Soms schiet een beweging haar doel voorbij. December 2024 voelde als zo’n moment. Op de trappen van het Amerikaanse Hooggerechtshof weerklonken strijdliederen, toespraken, gebaren van hoop — alsof erkenning nog maar één uitspraak verwijderd was.
De ACLU en de regering-Biden stonden daar samen, in een poging een wet uit Tennessee tegen te houden. Een wet die medische transitie voor jongeren verbood. Voor activisten zoals Chase Strangio was het duidelijk: dit was hét moment waarop het hoogste gerechtshof eindelijk moest erkennen wat zovelen al lang wisten.
Maar het liep anders. Het systeem luisterde niet — het beet. In juni 2025 gaf het Hooggerechtshof groen licht voor de wet. Niet alleen legitimeerde het daarmee soortgelijke wetten in andere staten, het sloot ook de deur voor nieuwe constitutionele bescherming van transrechten. Wat een symbolisch hoogtepunt moest worden, werd een harde les: wie zijn hoop vestigt op het centrum van de macht, moet ook de logica ervan aanvaarden.
De fragiele fundamenten van juridisch geloof
De ACLU bracht haar zaak tot het hoogste niveau — maar baseerde zich op een medische onderbouwing die steeds meer scheuren vertoont. Terwijl in de VS nog werd gesproken over ‘levensreddende zorg’, stapten Europese landen zoals Zweden en Finland juist terug. Nieuwe onderzoeken toonden tegenvallende resultaten, grotere risico’s dan gedacht, en een wetenschappelijke onderbouwing die soms eerder politiek ingegeven leek dan solide.
Ironisch genoeg komt die medische praktijk grotendeels uit Nederland. Het zogeheten ‘Dutch protocol’, ooit bedoeld als voorzichtige behandeling, werd in de VS opgeblazen tot moreel strijdtoneel. Wat begon als zorg, werd ideologie. En wetenschap verloor haar vrijheid zodra ze dienstbaar werd aan activistische urgentie.
Nederland moet zichzelf durven aankijken
We kunnen blijven doen alsof dit een Amerikaans probleem is. Maar dat zou gemakzucht zijn. Nederland stond aan de wieg van het zorgmodel dat nu onder vuur ligt — en ook hier groeit het ongemak. Steeds meer zorgverleners spreken zich uit over een praktijk die te snel en te eenduidig is geworden voor de ingewikkelde realiteit van jongeren met gendervragen.
“Wie weigert te luisteren, maakt zichzelf kwetsbaar. Wie zich vastklampt aan gelijk, raakt verwijderd van wat zorg zou moeten zijn: afgestemd, open, en in dienst van mensen in plaats van protocollen.”
Toch wordt kritiek, zelfs van binnenuit, vaak ontvangen als verraad. Alsof het stellen van vragen gelijkstaat aan het ontkennen van iemands bestaansrecht. Maar voorzichtigheid is geen vijand van vrijheid. Het is juist nodig om zorg écht menselijk te maken. Dat betekent ruimte geven aan verkenning zonder druk, erkennen dat we veel nog niet weten, en ook verhalen van spijt en detransitie serieus nemen. Niet om te ontmoedigen, maar om te begrijpen.
Weg van het centrum, terug naar de basis
De zaak-Skrmetti laat niet alleen zien hoe macht zich verhardt, maar ook hoe bewegingen hun onafhankelijkheid verliezen zodra ze zich gaan plooien naar de logica van het systeem. Wat ooit begon als een strijd voor zelfbeschikking, werd een juridische strategie die afhankelijk werd van instellingen die eerder behouden dan bevrijden.
In plaats van zorg op te bouwen vanuit vertrouwen, nabijheid en verschil, is gekozen voor centralisatie, wetgeving en politieke allianties. Maar wie dat pad bewandelt, moet bereid zijn te onderhandelen. En dat is moeilijk als je identiteit op het spel staat.
Voor wie strijden we eigenlijk nog?
Nederland staat op een keerpunt. Durven we nog kritisch te kijken naar wat we doen? Of houden we vast aan wat ooit progressief voelde, ook als het wringt? Dat vraagt moed. Om naar álle verhalen te luisteren, ook als ze niet passen in het gewenste narratief. Om twijfel toe te laten, ook in de wetenschap. En om autonomie niet te verwarren met onschendbaarheid.
“Vrijheid gaat niet over labels of verklaringen, maar over of iemand zich gezien en begrepen voelt in hun kwetsbaarheid.”
Heropbouwen vanaf de bodem
Wat in de VS gebeurde, is geen uitzondering. Het is een waarschuwing. Voor elke beweging die gelooft dat macht ooit vanzelf rechtvaardig wordt. Hoe vaak moeten we nog zien dat wetten die vandaag beschermen, morgen worden teruggedraaid?
Misschien is het tijd om te stoppen met hopen op erkenning van bovenaf. Misschien is het tijd om opnieuw te bouwen — aan zorg die geworteld is in gemeenschap, aan structuren die niet afhankelijk zijn van toestemming, aan ruimte waarin twijfel niet verdacht is maar welkom.
Echte emancipatie vraagt geen vergunning. Ze groeit tussen mensen die elkaar serieus nemen, die zorg dragen zonder voorwaarden, die zichzelf en elkaar het recht gunnen om complex te zijn. En ja, dat pad is onzeker, onbeschermd en soms rommelig.
Maar misschien is dat precies wat het weer menselijk maakt.
Nieuwe inzichten, kritische verhalen
Op vrheid.nl schrijven we over vrijheid, gelijkheid, klimaat en LHBTQ+ rechten. Altijd scherp, altijd onafhankelijk. Blijf ons volgen en mis niets!
