Elke samenleving draait op verhalen over orde. Over wie mag beslissen, wie mag blijven, wie mag spreken. Maar achter die verhalen schuilt een eenvoudiger mechanisme: macht organiseert zich niet vanzelf, ze onderhoudt zichzelf — via regels, instellingen en angst. En wie die angst beheert, bepaalt wie als “legitiem” geldt.
Er bestaat echter altijd een andere traditie — een die niet op bevel, maar op samenwerking rust. Waar mensen zelf bepalen wat rechtvaardig is, waar solidariteit geen gunst is maar een praktijk. Het idee dat vrijheid niet van bovenaf wordt verleend, maar ontstaat tussen mensen die weigeren elkaar als vijand te zien.
Het is precies dit soort vrijheid dat onder druk komt te staan wanneer bestuur wordt verward met bevel, en veiligheid met uitsluiting. In dat spanningsveld beweegt iemand als Stephen Miller: de ontwerper van een staatslogica waarin controle belangrijker is dan recht, en gehoorzaamheid zwaarder weegt dan menselijkheid.
Stephen Miller is geen doorsnee beleidsadviseur. Hij is de ontwerper van een bestuursstijl waarin migranten niet als mensen, maar als middelen worden gezien — afschrikking als doel, leed als middel. Van het religieus getinte inreisverbod tot het zero-tolerance-beleid en de scheiding van gezinnen: telkens dezelfde logica. Grenzen als theater, menselijkheid als wisselgeld.
In 2025, onder het tweede Trump-regime, is zijn invloed niet slechts herleefd — ze is institutioneel verankerd. Miller is terug in Washington, op een plek waar beleid en binnenlandse veiligheid samenkomen — precies daar waar grondrechten het meest kwetsbaar zijn.
Van campusprovocateur tot beleidsarchitect
Als student aan Duke University in Durham, North Carolina — een campus waar progressieve waarden en zuidelijke tradities elkaar vaak kruisen — zocht Miller actief de confrontatie met het idee van diversiteit. Het was minder debat dan performance: provocatie als politiek instrument. Later werd hij stafmedewerker van senator Jeff Sessions uit Alabama, een conservatief die migratie vooral als bedreiging zag. Daar leerde Miller hoe macht niet openlijk verandert, maar zich stil nestelt in regels en procedures — niet door hervormen, maar door vastzetten.
Toen hij in 2016 meeschreef aan Trumps campagne, leverde hij de toon: “American carnage”. Een wereldbeeld waarin immigratie geen fenomeen maar een bedreiging was. Overdrijving werd strategie.
Een infrastructuur van uitsluiting (2017–2020)
Het inreisverbod
Onder het mom van nationale veiligheid kwam een verbod voor reizigers uit meerdere moslimmeerderheidslanden. De boodschap: afkomst is risico. Juridisch verfijnd, ideologisch consistent.
Zero tolerance en familiescheiding
Wat volgde was geen beleidsfout, maar een berekende afschrikking. Ouders werden strafrechtelijk vervolgd, kinderen opgesloten in aparte faciliteiten — vaak in met gaas omheinde ruimtes die eufemistisch “shelters” werden genoemd. De beelden daarvan gingen in 2018 de wereld rond: huilende peuters achter tralies, aluminium dekens in overbelichte hallen, stemmen van kinderen die hun ouders riepen. Nieuwsnetwerken als CNN en MSNBC brachten de eerste videofragmenten, gevolgd door diepgravende reportages van ProPublica en The New York Times die de schaal van het beleid blootlegden. Zelfs conservatievere zenders konden niet om de morele impact heen.
De publieke verontwaardiging was onmiddellijk en massaal. Van kerkleiders tot voormalige first ladies klonk openlijke kritiek; duizenden mensen gingen de straat op onder de leus Families Belong Together. Onder die druk schroefde de regering het beleid formeel terug, maar het precedent bleef: wat ooit ondenkbaar was, werd bestuurlijke optie. Achter de coulissen bleef dezelfde logica bestaan — leed als middel, niet als vergissing.
Beperking van legale toegang
Ook de legale routes werden doelbewust versmald. De jaarlijkse vluchtelingenquota — ooit ruim boven de honderdduizend — werden in een paar jaar tijd teruggebracht tot historische dieptepunten. Humanitaire visa werden trager verwerkt of simpelweg niet toegekend. Mensen uit conflictgebieden die voorheen bescherming konden aanvragen, strandden in een bureaucratisch niemandsland.
“In Millers universum is de migrantenfamilie geen gezin, maar een instrument — een les voor de volgende die het waagt.”
Tegelijkertijd werden de voorwaarden voor tijdelijke werk- en studievisa aangescherpt: hogere inkomenseisen, kortere verblijfsduur, meer controles. Achter de technocratische taal van “meritocratie” school een ideologisch filter: wie economisch rendabel was, mocht komen; wie zorg, arbeid of bescherming zocht, moest blijven. In beleidsnota’s werd gesproken over “kwaliteit van migratie”, een eufemisme dat vooral betekende dat armere landen hun mensen moesten behouden — tenzij ze uitzonderlijk nuttig waren.
De impliciete boodschap was duidelijk: mobiliteit is een privilege, geen recht. Voor miljoenen mensen werd migratie zo niet een pad naar veiligheid, maar een test van economische waarde. De humanitaire logica van bescherming maakte plaats voor een marktlogica waarin paspoort, opleiding en kapitaal bepaalden wie meetelde — en wie mocht verdwijnen uit de statistieken.
Na het Witte Huis: rechtszaken als politiek wapen
Na zijn vertrek uit het Witte Huis verdween Miller niet in de coulissen, maar bouwde hij aan een nieuwe infrastructuur van invloed. In 2021 richtte hij America First Legal (AFL) op — een conservatieve procesorganisatie die zich profileert als tegenhanger van burgerrechtenorganisaties als de ACLU. Wat aanvankelijk oogde als een juridisch platform, bleek al snel een politiek wapen: een netwerk van voormalige Trump-juristen, strategen en donoren dat via de rechtbank probeert te bereiken wat via het Congres niet lukt.
De methode is even eenvoudig als doeltreffend: overspoel overheden met rechtszaken, vertraag progressieve beleidsuitvoering, en creëer angst voor juridische repercussies. AFL richt zich op elk dossier dat het idee van gelijkheid of collectieve zorg uitdraagt — van positieve actie tot LGBTQ+-bescherming, van milieuwetgeving tot humanitaire visa. In plaats van beleid openlijk te bestrijden, ondermijnt het de uitvoerbaarheid ervan door eindeloze procedures en symbolische overwinningen.
Het doel is minder beleidswijziging dan verschuiving van het morele kader: van zorg naar straf, van bescherming naar controle. Via juridische taal wordt ongelijkheid herverpakt als rechtvaardigheid, en uitsluiting als bescherming van de “gewone Amerikaan”. Waar de politiek ooit over overtuiging ging, heeft Miller er een strijd van interpretaties van gemaakt — een veld waar macht zich hult in wetsartikelen en waar empathie langzaam onwettig wordt.
De weg naar 2024 en de terugkeer (2025)
In de aanloop naar de verkiezingen van 2024 werkte Miller opnieuw aan de ideologische blauwdruk voor wat het tweede Trump-regime zou worden. Zijn plan was helder: een federale machtsmachine zonder remmen. Massadeportaties moesten niet alleen migratie beperken, maar ook politiek spektakel leveren. De “shock-and-awe”-decreten moesten snelheid boven zorgvuldigheid plaatsen, terwijl elke vorm van checks & balances werd herverpakt als bureaucratische obstructie. Bestuur moest daadkracht uitstralen, zelfs als dat rechtmatigheid opschortte.
In 2025 keert Miller terug naar Washington, niet langer als schaduwadviseur maar als spilfiguur in een regering waarin beleid en binnenlandse veiligheid samenvloeien. Zijn rol — officieel gedefinieerd als een brug tussen immigratiebeleid, nationale veiligheid en wetshandhaving — geeft hem directe invloed op zowel de uitvoerende als de juridische pijlers van de staat. Waar anderen beleid zien als compromis, ziet Miller het als ontwerp: een machine waarin elk protocol, elk formulier, elke arrestatie onderdeel is van één verhaal — dat van orde door uitsluiting.
De praktijk is even efficiënt als meedogenloos. Deportatieoperaties worden gecoördineerd alsof het militaire campagnes zijn, compleet met doelen, quota en “operationele successen” die in mediabriefings als overwinningen worden gepresenteerd. Nachtraids, grensintercepties en massale arrestaties worden vastgelegd door drones en helikopters, niet alleen om te handhaven maar ook om te tonen. “Law enforcement” is beeld geworden — spektakel dat de angst voedt waarop het zichzelf rechtvaardigt.
Waar weerstand opduikt, volgt juridische intimidatie: steden en staten die federale inmenging proberen te beperken, krijgen te maken met rechtszaken en budgetdreigingen. Ambtenaren die terughoudendheid tonen, worden publiekelijk geframed als “soft on security”. Zo verandert oppositie langzaam in afwijking, en afwijking in verdacht gedrag.
De retoriek blijft daarbij constant: elke vorm van terughoudendheid wordt herleid tot “open grenzen”, elke nuance tot verraad aan orde en natie. In Millers systeem is veiligheid geen toestand maar een voortdurende mobilisatie — een bureaucratische noodtoestand die zichzelf voedt met de angst die ze belooft te bestrijden.
Staten als laboratoria van hardheid: Florida en Texas
Republikeinse staten veranderden in testterreinen voor autoritaire bestuurspraktijken. Florida’s SB 1718 maakte van transport en arbeid van ongedocumenteerden strafbare daden, verplichtte E-Verify — een federaal controlesysteem dat werkgevers tot verlengstuk van migratiehandhaving maakt — en trok zorginstellingen mee in de logica van grensbewaking. Texas’ Operation Lone Star zette daar een militair spektakel tegenover: prikkeldraad, drijvende barrières, helikopters, troepen.
“Wat Miller ‘orde’ noemt, is de permanente noodtoestand voor wie het minst te verliezen heeft — behalve alles.”
Wat begon als regionaal experiment, werd nationaal theater. Helikopterbeelden, nachtelijke invallen, eilandraids — “handhaving” als mediaspektakel, rechtvaardigheid vervangen door scorekaarten. Voor velen betekent elke werkdag nu ook een vluchtplan.
Wat deze ideologie verhult
Vanuit een socialistisch perspectief is dit geen “strenge maar eerlijke” koers, maar een project dat ongelijkheid onderhoudt door haar te verpakken als rechtvaardigheid. Het is klassenpolitiek met raciale ondertonen — een strategie waarin economische onvrede wordt omgevormd tot cultureel ressentiment. Terwijl kapitaal vrij reist en winstgrenzen niet kent, wordt arbeid geketend aan paspoorten en papieren.
De arbeider met onzekere papieren wordt zo de ideale zondebok: zichtbaar, kwetsbaar en makkelijk te demoniseren. De woede over lage lonen, stijgende huren en uitgeholde publieke diensten wordt zorgvuldig afgeleid, niet naar de aandeelhouder of de verhuurder, maar naar de schoonmaker, de bouwvakker, de huishoudhulp zonder papieren. Die afleiding is geen bijwerking — het is het beleid.
Fascistische politiek herhaalt zich zelden letterlijk, maar haar logica is herkenbaar: creëer angst, benoem een indringer, en presenteer uitsluiting als zelfverdediging. Door de samenleving te verdelen in “beschermde burgers” en “illegale anderen”, verandert solidariteit in achterdocht. Wat overblijft is een bevolking die zichzelf in stand houdt door naar beneden te trappen, terwijl macht bovenaan ongestoord consolideert.
Het is een oude truc, maar ze werkt nog steeds: verdeel de werkvloer, en macht blijft intact.
De tegenmacht die werkt
Tegenmacht begint met zichtbaarheid. Wat autoritaire normalisering probeert te verbergen, moet worden vastgelegd — in dossiers, in rechtszaken, in publieke archieven. Documenteren is geen bureaucratische reflex, maar een vorm van verzet: het breekt de illusie van onvermijdelijkheid.
Vanuit die zichtbaarheid kan bescherming ontstaan. Gemeenten en lokale gemeenschappen hebben meer ruimte dan vaak wordt gedacht. Ze kunnen weigeren mee te werken aan statuscontroles, juridische bijstand garanderen en noodfondsen opzetten. Sanctuary is geen symbool, maar een praktijk: een manier om de logica van straf te doorbreken met die van zorg.
Op de werkvloer begint de meest tastbare vorm van solidariteit. Waar mensen zich samen organiseren, verdwijnt de kracht van status als wapen. Arbeidsrechten zijn migratierechten — en collectieve actie maakt zichtbaar dat uitbuiting niet begint aan de grens, maar bij ongelijkheid op de werkplek.
En tenslotte: breek het verhaal. Noem “veiligheid” die gezinnen scheidt geen veiligheid. Zet feiten én menselijke verhalen tegenover de esthetiek van de inval. Want ontmenselijking is geen toevallig neveneffect, maar het product van beleid dat macht verkiest boven recht.
Waarom dit ook ons aangaat
Stephen Miller is geen Amerikaanse uitzondering. Hij toont hoe democratie naar rechts kan kantelen zonder tanks in de straten — via memo’s, protocollen en eindeloze “handhaving”. Daarom mogen we dit niet zien als “hard maar nodig”.
In Nederland zien we echo’s van deze dynamiek. Partijen als PVV, JA21 en delen van de VVD pleiten herhaaldelijk voor striktere grenzen, asielstops en prioritering van arbeidsmigranten op basis van ‘meritocratie’ — in de praktijk een selectie op basis van inkomen, opleiding of herkomst.  De BoerBurgerBeweging (BBB) schuift ook mee: in haar verkiezingsprogramma stelt ze plafonds voor asielzoekers, koppelt ze opvang aan regionale draagkracht en dringt ze aan op strengere controlemechanismen bij gemeenten. 
Die beleidsagendaën zijn niet louter technische voorstellen — het zijn verhalen over wie “toelaatbaar” is in onze samenleving, verpakt als realisme. En daarom is het zo belangrijk dat wij, burgers en kiezers, onze stem de komende verkiezingen met zorg gebruiken. Wie kiezen we, en welke visie op gemeenschap, grondrechten en solidariteit stemmen we mee in?
Het is een ideologisch project dat ongelijkheid bestendigt door de minst beschermden te beschadigen.
De vraag is niet of grenzen bestaan, maar wat we bereid zijn ervoor op te offeren — en wie uiteindelijk de prijs betaalt.
