlement functioneert, rechters dragen toga’s, en nieuwsmedia publiceren nog steeds, maar in de praktijk zijn checks and balances uitgehold. In landen als Hongarije of Turkije zagen we dit al, maar de Amerikaanse variant is ongekend digitaal.
Musk’s rol in deze structuur is cruciaal. Hij controleert de infrastructuur van communicatie (denk aan X, satellietinternet, AI-platforms) en infiltreert de beleidsvorming – zonder stem van het volk. De façade blijft staan, maar achter het gordijn is het bestuursapparaat al drastisch veranderd.
Waarom Deze Vorm Gevaarlijker Is Dan Klassiek Fascisme
Er zijn parallellen met het twintigste-eeuwse fascisme: paramilitair geweld (zoals op 6 januari), aanvallen op vakbonden en het verdwijnen van activisten. Maar het nieuwe autoritarisme is digitaal, geprivatiseerd en sluipend. In plaats van partijcontrole zijn er private machtssferen die via algoritmes, data en platforms publieke instituties binnendringen. Niet langer “de staat boven alles,” maar “de markt boven de staat.”
Wat deze vorm extra gevaarlijk maakt? De snelheid waarmee zij zich verspreidt, de onzichtbaarheid van haar operaties, en de mondiale gevolgen. Als de VS, ooit gezien als vaandeldrager van liberale democratie, ten prooi valt aan een autoritaire elite met technologische macht, wat betekent dat dan voor de rest van de wereld?
De Klassenoorlog Die Niet Zo Wordt Genoemd
Ben-Ghiat wijst ook op een onderliggend sociaal fenomeen: het gevoel van verraad. Veel Amerikanen voelen zich in de steek gelaten door de democratie. En niet geheel ten onrechte – decennia van neoliberaal beleid hebben sociale vangnetten afgebroken en de kloof tussen rijk en arm vergroot. Deze onvrede wordt echter niet geadresseerd door progressieve krachten, maar gekaapt door rechts-radicale machten die de macht nog verder concentreren. Het is een klassenoorlog van bovenaf, vermomd als patriottisme of efficiënte herstructurering.
Wat Nu? En Is Er Nog Hoop?
Ben-Ghiat is duidelijk: een terugkeer naar het oude normaal is uitgesloten. De structuren zijn veranderd – juridisch, cultureel, digitaal. Zelfs als Trump morgen verdwijnt, blijven de netwerken, algoritmes en denkbeelden bestaan. Figuren als J.D. Vance staan al klaar om het stokje over te nemen, gesteund door miljardairs als Peter Thiel.
Toch is hoop niet helemaal verloren. Soms schuilt bewustzijn in de chaos. Wanneer publieke voorzieningen verder ineenstorten, wanneer complotten levens eisen en maatschappelijke ontwrichting groeit, zou een massaal ontwaken kunnen volgen. Maar dat is geen zekerheid. Geschiedenis leert dat mensen zich vaak sneller aanpassen aan onderdrukking dan dat ze in opstand komen.
De taak voor links? Stop met hopen op redding via gecorrumpeerde instituties. Organiseer buiten parlementaire kaders. Koppel technologie aan arbeidersmacht. En wees niet bang om het beest bij naam te noemen: dit is geen democratie meer, maar een geavanceerd oligarchisch systeem met autoritaire trekken.
Wanneer Macht Maskers Draagt
Wat zich in de VS afspeelt, is niet alleen een binnenlandse crisis. Het is een mondiale testcase: hoe ver kunnen kapitaal en technologie samensmelten tot een post-democratisch regime zonder dat de samenleving ingrijpt? Trump mag dan het gezicht zijn, Musk is het netwerk. En zolang er geen radicale democratisering van technologie, arbeid en bestuur plaatsvindt, blijven we gevangen in hun experiment.
Of, om Ben-Ghiat menselijker te parafraseren: alleen als we de moed hebben vrijheid opnieuw en radicaler te verbeelden, is er nog iets te redden.