Er bestaat een vreemd soort logica in de moderne economie: hoe groter de macht, hoe groter de beloning — ongeacht wie het werk verricht, of wat er werkelijk wordt gecreëerd. Bedrijven worden mythische lichamen, bestuurd door één gezicht, één naam, alsof de wereld zonder die figuur zou instorten. We prijzen de “visionair” en vergeten de duizenden handen die zijn visioenen tastbaar maken.
In dat systeem is rijkdom niet langer een middel, maar een vorm van gezag. Wie genoeg bezit, dicteert niet alleen markten, maar ook moraal. De grenzen van redelijkheid verschuiven vanzelf, tot zelfs het onvoorstelbare – een bonus van een biljoen – plots als een rationeel voorstel klinkt. En terwijl aandeelhouders applaudisseren, kijkt het publiek toe met een mengeling van bewondering en ongemak: hoe ver kan verheerlijking van succes gaan voordat ze op afgoderij begint te lijken?
In september 2025 presenteerde Tesla’s bestuur – grotendeels samengesteld uit mensen die Musk zelf benoemde – een opmerkelijk voorstel. De topman zou recht krijgen op nog eens 12 procent van alle Tesla-aandelen, mits hij een reeks bijna utopische doelen haalt. Als alles volgens plan verloopt, kan die bonus oplopen tot zo’n één biljoen dollar.
Een duizelingwekkend bedrag, zeker in een kwartaal waarin Tesla’s winst met 37 procent daalde tot 1,4 miljard dollar, ondanks een omzetgroei van 12 procent. De kloof tussen prestaties en beloning kon nauwelijks groter zijn – en dat blijft niet onbesproken.
Een recordbonus met kosmische ambities
Volgens het plan moet Tesla binnen tien jaar een marktkapitalisatie van 8,6 biljoen dollar bereiken en minstens een miljoen Optimus-robots1 produceren. Als dat lukt, stijgt Musk’s belang van ongeveer 13 naar bijna 29 procent, waarmee hij een beslissende machtspositie krijgt binnen het bedrijf.
Het bestuur verdedigt de recordbonus als een noodzakelijke prikkel om Musk “gefocust en gemotiveerd” te houden. Critici vinden dat argument potsierlijk: de rijkste man ter wereld, zeggen zij, heeft geen extra stok achter de deur nodig om aan zichzelf te blijven werken. Proxy-adviesbureaus ISS en Glass Lewis raadden aandeelhouders dan ook aan het voorstel af te wijzen. Musk reageerde fel tijdens de kwartaalcall, waar hij de bureaus uitmaakte voor “corporate terrorists” en waarschuwde dat hij zich anders “niet comfortabel voelt om hier een robotleger te bouwen en dan weggeknikkerd te worden.”
Een Marioeske beloning
De brief van Tesla’s bestuursvoorzitter Robyn Denholm zet de toon: Tesla zou zich op een “cruciaal kruispunt” bevinden, en het fundamentele vraagstuk zou zijn of aandeelhouders Musk willen behouden om van Tesla “het meest waardevolle bedrijf ter wereld” te maken. Ze hintte zelfs dat Musk zijn rol zou kunnen neerleggen als het plan niet wordt goedgekeurd – met “dramatische waardeverliezen” als mogelijk gevolg.
Tegenstanders vinden dat een vorm van chantage. Musk, zeggen ze, is al miljarden waard en zou niet moeten dreigen met vertrek om een astronomische bonus binnen te halen. Professor Brian Quinn noemde het “een belachelijk groot beloningspakket”. Dat Tesla zijn hoofdkantoor naar Texas verplaatste, wordt door sommigen gezien als een bewuste poging om dit soort debatten te ontwijken. De vraag die blijft hangen: verdient iemand die al zóveel heeft, überhaupt nog méér?
Vertrouwen en prestaties onder druk
Intussen lijkt het draagvlak voor Tesla onder consumenten te wankelen. Uit het Electric Vehicle Intelligence Report blijkt dat Tesla het enige merk is waar meer mensen hun vertrouwen verloren dan gewonnen hebben – een netto-score van slechts +5. Onder ouders vertrouwt zelfs 40 procent het merk niet, een record in de auto-industrie.
De reputatie van Musk zelf speelt daarin een duidelijke rol. Zijn politieke uitspraken, online controverses en ongedekte beloften zouden volgens sommige analisten bijdragen aan de dalende waardering van Tesla. In hetzelfde rapport staat dat berichtgeving over Musk’s Full Self-Driving-systeem (FSD) de koopbereidheid aanzienlijk verlaagt: na het lezen over FSD zegt een groot deel van de ondervraagden minder geneigd te zijn een Tesla te kopen. Het vertrouwen in de technologie én de man erachter brokkelt langzaam af.
Topinkomens en groeiende ongelijkheid
De discussie over Musk’s bonus raakt aan een bredere trend: de explosieve groei van topinkomens. In de Verenigde Staten bedroeg de gemiddelde verhouding tussen CEO- en werknemersloon in 2021 ongeveer 399:1. In 1965 was dat nog 20:1. Ook in Nederland groeit de kloof gestaag. In 2014 lag de verhouding tussen top en werkvloer bij beursgenoteerde bedrijven al rond 179:1.
Sommige ondernemingen proberen daar tegenwicht aan te bieden. Zo schafte verzekeraar ASR in 2019 de topbonussen af en beperkte de loonverschillen, wat door de FNV werd geprezen als “maatschappelijk verantwoord ondernemen”. Maar zulke initiatieven blijven uitzonderingen. De ophef bij ING in 2018 – toen het bestuur de CEO een loonsverhoging van 50 procent wilde geven – laat zien hoe gevoelig het thema blijft. Onder publieke druk werd het voorstel ingetrokken. SP-Kamerlid Lilian Marijnissen zei destijds dat “de commotie in de samenleving niet is doorgedrongen tot de top”, en riep op om van ING “weer een bank te maken om trots op te zijn.”
Musk als politieke speler in Europa
Musk beperkt zich niet langer tot het bedrijfsleven. In Duitsland sprak hij openlijk steun uit voor de AfD en verklaarde hij op X dat “alleen de AfD Duitsland kan redden”. In Nederland mengde hij zich in het migratiedebat door te waarschuwen dat het land “zal uitsterven zonder geboortebeleid.” Ook in Brussel liet hij van zich horen: EU-vicevoorzitter Věra Jourová noemde hij “banale, bureaucratische kwaadaardigheid” nadat zij zijn omgangsvormen bekritiseerde.
Die politieke uitlatingen schuren, zeker in Europa. Voorstanders van Europese samenwerking vrezen dat Musk’s steun aan radicaal-rechts de spanningen in de EU verder aanwakkert. In dat licht krijgt zijn miljardenbonus een symbolische lading: het beeld van een CEO die niet alleen de economie, maar ook het politieke debat probeert te domineren.
Reacties in Nederland
Ook in Nederland klinkt verontwaardiging. Progressieve partijen, vakbonden en burgerbewegingen zien in het beloningsvoorstel een symptoom van doorgeschoten aandeelhouderskapitalisme. Terwijl Musk’s vermogen blijft groeien, stagneert de koopkracht van werknemers. Critici wijzen erop dat zulke ongelijkheid niet alleen onrechtvaardig voelt, maar ook de samenleving ondermijnt: minder belastinginkomsten, meer wantrouwen, en een groeiende kloof tussen rijk en arm.
Zelfs paus Franciscus sprak zich in 2024 uit tegen “de cultus van buitensporige rijkdom”, waarbij hij Musk als voorbeeld noemde. In Nederland klinkt de roep om wettelijke grenzen – de zogeheten factor X – en om meer transparantie over topbeloningen.
De vraag die boven alles hangt: Zelfs als Musk’s innovaties onmiskenbaar invloedrijk zijn, rechtvaardigt dat dan een beloning van biljoenen? Of bewijst juist dit voorstel dat de grens tussen ambitie en absurditeit allang is overschreden?
- De “Optimus” is Tesla’s humanoïde robotproject dat in 2021 werd aangekondigd. Musk beweerde dat de robot op termijn fysiek werk zou overnemen en “vriendelijk” genoeg zou zijn om boodschappen te doen of productiewerk uit te voeren. Critici beschouwen het project vooral als een symbolisch onderdeel van Musk’s langetermijnvisie op kunstmatige intelligentie. ↩︎
