De laatste jaren hebben we wereldwijd een verontrustende trend gezien: de opkomst van rechts-nationalisme. Wat ooit een marginaal verschijnsel leek, is nu uitgegroeid tot een mondiale beweging die de fundamenten van liberale democratieën ondermijnt. Dit fenomeen, dat zich voordoet als een remedie voor de problemen van onze tijd, wortelt diep in ideologieën die gevaarlijk zijn voor de samenleving. In deze blogpost wil ik blootleggen wat rechts-nationalisme inhoudt, hoe het zich verspreidt, en waarom het een fundamentele bedreiging vormt voor onze democratie en toekomst.
De Opkomst van Rechts-Nationalisme in België
In België manifesteert rechts-nationalisme zich vooral via de opkomst van partijen zoals Vlaams Belang (VB) en de Nieuw-Vlaamse Alliantie (NVA). Het VB, ooit begonnen als een extremistische splintergroep, is nu een invloedrijke politieke kracht geworden door een meedogenloze focus op anti-immigratie en Vlaams nationalisme. Hun retoriek richt zich op het aanwakkeren van angst voor ‘de vreemdeling’, die als bedreiging voor de Vlaamse cultuur wordt neergezet.
De NVA, hoewel minder extreem in toon, speelt in op dezelfde nationalistische sentimenten. Deze partij, die voortkwam uit de rechtervleugel van de Volksunie, is erin geslaagd het politieke centrum naar rechts te trekken door een subtielere, maar even verontrustende, nadruk op nationalisme en een repressief ‘Law and Order’-beleid. Wat we zien in België is niet zomaar een verschuiving naar rechts; het is een systematische verharding van het politieke discours, waarbij zelfs gematigde partijen worden meegesleept in de retoriek van uitsluiting en repressie.
De Verenigde Staten: Trumps Erfenis van Alternatieve Feiten en Fake News
In de Verenigde Staten is de opkomst van rechts-nationalisme onlosmakelijk verbonden met de verkiezing van Donald Trump in 2016. Trump’s presidentschap markeerde een breuk met traditionele politieke waarden zoals waarheid en transparantie. Onder zijn leiderschap werd “alternatieve feiten” een begrip, en het idee van “fake news” een wapen om de vrije pers te ondermijnen. Dit waren geen toevalligheden, maar strategische keuzes die de deur openzetten voor een giftige mix van racisme, xenofobie en autoritarisme.
Trump’s presidentschap markeerde niet alleen een breuk, maar vormde ook een gevaarlijk precedent waarin feiten en waarheid werden ingewisseld voor manipulatie en leugens, met blijvende schade aan de fundamenten van de Amerikaanse democratie.
Trump’s beleid van “America First” leidde tot een gevaarlijke isolatie van de Verenigde Staten op het wereldtoneel, terwijl hij intern de polarisatie en raciale spanningen aanwakkerde. Deze erfenis is niet verdwenen met zijn vertrek uit het Witte Huis; de normalisatie van extreemrechts gedachtegoed en de aanval op democratische instituties zijn blijvende littekens op de Amerikaanse samenleving.
Een Wereldwijde Pandemie van Rechts-Nationalisme
Het gevaar van rechts-nationalisme beperkt zich echter niet tot België of de Verenigde Staten. We zien dezelfde destructieve krachten aan het werk in Rusland onder Poetin, Turkije onder Erdoğan, en de Filipijnen onder Duterte. Deze leiders hebben populistische retoriek en nationalistische gevoelens gebruikt om hun macht te consolideren, vaak ten koste van democratische processen en mensenrechten.
In Europa zijn landen als Hongarije en Polen voorbeelden van hoe rechts-nationalisme de rechtsstaat kan uithollen. Onder Viktor Orbán en Jarosław Kaczyński zien we een systematische aanval op de persvrijheid, de onafhankelijkheid van de rechterlijke macht, en de rechten van minderheden. Deze leiders presenteren zichzelf als verdedigers van de natie, maar hun werkelijke agenda is het ontmantelen van de liberale democratieën die de stabiliteit en vrede in Europa decennia lang hebben gegarandeerd.
De Gevaren van Het Moderne Kapitalisme en Milieuproblemen
Rechts-nationalisme is onlosmakelijk verbonden met een destructieve vorm van kapitalisme die gericht is op winstmaximalisatie ten koste van ethiek, rechtvaardigheid, en duurzaamheid. Deze ideologieën versterken elkaar: het nationalisme biedt een handig afleidingsmanoeuvre van de groeiende ongelijkheid en milieucrisis, terwijl het kapitalisme de nationalistische agenda voedt door een vijandbeeld te schetsen van ‘de ander’ als oorzaak van economische en sociale problemen.
Rechts-nationalisme en roofzuchtig kapitalisme vormen een dodelijke alliantie die niet alleen sociale ongelijkheid verdiept, maar ook de klimaatcrisis aanwakkert, terwijl ze de schuld voor deze rampen afschuiven op de meest kwetsbaren in onze samenleving.
Een van de grootste bedreigingen waar we nu mee te maken hebben, is de opwarming van de aarde. Desondanks blijven veel rechts-nationalistische leiders, zoals Trump, de ernst van deze crisis ontkennen of bagatelliseren. Dit is geen onschuldige vergissing; het is een opzettelijke strategie om de belangen van grote industrieën te beschermen ten koste van de toekomst van onze planeet en de meest kwetsbare mensen.
De Strijd voor Democratie en Duurzaamheid
De opkomst van rechts-nationalisme is geen geïsoleerd verschijnsel, maar een symptoom van diepere crises binnen onze samenleving. Het is een reactie op angst en onzekerheid, maar de oplossingen die het biedt zijn gevaarlijk en destructief. Als we willen voorkomen dat deze ideologieën onze democratische samenlevingen vernietigen, moeten we actie ondernemen.
De strijd tegen rechts-nationalisme vereist meer dan verzet; het vraagt om een fundamentele herziening van onze economische en politieke structuren, zodat ze niet langer gedreven worden door angst en hebzucht, maar door rechtvaardigheid en duurzaamheid.
We kunnen beginnen door de krachten van nationalisme en kapitalisme aan te pakken die deze destructieve trends voeden. Dit betekent dat we de democratie en mensenrechten verdedigen, maar ook dat we een economie moeten bouwen die rechtvaardig, inclusief, en duurzaam is. De strijd tegen klimaatverandering is daarbij essentieel; niet alleen om onze planeet te redden, maar ook om de sociale rechtvaardigheid te waarborgen.
We staan op een kantelpunt in de geschiedenis. De keuzes die we vandaag maken, zullen bepalen hoe de wereld eruitziet voor onze kinderen en kleinkinderen. Laten we deze verantwoordelijkheid serieus nemen en samen werken aan een rechtvaardigere en duurzamere toekomst. De strijd tegen rechts-nationalisme is niet slechts een politieke strijd; het is een strijd voor de ziel van onze samenleving.