Wat betekent leiderschap in tijden van politieke versnippering en sociale onzekerheid? Voor Jesse Klaver, voormalig voorman van GroenLinks, is het antwoord verrassend eenvoudig én gedurfd: leiderschap is ook de kunst van het loslaten. Dat blijkt uit het recente interview dat hij gaf aan NRC — een openhartige terugblik op vijftien jaar Kamerlidmaatschap, persoonlijke tragedies en de moeizame geboorte van een nieuwe linkse beweging.
Klaver, de mens achter de politicus
In 2017, midden in de formatieonderhandelingen, verliest Klaver zijn moeder aan een hersenbloeding. Slechts één dag na haar begrafenis zit hij alweer aan de onderhandelingstafel. Voor hem voelde dat als vanzelfsprekend. Niet alleen getuigt dit van plichtsbesef, het legt ook de genadeloze tol bloot die politiek leiderschap soms eist — iets waar zelden bij wordt stilgestaan.
Toch toont Klaver zich vandaag een ander mens. Zijn besluit om zich terug te trekken als partijleider bij de fusie tussen GroenLinks en PvdA kwam allerminst vanzelf. Hij had de populariteit, ervaring en drive. En toch deed hij een stap opzij. Waarom? Omdat hij eindelijk inzag: politiek draait niet om het ego van de leider, maar om het doel dat gediend wordt.
De fusie: noodzaak of verdwaling?
De samensmelting van GroenLinks en PvdA wordt vaak gepresenteerd als een noodzakelijke tegenzet tegen de opmars van radicaal-rechts. Terecht: rechts domineert al jaren, terwijl links elkaar de maat nam. Klaver erkent dat hij ooit dacht dat GroenLinks de PvdA moest “verslaan”. Dat idee heeft plaatsgemaakt voor het inzicht dat progressieve krachten meer delen dan ze scheidt — en dat interne verdeeldheid vooral rechts wind in de zeilen geeft.
Maar de fusie is geen gelopen race. Binnen de PvdA is stevige kritiek te horen. Voormalig Kamervoorzitter Gerdi Verbeet en oud-partijvoorzitter Hans Spekman vrezen dat de partij haar sociale wortels verliest. Te veel nadruk op stedelijke hoogopgeleiden, te weinig aandacht voor de arbeidersklasse. Spekman spreekt van een “grijze brij”, Verbeet noemt de fusie ronduit “roekeloos”.
En ze hebben niet helemaal ongelijk. Een progressieve partij die geen antwoorden biedt op woningnood, inkomensongelijkheid en bestaansonzekerheid — en in plaats daarvan verzandt in bestuurlijk gekrakeel over namen en logo’s — ondermijnt haar geloofwaardigheid nog vóór ze begonnen is.
Leiderschap zonder schijnwerpers?
Klaver fulmineerde jarenlang tegen ‘scorebordpolitiek’: het spel van scoren, profileren en media-optredens. In een klimaat waarin je relevantie vooral afmeet aan hoeveel je tégen bent, probeerde hij iets anders — vóór onderwijs, vóór betere lonen. Maar zelfs dat werd als tactiek gezien. Ironisch genoeg is zelfs níét meedoen tegenwoordig een vorm van meespelen.
In zijn boek De mythe van het economisme keerde Klaver zich fel tegen het denken in CPB-modellen en groeicijfers. Maar onder zijn leiding bleef GroenLinks braaf binnen de begrotingsnormen. Elke visie moest door de rekenmachine van het Centraal Planbureau. De idealen waren er nog, maar het neoliberale kader bleef onaangetast.
Een nieuwe belofte voor links
Toch klinkt er hoop in Klavers verhaal. De fusie is niet bedoeld als symboolpolitiek, maar als echte breuk met het verleden. Niet alleen samenwerking, maar vernieuwing: een andere toon, andere gezichten, nieuwe energie. Of dat gaat lukken, is nog onzeker. Frans Timmermans is nu de lijsttrekker, maar in de peilingen zijn Klaver en Aboutaleb populairder. Timmermans is beschikbaar. Klaver zegt: “Ik niet.”
En misschien ís dat wel zijn grootste daad van leiderschap tot nu toe.
Wat nu?
De komende maanden zijn cruciaal. De nieuwe partij moet bewijzen dat ze meer is dan een optelsom van rood en groen. Ze moet plannen presenteren, visie tonen — en vooral: geloofwaardig zijn. Niet alleen in Den Haag, maar vooral voor diegenen die zich al jaren tot links rekenen, maar steeds weer zijn afgehaakt.
De tijd van vrijblijvendheid is voorbij. Links moet niet alleen samenwerken, maar écht veranderen. En dat vraagt om leiders die weten wanneer ze voorop moeten lopen — en wanneer ze beter even achteraan kunnen staan.
Lees het volledige interview met Jesse Klaver in NRC (13 juni 2025): “Leiderschap kan juist betekenen dat je een stap opzij zet” – nrc.nl.