Instituten beschermen zichzelf niet. – Ze bestaan alleen zolang mensen bereid zijn ze actief te dragen, te vernieuwen en te verdedigen. Dat is de boodschap van Timothy Snyder’s tweede les uit On Tyranny – en misschien wel één van de urgentste.
Na de verkiezing van Trump in 2016 troostten velen zich met de gedachte: “Onze instellingen zullen ons redden.” Maar instellingen zijn geen natuurverschijnselen. Ze zijn mensenwerk. En mensenwerk kan instorten, worden uitgehold of geweld worden aangedaan — zoals de bestorming van het Amerikaanse Congres in januari 2021 pijnlijk duidelijk maakte.
In 2025, aan het begin van Trump’s tweede termijn, zien we hoe democratische instellingen in Amerika verder onder druk zijn komen te staan. Kort na zijn inauguratie werd het ministerie van Justitie heringericht, met loyale bondgenoten op sleutelposities. Volgens Freedom House is de onafhankelijkheid van de rechtspraak fors verzwakt door politieke druk op federale rechters. De vrije pers staat meer dan ooit onder vuur: kritische journalisten kregen beperkingen opgelegd bij toegang tot federale instellingen. Wat ooit vaste pilaren van de Amerikaanse democratie leken, blijken kwetsbaar wanneer de politieke wil ontbreekt om ze actief te verdedigen.
Wie achterover leunt en vertrouwt op ‘het systeem’, begrijpt niet hoe kwetsbaar vrijheid is. Instellingen blijven alleen bestaan als wij – arbeiders – ze voortdurend beschermen. Door betrokken te zijn. Door verantwoordelijkheid te nemen. Door niet alleen te klagen wanneer ze falen, maar ze elke dag weer actief te steunen.
Het verdedigen van instellingen begint niet pas bij hoge rechtbanken of nationale parlementen. Het begint overal waar waarheid, solidariteit en rechtvaardigheid worden bewaakt. Bij de onafhankelijke rechtbank én het buurthuis. Bij de vrije pers én het lokale nieuwsblad — en bij onafhankelijke platforms zoals vrheid.nl die kritisch durven te blijven waar anderen zwijgen.
Elke keer dat we ons inzetten, elke keer dat we weigeren vrije ruimtes prijs te geven aan cynisme, commercie of controle, bouwen we aan het fundament dat tirannie niet zomaar kan breken. Instellingen storten niet in één dag in, ze worden langzaam leeggezogen wanneer gewone mensen wegkijken. Ze blijven alleen bestaan wanneer wij, keer op keer, weigeren te wijken.
Defend institutions.
Niet morgen. Niet pas als het alarm afgaat. Maar vandaag — stap voor stap, keer op keer.
Want zonder actieve burgers worden instellingen lege hulzen.
En lege hulzen houden geen tirannie tegen.
Over deze serie: On Tyranny herlezen in onze tijd
In On Tyranny – Twintig lessen uit de twintigste eeuw laat historicus Timothy Snyder zien hoe snel democratie kan afglijden richting autoritair bestuur, en hoe gewone mensen daarin een doorslaggevende rol spelen – door hun gehoorzaamheid, of juist door hun verzet.
Dit boek is geen waarschuwing voor een verre toekomst. Het is een gids voor nu. In deze serie lees je geen samenvattingen, maar scherpe reflecties. Geen vrijblijvende boekbespreking, maar een poging om samen de mechanismen van onderdrukking bloot te leggen – én te doorbreken. Want tirannie groeit daar waar mensen hun normen verlagen. En vrijheid leeft daar waar mensen weigeren mee te buigen.
Les voor les herlezen we Snyder’s boek – en leggen we het naast onze eigen werkelijkheid. Niet in abstracte termen, maar met beide benen in de klei van dit moment: de politieke keuzes, het publieke zwijgen, de normalisering van onrecht. Want herkennen is het begin van weerstand. En weerstand is, altijd, een keuze.