Vrijheid voor de enkeling, druk voor de massa – De verkiezingsoverwinning van Susan Crawford in Wisconsin laat zien hoe moe mensen worden van miljardairs die denken dat ze de democratie kunnen kopen. Elon Musk is daar het schoolvoorbeeld van: ooit bewonderd, nu steeds meer verguisd.
In 2020 weigerde Elon Musk zijn Tesla-fabriek te sluiten tijdens de coronapandemie. Het was het begin van een radicale ommezwaai. Van slimme ondernemer veranderde hij in een zelfverklaarde vrijheidsstrijder, die overheidsregels veracht, wetenschappers belachelijk maakt en de politiek gebruikt om zijn bedrijven te beschermen. Maar achter het imago van de geniale techmiljardair schuilt een verontrustend patroon: misbruik van macht, minachting voor kritiek en een groeiende dreiging voor de democratische rechtsstaat.
De progressieve rechter Susan Crawford heeft met overtuiging de verkiezingen voor het Hooggerechtshof gewonnen. Ze versloeg Brad Schimel, een conservatieve kandidaat en oud-procureur-generaal. En dat ondanks dat Elon Musk zo’n 26 miljoen dollar in de campagne van Schimel had gestoken.
De verkiezing had een hoge opkomst: 2,4 miljoen mensen gingen stemmen. Dat is veel voor een verkiezing die normaal niet veel aandacht krijgt. Crawford won met 10 procent verschil. Een harde klap voor de Republikeinen én voor Musk.
Veel mensen kwamen stemmen juist om te laten zien dat ze het zat zijn: het extremisme van Trump, de inmenging van miljardairs, en het gedrag van Musk. En Musk hielp zijn kandidaat uiteindelijk niet, hij was eerder een last. In Wisconsin vinden veel mensen hem niet sympathiek – hij heeft daar zelfs een negatieve populariteitsscore van -12.
Hier ging het mis
De coronapandemie was een keerpunt voor Elon Musk. Waar hij ooit werd gezien als een briljante ondernemer met een toekomstvisie, veranderde hij tijdens de crisis in een man die vooral bezig was met zijn eigen macht en belangen.
Een fabriek belangrijker dan mensenlevens
Toen in 2020 de overheid opdracht gaf om fabrieken tijdelijk te sluiten om de verspreiding van het virus tegen te gaan, weigerde Musk zijn Tesla-fabriek in Californië dicht te doen. Hij noemde de maatregelen “fascistisch” en stelde dat het belangrijker was dat Tesla bleef draaien. Hij beweerde zelfs dat het “een ramp voor de mensheid” zou zijn als zijn bedrijf zou falen.
In plaats van zich druk te maken om de gezondheid van zijn medewerkers, zette hij druk op lokale bestuurders en daagde hij de regels uit. Werknemers moesten gewoon naar hun werk komen – in volle fabriekshallen, zonder goede bescherming. Musk zei publiekelijk: “Als iemand gearresteerd moet worden, laat het dan mij zijn.” Maar het waren de arbeiders die het risico liepen – niet hij.
Radicalisering in real time
Sindsdien is Musk steeds radicaler gaan klinken. Hij keerde zich tegen coronamaatregelen, begon te twijfelen aan vaccins, en verspreidde steeds vaker complottheorieën. Ook op sociale media begon hij mensen aan te vallen die hem tegenspraken. Voormalige medewerkers, wetenschappers, journalisten – hij noemde ze ‘slecht’ of beschuldigde ze van pedofilie. Niet omdat hij bewijs had, maar omdat ze hem durfden bekritiseren.
Politiek als bedrijfsstrategie
Tegelijkertijd begon Musk zich steeds meer te bemoeien met politiek – maar altijd op een manier die zijn bedrijven ten goede kwam. Hij steunde Donald Trump, die op zijn beurt belangrijke overheidsinstanties onder druk zette of afbrak – precies die afdelingen die onderzoek deden naar misstanden bij Tesla of SpaceX. Terwijl Musk hard roept dat hij “tegen grote overheid” is, profiteert hij juist enorm van overheidscontracten. Hij krijgt miljarden aan belastinggeld voor raketten, satellieten en elektrische auto’s. Vrijheid, ja – maar alleen als het hem beter uitkomt.
Werken bij Tesla: snelheid boven veiligheid
En hoe is het eigenlijk om te werken voor Musk? Uit meerdere rapporten blijkt dat de werkdruk bij Tesla en SpaceX enorm is. In de fabriek in Fremont vertelden werknemers dat ze werden gesneden door machines, geraakt door elektrische explosies, of bespoten met gesmolten metaal. Veiligheid kwam op de tweede plaats. Snelheid en efficiëntie stonden voorop. Alles moest sneller, meer, beter – ongeacht de gevolgen voor de mensen op de vloer.
Een oud-medewerker van SpaceX vertelde dat het normaal was om ’s nachts gebeld te worden door Musk. Je móést je telefoon naast je bed hebben liggen, anders kreeg je op je kop. Musk kon je midden in de nacht uitkafferen omdat je “dom” zou zijn, of “geen idee had waar je mee bezig was.” En hij deed dat niet privé, maar in het bijzijn van collega’s. Een andere werknemer werd op een vrijdagavond, tien uur ’s avonds, op het SpaceX-lanceerplatform in Texas uitgekafferd. Musk liet daarna honderden mensen uit het hele land invliegen om alsnog door te werken – terwijl er helemaal geen nood was.
Musk presenteert zich graag als een geniale einzelgänger, iemand die tegen de stroom in durft te zwemmen. Maar wat steeds duidelijker wordt: hij duldt geen tegenspraak. En wie kritiek uit, wordt aangevallen, gekleineerd of buitenspel gezet.
Tesla en zijn imago lopen schade op
Ondertussen raakt niet alleen Musk beschadigd – ook Tesla lijdt eronder. De auto’s zijn nog steeds populair, maar de concurrentie groeit. Andere automerken – van Ford tot Chinese spelers als BYD – brengen nu ook aantrekkelijke elektrische modellen op de markt. En veel mensen hebben simpelweg genoeg van Musk zelf: zijn opmerkingen over vrouwen, over transpersonen, zijn steun aan extreemrechts en zijn voortdurende gevecht met journalisten en wetenschappers. Hij maakt steeds meer vijanden, ook binnen zijn eigen bedrijven. Zelfs trouwe fans en investeerders beginnen zich af te vragen of Musk nog wel goed is voor het merk.
Musk lijkt eenzaam en stuurloos
Wat ook opvalt: hoe meer macht en rijkdom hij vergaart, hoe eenzamer hij lijkt te worden. Musk heeft veel kinderen, maar met velen van hen is de relatie slecht. Eén van zijn dochters heeft publiek afstand van hem genomen en haar achternaam veranderd. Zijn gedrag doet steeds meer denken aan dat van een getroebleerd iemand: iemand die constant bevestiging zoekt, zich omringt met jaknikkers, en fel uithaalt naar iedereen die hem een spiegel voorhoudt.
Hij wil invloed, hij wil bewondering, hij wil macht. Maar hij wil vooral dat niemand hem iets in de weg legt – zeker de waarheid niet. Waar hij ooit werd gezien als de man die de wereld zou redden met elektrische auto’s en ruimtereizen, laat hij zich nu steeds vaker kennen als een driftige miljardair die vooral handelt uit eigenbelang.
En dat is misschien wel het meest gevaarlijke aan Musk: niet zijn geld of zijn technologie, maar zijn onvermogen om kritiek te verdragen, zijn minachting voor gewone mensen, en zijn groeiende rol in het politieke spel – een rol