We leven in een samenleving die gevangenisstraf als vanzelfsprekend beschouwt—alsof het opsluiten van mensen nu eenmaal de logische reactie is op sociale problemen. Maar wie goed kijkt, ziet dat dit systeem geen oplossing biedt, slechts controle. Het straffen en isoleren van mensen, in plaats van begrijpen en herstellen, zegt vooral iets over de machtsstructuren die het in stand houden.
De doodstraf is daarvan het uiterste voorbeeld: een onomkeerbare daad die de illusie van gerechtigheid moet ophouden, terwijl ze in wezen slechts de willekeur van macht bevestigt. In plaats van veiligheid creëert ze angst; in plaats van rechtvaardigheid, versterkt ze ongelijkheid. De fundamentele vraag die we ons zouden moeten stellen is niet wie gestraft moet worden, maar waarom we in straf blijven geloven als maatschappelijke oplossing.
Op de Werelddag tegen de Doodstraf staan we stil bij een systeem dat al decennia niet alleen faalt, maar zich hardnekkig blijft presenteren als een vorm van recht. De zaak van Luigi Mangione maakt dat schrijnend zichtbaar: een rechtsorde die draait op imago, mediaframes en politieke belangen, niet op eerlijkheid of feiten.
Een doodvonnis als campagnemateriaal
Toen Pam Bondi op haar allereerste werkdag als procureur-generaal verkondigde de federale doodstraf nieuw leven in te blazen, was al voelbaar dat haar prioriteiten niet bij rechtvaardigheid lagen. Maar wat volgde, was opzienbarend: ze plaatste een Instagram-post waarin ze zichzelf afbeeldde voor een Amerikaanse vlag, begeleid door een tekst waarin ze expliciet stelde dat haar eerste daad als procureur-generaal zou zijn het eisen van de doodstraf — en wel voor Luigi Mangione.
Voor wie deze post niet gezien heeft: het was geen persmoment, geen officieel statement, maar een zorgvuldig gestileerde visuele aankondiging. De toon was triomfantelijk, de timing berekend. Alsof ze niet een mensenleven in de weegschaal legde, maar haar volgers trakteerde op een beleidsprimeur in storyvorm. Binnen enkele uren werd de post breed gedeeld, geliket en gereproduceerd in diverse media. Het nieuws werd gebracht alsof het ging om een campagnebelofte die in vervulling ging, en niet om de ontwrichting van een mensenleven.
Op dat moment, op sociale media, begon iets wat in geen enkel opzicht rechtspraak genoemd mag worden. Wat volgde, was geen juridische procedure, maar een politiek spektakel in de verpakking van strafrecht.
De man in kwestie: Luigi Mangione. Jong, geen strafblad, academisch briljant — en tóch al snel het gezicht van een politiek showproces. Niet omdat hij het “meest gevaarlijke individu” zou zijn. Nee, zijn verhaal paste gewoon perfect. Een dode CEO. Een jonge verdachte. Een narratief dat lekker verkoopt. Handig, als je wil scoren op law-and-order-retoriek.
Geen rechtszaak. Geen verdediging. Wel een veroordeling.
De meeste mensen denken dat een doodstraf iets is wat volgt ná een langdurig en nauwkeurig proces. Niet hier. Nog voordat er een aanklacht was ingediend, stond de beslissing al vast: de federale overheid zou de doodstraf eisen. Hoe dat bekend werd? Niet via de rechtbank, maar via een journalist. De verdediging hoorde het nieuws pas daarna.
Er was geen toegang tot het comité dat normaliter adviseert over de toepassing van de doodstraf. Geen ruimte om verzachtende omstandigheden of context in te brengen bij de grand jury. De beslissing leek al genomen voordat het dossier zelfs maar geopend was.
Dit was geen fout in het systeem. Het systeem ís de fout.
De doodstraf doet niets — behalve schade
“Elke samenleving krijgt de misdaad die ze toelaat,” wordt wel eens gezegd. Maar de doodstraf voorkomt niets. De data zijn eenduidig: staten mét doodstraf hebben niet minder moordzaken, maar juist meer. Het schrikt niet af, het straft achteraf — zonder iets op te lossen.
Wat criminaliteit wél beperkt? Preventie, sociale veiligheid, mentale gezondheidszorg. Het soort investeringen waar zelden verkiezingen mee worden gewonnen, maar die wél levens redden. Helaas zijn dat net de sectoren die ondergefinancierd blijven — terwijl miljarden verdwijnen in het gevangenis- en executieapparaat.
Het resultaat? Een systeem dat eerder selecteert op afkomst dan op gevaar.
Trump, de herintroductie van staatsgeweld
Onder president Trump kende de VS een executiehausse die je eerder zou verwachten in totalitaire regimes. In de laatste maanden van zijn eerste termijn werden nog even vlug dertien mensen geëxecuteerd. In zijn tweede termijn lijken de signalen opnieuw op rood te staan. Straffen die eerder omgezet werden naar levenslang, worden herzien. Gevangenen worden willekeurig overgeplaatst naar zwaarbeveiligde inrichtingen. En staten die eerder de doodstraf hadden afgeschaft, worden onder druk gezet om deze opnieuw in te voeren.
Mangione’s zaak moet in dit grotere plaatje worden gelezen: als onderdeel van een cynisch offensief waarin de doodstraf opnieuw wordt gepositioneerd als politiek machtsinstrument.
Wiens leven telt eigenlijk?
De vraag blijft hangen: waarom Luigi? Waarom wordt hij met de dood bedreigd, terwijl de man achter de racistische massamoord in El Paso — tientallen doden — géén doodstraf kreeg?
Het antwoord ligt niet in recht, maar in symboliek. Het gaat er niet om wat je gedaan hebt, maar wie je bent, en wie je tegenover je hebt. De CEO’s van Amerika krijgen hun “gerechtigheid” sneller dan de anonieme slachtoffers van structureel geweld.
De doodstraf is nooit neutraal geweest. Niet qua klasse. Niet qua ras. Niet qua macht.
Meer ritueel dan recht
Elke stap in het proces laat het zien: dit is geen neutraal juridisch traject, maar een zorgvuldig geregisseerd scenario. Neem de juryselectie: alleen mensen die geen principiële bezwaren hebben tegen de doodstraf mogen meedoen. Wie twijfelt aan het principe, ligt er meteen uit. Wat overblijft is een jury die van meet af aan instemt met de mogelijkheid van executie — en daarmee is de uitkomst geen kwestie van debat, maar van bevestiging. Wat overblijft is een selectie die steevast conservatiever, witter en minder empathisch is dan de samenleving die ze geacht worden te representeren. “Trial by peers” is inmiddels vervangen door trial by design.
Het draait niet om schuld. Het draait om wie als schuldige móet verschijnen.
Death Penalty Action
De zaak-Mangione staat niet op zichzelf. Ze is exemplarisch voor een systeem dat niet de gevaarlijksten executeert, maar de minst beschermden: mensen zonder geld, zonder netwerk, zonder mentale stabiliteit, zonder tijd om te wachten op een betere advocaat.
Organisaties zoals Death Penalty Action houden dit proces onder de loep. Ze ondersteunen terdoodveroordeelden, voeren campagne tegen het huidige beleid en pleiten voor afschaffing. En terwijl het publieke debat stokt, blijft het systeem executies uitvoeren — één na één, ongeacht protest of twijfel. Namen verdwijnen in de voetnoten van het nieuws, maar achter elk vonnis schuilt een mens, een geschiedenis, een onaf verhaal.
Het voorbeeld van Roy Ward
Zijn zaak illustreert haarscherp hoe het systeem fundamenteel tekortschiet. Roy werd veroordeeld tot de doodstraf na een proces dat bol stond van procedurele fouten. Cruciale informatie over zijn mentale gesteldheid werd niet of nauwelijks meegewogen, zijn verdediging kreeg in sleutelmomenten geen gelijke toegang tot bewijs, en verzachtende omstandigheden werden structureel genegeerd. De herzieningen van zijn zaak tonen een patroon: geen toeval, maar een structureel falend systeem dat kwetsbare mensen het hardst treft.
Elke ondertekening is een stap richting gerechtigheid — of op zijn minst: het voorkomen van een definitieve misdaad door de staat.
Dit systeem verandert niet door stilzwijgen of hoop alleen. Teken de petitie voor Roy Ward — niet omdat zijn leven belangrijker is dan dat van anderen, maar omdat zijn zaak toont hoe een falend systeem levens kan kosten zolang we niets doen.
Je kunt de petitie voor Roy Ward ondertekenen via de website van Death Penalty Action: deathpenaltyaction.org. Daar vind je ook andere lopende campagnes, manieren om te doneren, en concrete acties om terdoodveroordeelden te ondersteunen.
✊ Wat kun jij nog meer doen:
👉 Lees, informeer jezelf en onderneem actie via deathpenaltyaction.org
👉 Koop boeken via de Luigi Bookshop – steun zijn juridische verdediging én onafhankelijke boekhandels: luigisbooks.com
👉 Deel dit verhaal. Laat je stem horen. Zwijgen is kiezen.
De doodstraf beschermt niemand. Wat het wél doet, is wraak legitimeren, en structureel onrecht verpakken als gerechtigheid. Er is niets rechtvaardigs aan een systeem dat kwetsbaarheid criminaliseert en politieke ambities belangrijker maakt dan mensenlevens.
Luigi hoeft geen statistiek te worden. Maar dat vraagt actie — nu, en niet pas als het te laat is.
