Tijd voor een andere kijk op opsluiting – Vrijheid van beweging is een fundamenteel mensenrecht, vastgelegd in artikel 13 van de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens. Het geeft iedereen het recht om zich vrij te verplaatsen binnen de grenzen van een land, en om elk land, inclusief het eigen land, te verlaten en terug te keren. Toch wordt dit recht wereldwijd geschonden door systemen van opsluiting die mensen hun vrijheid ontnemen, vaak zonder dat ze een misdrijf hebben gepleegd. Dit vraagt om een radicaal andere benadering van hoe we omgaan met rechtvaardigheid en vrijheidsberoving.
Het verhaal van Oqba Hashad: Een schokkende ontneming van vrijheid
Oqba Alaa Labib Hashad, een jonge Egyptische man met een lichamelijke beperking, is al jarenlang slachtoffer van een systeem dat zijn vrijheid schaamteloos vertrapt. In 2019 werd hij gearresteerd, niet vanwege een misdaad, maar omdat zijn broer, een mensenrechtenadvocaat, het regime kritisch durfde te benaderen. Wat volgde was een nachtmerrie: maandenlange verdwijning, marteling en vernedering. Hij werd vastgehouden zonder eerlijk proces, onder erbarmelijke omstandigheden die zijn gezondheid ernstig hebben aangetast.
In een wrede daad van straf werd Oqba’s prothese zelfs afgenomen, wat zijn fysieke vrijheid verder beperkte. Hoewel een rechter zijn vrijlating in februari 2024 beval, grepen de autoriteiten naar een cynische truc om hem opnieuw vast te houden. Dit is niet alleen een aanval op zijn persoonlijke vrijheid, maar ook op het idee dat rechtspraak een beschermende rol hoort te spelen.
Is opsluiting überhaupt de juiste manier?
Oqba’s situatie roept een bredere vraag op: hoe rechtvaardig is opsluiting überhaupt, zeker wanneer het wordt ingezet tegen mensen die geen misdaad hebben gepleegd? Opsluiting wordt vaak gezien als het antwoord op problemen in de samenleving, maar het roept zelf veel vragen op:
• Waarom is opsluiting zo genormaliseerd? Vrijheidsberoving is door de eeuwen heen de standaardreactie geworden op uiteenlopende vormen van conflict of overtredingen, zonder dat alternatieven serieus worden overwogen. Dit wijst op een diepgeworteld geloof in straf als sociale controle, dat zelden kritisch wordt bevraagd.
• Welke machtsstructuren ondersteunt het? Gevangenissen zijn niet alleen plaatsen van detentie, maar ook instrumenten waarmee staten en autoriteiten hun macht versterken. Wie opgesloten wordt, reflecteert vaak de politieke, sociale en economische belangen van de machtigen, in plaats van enige vorm van universele rechtvaardigheid.
• Wat doet opsluiting met de samenleving? Het gevangenissysteem vergroot sociale breuklijnen door groepen tegen elkaar op te zetten. Het versterkt de marginalisatie van kwetsbare gemeenschappen en legt een zware last op belastingbetalers, terwijl het echte oplossingen voor structurele problemen buiten beschouwing laat.
Door kritisch naar deze vragen te kijken, wordt duidelijk dat opsluiting zelden een rationele of rechtvaardige keuze is. Het is een systeem dat vooral de status quo beschermt en te vaak vrijheid ontnemen boven herstel of sociale vooruitgang stelt.
Alternatieven voor vrijheidsberoving
In plaats van simpelweg te straffen, kunnen we kijken naar oplossingen die recht doen aan alle betrokkenen en die gericht zijn op het herstellen van schade en het voorkomen van conflicten:
1. Herstelgericht werken
In plaats van iemand op te sluiten, richt deze aanpak zich op het herstellen van de aangerichte schade. Slachtoffers, daders en gemeenschappen werken samen om begrip te creëren en te zorgen voor echte oplossingen.
2. Preventie door rechtvaardigheid
Veel problemen die tot zogenaamde “misdaad” leiden, zoals armoede, gebrek aan onderwijs en werkloosheid, kunnen worden aangepakt door sociale ongelijkheid tegen te gaan. Investeren in sociale rechtvaardigheid is een krachtige preventieve maatregel.
3. Gemeenschapsgerichte aanpak
In plaats van afhankelijk te zijn van gevangenissen, kunnen gemeenschappen systemen ontwikkelen om conflicten lokaal op te lossen. Dit bevordert samenwerking en wederzijds begrip, en voorkomt verdere vervreemding.
Teken de petitie en maak een verschil
Het verhaal van Oqba Hashad laat zien hoe gevaarlijk het is om opsluiting te gebruiken als een middel van controle en repressie. Zijn vrijheid werd hem afgenomen, niet omdat hij iets had gedaan, maar omdat zijn bestaan een politieke boodschap uitdroeg. Dit roept ons op om stil te staan bij hoe we als samenleving omgaan met rechtvaardigheid en vrijheidsberoving.
Vrijheid is niet alleen een mensenrecht – het is een voorwaarde voor menselijke waardigheid. We hebben een systeem nodig dat dat respecteert, en dat rechtvaardigheid nastreeft zonder vrijheid te ontnemen.
Je kunt helpen door je stem te laten horen. Steun Amnesty International en teken de petitie voor Oqba’s vrijlating. Klik hier om te tekenen.