Demonstranten verenigd tegen de groeiende invloed van private equity op publieke sectoren, zoals zorg, onderwijs en woningmarkt. Hun boodschap: publieke diensten moeten voor het volk blijven, niet voor de winst.
Demonstranten verenigd tegen de groeiende invloed van private equity op publieke sectoren, zoals zorg, onderwijs en woningmarkt. Hun boodschap: publieke diensten moeten voor het volk blijven, niet voor de winst.

De Invloed van Private Equity op Onze Publieke Sectoren

7 minutes, 18 seconds Read

In haar boek ‘Gekaapt door het Kapitaalbelicht Mirjam de Rijk een belangrijke en verontrustende trend die invloed heeft op verschillende publieke sectoren in Nederland. De Rijk onderzoekt hoe private investeerders, die bedrijven kopen om winst te maken, de zorg, het onderwijs, de woningmarkt en de kinderopvang beïnvloeden. Wat zijn de gevolgen van deze trend en wat kunnen we eraan doen? In dit bericht duiken we in de kernpunten van het boek en bespreken we de bredere implicaties.

Wat is Private Equity?

1. Private equity verwijst naar investeringen in bedrijven die niet openbaar verhandeld worden. Rijke investeerders kopen bedrijven met als doel deze winstgevender te maken en later met winst door te verkopen. Hoewel dit op het eerste gezicht een gezonde economische praktijk lijkt, is de werkelijkheid vaak complexer en problematischer. Private equity leidt vaak tot bezuinigingen en ontslagen om de winst te maximaliseren, wat kan resulteren in verslechterde diensten en arbeidsomstandigheden.

Sectoren Onder de Loep

2. Zorg: Private equity-investeerders hebben hun zinnen gezet op de Nederlandse zorg, waarbij ze zich richten op de winstgevende onderdelen van zorginstellingen. Dit heeft ernstige gevolgen voor de kwaliteit van de zorg. Zo leidde de overname van Zorggroep Vivent door een private investeringsmaatschappij tot harde bezuinigingen, met als direct gevolg een hogere werkdruk voor het personeel en langere wachtlijsten voor patiënten. Maria, een verpleegster bij Zorggroep Vivent, getuigt: “Door de bezuinigingen kunnen we nauwelijks nog de zorg bieden die patiënten verdienen. De werkdruk is ondraaglijk geworden en de zorgkwaliteit gaat met sprongen achteruit.”

Ondanks deze schrijnende realiteit, heeft minister Fleur Agema (PVV) besloten dat er geen verbod komt op private equity in de zorg. Volgens haar zou een verbod innovatie en efficiëntie in de sector belemmeren, een standpunt dat fel wordt bekritiseerd door partijen zoals het CDA en SP. Sarah Dobbe (SP) noemt private equity-investeringen zelfs “meedogenloze kapitaalroof” die niets in de zorg te zoeken hebben. Deze koerswijziging van de PVV, die eerder fel gekant was tegen “roofkapitalisme”, laat zien hoe de politieke ambitie om de zorg te beschermen zwicht onder druk van de marktwerking. De vraag blijft echter: hoe ver moeten we gaan in het offeren van zorgkwaliteit voordat er wordt ingegrepen?

Onderwijs: Ook in de onderwijssector zien we soortgelijke patronen. Een educatieve uitgeverij, Malberg, werd overgenomen door een investeringsmaatschappij. Na de overname werden wijzigingen doorgevoerd in het lesmateriaal en de kosten werden teruggeschroefd. Leraren en ouders bekritiseerden de verminderde kwaliteit van het lesmateriaal en de stijgende kosten voor scholen. Dit heeft geleid tot een achteruitgang van onderwijskwaliteit, wat direct invloed heeft op de leerervaring van studenten. In een column in Trouw merkt Nelleke Noordervliet op dat ze blij is met de kansen die ze van de overheid kreeg in het onderwijs, ondanks haar eenvoudige afkomst, maar tegelijkertijd lijkt ze genoegen te nemen met ongelijkheid zolang we maar ‘gelijkwaardig’ zijn. Dit toont aan dat het onderwijs zijn rol als gelijkmaker verliest in een maatschappij die steeds meer naar marktwerking neigt.

Wonen: De woningsector wordt beïnvloed door investeerders die onderhoudsbedrijven opkopen, wat de kosten van woningonderhoud en verduurzaming verhoogt. Woningcorporatie Vestia kreeg bijvoorbeeld te maken met financiële problemen door speculatieve praktijken na investeringen van private equity. Dit resulteerde in hogere huurprijzen en slechter onderhoud van woningen, wat de huurders benadeelde en hun woonsituatie verslechterde. In Nederland is de liberalisering van de woningmarkt zo ver doorgevoerd dat het aantal daklozen in tien jaar tijd is verdubbeld. Tegenwoordig moet je rijk zijn om een eigen woning te bezitten: we kijken niet meer raar op van een half miljoen voor 50 vierkante meter in Amsterdam.

Kinderopvang: Ook hier zien we een trend waarin private equity de markt binnendringt. Kinderopvang Nederland werd overgenomen door een investeringsmaatschappij die kostenbesparingen doorvoerde. Dit leidde tot een verminderde kwaliteit van de kinderopvang en hogere kosten voor ouders. Ouders moeten nu meer betalen voor minder kwalitatieve opvang, wat een directe belasting vormt voor hun gezinsbudgetten.

Hoe Heeft Dit Kunnen Gebeuren?

3. De Rijk legt uit dat deze ontwikkelingen mogelijk werden door een combinatie van factoren: een overvloed aan kapitaal op zoek naar winst, een gunstig belastingklimaat, en een politiek klimaat dat onvoldoende kritisch was. Het gebrek aan strikte overheidsregels heeft het private investeerders mogelijk gemaakt om steeds dieper door te dringen in publieke sectoren, met alle negatieve gevolgen van dien. Dit is zichtbaar in de recente nieuwsitems over privatisering en de financiële problemen bij publieke instellingen. In het Nederland van nu heeft de overheid vooral de onderklasse definitief in de steek gelaten. Wat begon als de privatisering van PTT en de energiesector vanaf de jaren negentig, heeft zich in latere jaren verder uitgedijd naar de gezondheidszorg, welzijn en de woningmarkt. De marktwerking in de zorg maakt het mogelijk dat het grote kapitaal de zorg mag indringen en ondanks een wettelijk verbod op winst, met allerlei bv-constructies miljoenen terugkeren aan hun aandeelhouders. Met als gevolg hogere zorgpremies en een nog hoger eigen risico waar met name de onderklasse de dupe van wordt.

Tegenbewegingen Tegen Neoliberalisme en Privatisering

4.1 De Globaliseringsbeweging
In de jaren 90 en vroege jaren 2000 ontstond een wereldwijde beweging tegen neoliberalisme, vooral tijdens de periode van globalisering. De Seattle WTO-protesten in 1999 zijn een bekend voorbeeld, waarbij tienduizenden demonstranten zich verzamelden tegen de Wereldhandelsorganisatie (WTO). Ze vreesden dat het beleid van de WTO zou leiden tot verdere uitbuiting van ontwikkelingslanden en een verslechtering van milieu- en arbeidsnormen. Deze beweging zette globalisering kritisch op de kaart en leidde tot meer aandacht voor eerlijke handel en betere arbeidsomstandigheden.

4.2 Anti-privatiseringscampagnes
Er zijn ook specifieke campagnes gericht op het voorkomen van privatisering van essentiële publieke diensten. Een bekend voorbeeld is de Wateroorlog in Cochabamba, Bolivia, in 2000. Lokale gemeenschappen en sociale organisaties verzetten zich tegen de privatisering van water, wat leidde tot prijsverhogingen. De volksopstand resulteerde in de annulering van het contract met een privébedrijf en het herstel van publieke controle over de waterdistributie.

4.3 Lokale Initiatieven en Sociale Bewegingen
In Nederland waren er ook significante tegenbewegingen. De Waterlandse Beweging en andere lokale initiatieven probeerden de privatisering van watermaatschappijen tegen te gaan. Hoewel de privatisering van waterbedrijven in Nederland is voorkomen, lieten deze bewegingen zien hoe lokale weerstand effectief kan zijn in het behouden van publieke controle over essentiële diensten. De betrokkenheid van de lokale gemeenschap speelt een cruciale rol in het beschermen van publieke belangen. Al met al zijn de restjes verzorgingsstaat die er begin jaren negentig nog waren, de afgelopen drie decennia verder uitgekleed en steeds weer te koop gezet door elkaar opvolgende politici. De tijdgeest, het neoliberale marktdenken dat iedereen in de greep had, van Lubbers tot Rutte en al hun coalitiepartners, waren zo overtuigd van de misvatting dat kapitalisme al onze problemen oplost.

4.4 Wereldwijde Bewegingen
Bewegingen zoals ATTAC pleitten wereldwijd voor regulering van financiële markten en belastingrechtvaardigheid. Deze groepen hebben invloed uitgeoefend op beleidsbeslissingen door de aandacht te vestigen op de negatieve gevolgen van ongecontroleerde marktkrachten en belastingontwijking door multinationals. Door publieke druk en campagnes hebben zij bijgedragen aan het bevorderen van eerlijker belastingbeleid en financiële transparantie. In 2005 hebben we in Frankrijk goed kunnen waarnemen hoe de kloof tussen de ‘haves’ en de ‘have nots’ steeds verder verbreedt, en de historische voorbode kan vormen voor sociale onrust.

Wat Nu?

5. Wat kunnen we doen om de negatieve gevolgen van private equity in de publieke sector te beperken? De Rijk stelt een herziening van het belastingbeleid voor en benadrukt het belang van het versterken van publieke structuren. We moeten de regels voor private equity strenger maken en transparantie eisen over de impact van investeringen op publieke diensten. Daarnaast is het cruciaal om maatschappelijke bewegingen te ondersteunen en politieke druk uit te oefenen om verandering te bewerkstelligen. Word actief en teken petities van organisaties zoals ‘Stop Privatisering’ en maak gebruik van protesten om je stem te laten horen. Ontdek ook hoe je effectief kunt pleiten voor verandering door informatie te verkrijgen bij organisaties zoals de Consumentenbond en FNV. Voordat we het onderwijs verder het ravijn van kapitalisme die ‘marktwerking’ heet induwen, zou het verstandig zijn om in ieder geval de evaluatie van privatisering en verzelfstandiging opnieuw te doen, maar dit keer beter en door een onafhankelijke commissie.

Gekaapt door het Kapitaal biedt een schokkend overzicht van hoe private equity invloed heeft op publieke sectoren die cruciaal zijn voor onze samenleving. Het boek is een belangrijke bijdrage aan het debat over de toekomst van publieke diensten en de impact van financiële belangen op ons dagelijks leven. Voor iedereen die geïnteresseerd is in economie, politiek en sociale rechtvaardigheid, is het zeker de moeite waard om dit boek te lezen en na te denken over de implicaties voor de toekomst. Ontdek meer over deze thema’s en neem actie om een rechtvaardigere samenleving te bevorderen. Lees de persoonlijke verhalen van betrokkenen, vergelijk met internationale voorbeelden, en overweeg innovatieve benaderingen om de balans tussen private investeringen en publieke belangen te herstellen.

Aanbevolen voor jou