In elke samenleving bestaan structuren die zich sterker voordoen dan ze zijn. Ze beloven orde, beschaving en bescherming, maar blijken in de praktijk vaak de voedingsbodem voor geweld en ongelijkheid. Waar macht zich opstapelt, groeit ook de neiging om verantwoordelijkheid af te schuiven en anderen tot zondebok te maken. Het idee dat bevrijding pas kan ontstaan door de heersende verhalen te doorbreken, loopt als een onderstroom door deze analyse: pas wanneer vanzelfsprekende autoriteit wordt gewantrouwd, wordt zichtbaar hoe diepgeworteld de patronen van onderdrukking werkelijk zijn.
En nergens is die spiegeltruc zo zichtbaar als in Nederland, dat zichzelf graag prijst om vrijheid en gelijkheid, terwijl het zijn eigen geweld zorgvuldig verdoezelt.
We koesteren een spiegelbeeld waarin we onszelf zien als gidsland, een baken van vrijheid, vrouwenemancipatie en LHBTQ+-rechten. Maar achter dat zorgvuldig opgepoetste imago gaat een ongemakkelijke realiteit schuil: seksueel en huiselijk geweld zijn hier alledaags, structureel, en de meeste daders zijn geen vreemdelingen maar witte Nederlandse mannen. Toch wordt dit nauwelijks uitgesproken. Het is makkelijker de schuld neer te leggen bij de islam, bij de vermeende ‘achterlijke ander’, bij de migrant die zogenaamd de bron van vrouwenonderdrukking én anti-homogeweld vormt.
Die reflex is oud: een klassieke koloniale truc waarbij de dominante groep haar eigen geweld en onderdrukking ontkent door precies die beschuldigingen op de ander te projecteren.
Koloniaal geweld, drie eeuwen verdringing
Onder de vlag van beschaving hield Nederland in Indië generaties lang vrouwen gevangen in het gundik-systeem. Meisjes, soms nog kinderen, werden gedwongen tot huishouding en seks, zonder enig recht op hun lichaam of hun kinderen. Wie zwanger raakte, werd vaak verstoten, terwijl de kinderen in armoede of prostitutie terechtkwamen.
Seksueel geweld was drie eeuwen lang een pijler van het koloniale regime. En wat gebeurde daarna? Stilte. Verdringing. Geen excuses, nauwelijks herinnering. De kolonisator waste zijn handen schoon, en wees opnieuw naar de ander.
Ook bij de tot slaaf gemaakten was seksueel en lichamelijk geweld een systematisch onderdeel van het koloniale regime. Vanaf de zeventiende eeuw werden honderdduizenden Afrikaanse mannen, vrouwen en kinderen door Nederland tot slaaf gemaakt en naar de koloniën verscheept. Op de plantages, in mijnen en huishoudens leefden zij in voortdurende onvrijheid, zonder recht op hun eigen lichaam of familieleven. Vrouwen en meisjes werden regelmatig slachtoffer van verkrachting door hun eigenaars of opzichters. Families werden bewust uit elkaar gerukt om verzet te breken, kinderen geboren uit dwang en misbruik werden vaak als bezit doorverkocht.
Het systeem diende niet alleen economische belangen, maar was ook een strategie van terreur: door willekeur en geweld in stand te houden, bleef elke vorm van weerbaarheid gebroken. Toch waren er vormen van verzet: van subtiele dagelijkse sabotage tot vluchten en het stichten van marrongemeenschappen. De gevolgen van deze eeuwenlange praktijk werken tot op de dag van vandaag door, in trauma, in sociale structuren en in de manier waarop Nederland met dit verleden omgaat.
Diezelfde neiging tot projectie zien we terug in het heden. Waar vroeger slavernij en koloniaal geweld werden weggemoffeld, wordt nu een ander vijandbeeld ingezet. Vandaag is het beeld van de moslimman als ultiem gevaar voor vrouwen de dominante mythe. Daarmee verhult men wat er in eigen huizen en slaapkamers gebeurt, en op de vakantievluchten van duizenden Nederlandse mannen die jaarlijks kindersekstoerisme bedrijven.
Femonationalisme en homonationalisme
Rechtse partijen hebben intussen de taal van emancipatie handig ingepikt. Ze doen alsof ze vrouwen willen beschermen, maar alleen wanneer het gaat om moslimvrouwen. Het narratief klinkt bekend: “Kijk hoe zielig, die onderdrukte moslimvrouw. Wij moeten haar redden.” Ondertussen wordt het structurele geweld waar Nederlandse vrouwen dagelijks mee te maken hebben, door diezelfde rechtse partijen niet alleen genegeerd maar vaak ook weggewuifd of zelfs actief toegedekt.
Hetzelfde geldt voor LHBTQ+-rechten. De regenboogvlag wordt uitgehangen als bewijs van onze tolerantie, maar altijd in contrast: wij zogenaamd modern, zij zogenaamd barbaars. Zo verandert emancipatie in een wapen, gericht tegen migranten.
De feiten die ons zelfbeeld doorboren
De cijfers liegen niet, en samen vormen ze een spiegel die ons nationale zelfbeeld genadeloos doorprikt. Bijna de helft van alle Nederlandse vrouwen (45%) heeft fysiek of seksueel geweld meegemaakt. Meer dan één op de acht werd slachtoffer van verkrachting of een poging daartoe. In ruim tachtig procent van de gevallen gaat het niet om een vreemdeling, maar om een bekende: partner, collega of vriend.
Ook internationaal valt Nederland op, maar niet op een manier die strookt met het imago van gidsland. Ons land behoort tot de grootste hosters van online kinderpornografie. Jaarlijks reizen bovendien circa 20.000 Nederlandse mannen naar het buitenland om kinderen te misbruiken. In totaal hebben tussen de 131.000 en 171.000 mannen zich in dit land aan kindermisbruik schuldig gemaakt.
Dit zijn geen incidenten, geen randverschijnselen. Dit ís Nederland.
Hypocrisie in het kwadraat
Hoeveel hypocrisie verdraagt een samenleving? Terwijl Nederlandse mannen verantwoordelijk zijn voor het grootste deel van het geweld, durft Nederland met opgeheven vinger moslimmannen weg te zetten als vrouwenhaters. Terwijl het koloniale verleden doordrenkt is van seksueel misbruik, wordt elders zogenaamd de strijd voor emancipatie gevoerd.
Dat is geen feminisme. Geen progressie. Het is propaganda. Echte emancipatie betekent juist luisteren naar de ervaringen van slachtoffers, verantwoordelijkheid nemen voor het geweld dat hier plaatsvindt, en solidariteit tonen die niet selectief maar universeel is.
Tijd voor een andere spiegel
We moeten stoppen met deze redderfantasie. Stoppen met projecties die racisme legitimeren. Vrouwen- en queer-rechten mogen nooit langer dienen als excuus om anderen te demoniseren.
Echte emancipatie begint niet met beschuldigen, maar met zelfonderzoek. Met kijken naar de koloniale erfenis, naar het geweld in onze eigen huizen, naar de macht van witte mannen die generaties lang wegkwamen met misbruik.
Pas als we die spiegel onder ogen durven komen, kan solidariteit betekenis krijgen. Geen schijnsolidariteit die migranten criminaliseert, maar een radicale solidariteit die het geweld aanpakt waar het werkelijk huist: hier, in Nederland, in het hart van onze samenleving.
