Op 11 februari 2025 verscheen Perfect Victims: And the Politics of Appeal, het langverwachte boek van de Palestijnse dichter en activist Mohammed El-Kurd. De timing is op zijn zachtst gezegd beladen: in een tijd waarin zelfs boeken over Palestina als bedreiging worden beschouwd, klinkt El-Kurds stem als een scherp protest tegen de steeds smaller wordende ruimte voor Palestijns verzet. Zijn boek is geen afstandelijke analyse, maar een persoonlijk, fel en soms pijnlijk essay dat blootlegt aan welke absurde standaarden Palestijnen moeten voldoen om simpelweg als mens te worden erkend.
In een recent gesprek met het programma Democracy Now! lichtte El-Kurd zijn drijfveren toe. Zijn woorden weefden zich moeiteloos tussen herinneringen, politieke analyse en mediacritiek. Wat naar voren kwam, was niet enkel een pleidooi voor rechtvaardigheid, maar ook een aanklacht tegen een wereld die systematisch de legitimiteit van Palestijnse stemmen in twijfel trekt.
Een term die hij herhaaldelijk gebruikte: “scholasticide” – het opzettelijk vernietigen van Palestijnse intellectuele infrastructuur. El-Kurd refereerde hierbij aan de inval in de Educational Bookshop in Oost-Jeruzalem, waar boeken in beslag werden genomen, waaronder werken van Noam Chomsky en zelfs een kinderboek. Het incident was volgens hem geen losstaand voorval, maar onderdeel van een bredere oorlog tegen bewustzijn – een subtielere vorm van geweld die zich richt op ideeën in plaats van lichamen.
Nieuwe inzichten, kritische verhalen
Op vrheid.nl schrijven we over vrijheid, gelijkheid, klimaat en LHBTQ+ rechten. Altijd scherp, altijd onafhankelijk. Blijf ons volgen en mis niets!
Wat opvalt, is dat deze vorm van repressie zich niet tot Israël beperkt. Ook in landen als de Verenigde Staten en Nederland voelen studenten die zich solidair tonen met Palestina de druk. Visumbedreigingen, intimidatie, waarschuwingen van universiteiten – de middelen verschillen, maar het doel is vergelijkbaar: het ontmoedigen van politieke betrokkenheid zodra deze afwijkt van de dominante narratieven.
In Nederland kwamen studenten in opstand na het escalerende geweld in Gaza. In steden als Amsterdam, Utrecht en Rotterdam vonden protesten plaats. De oproep was duidelijk: spreek je uit tegen de bezetting, verbreek financiële banden met bedrijven die profiteren van de onderdrukking. Maar de reactie van universiteiten was vaak lauw of zelfs vijandig. Demonstraties werden soms verhinderd of gebagatelliseerd als “polariserend”. Enkele studenten meldden zelfs bedreigingen – niet van tegenbetogers, maar van hun eigen instellingen.
Het beeld dat ontstaat is verontrustend. Vrijheid van meningsuiting lijkt onder voorwaarden te staan, afhankelijk van wie spreekt en namens wie. Volgens El-Kurd is dit precies de kern van zijn boek: dat Palestijnen niet alleen fysiek, maar ook discursief worden onderdrukt. Zelfs solidariteit met hen wordt verdacht gemaakt.
En dan is er nog het idee van het “perfecte slachtoffer” – een centrale pijler in El-Kurds kritiek. In het Westen, stelt hij, moet het Palestijnse lijden niet alleen echt zijn, maar ook ‘respectabel’. Geen woede, geen fouten, geen weerstand die de gevestigde orde uitdaagt. Een Palestijns kind dat een steen gooit? Dan vervalt blijkbaar zijn recht op leven. Het is een perverse logica, stelt El-Kurd, waarbij geweld pas erkend wordt als het slachtoffer zich naar westerse maatstaven gedraagt.
Zelf groeide hij op met het gevoel dat hij zijn menselijkheid moest bewijzen. Hij herinnert zich hoe hij zijn grootmoeder corrigeerde als zij Israëlische kolonisten “Joods” noemde – niet omdat hij het oneens was, maar uit angst verkeerd begrepen te worden. Die drang tot zelfcensuur is volgens hem het gevolg van een wereld die morele perfectie eist van de onderdrukten, maar nooit rekenschap vraagt van de onderdrukkers.
Opvallend is ook zijn vergelijking met andere conflicten. Waar Oekraïense verzetsdaden, hoe gewelddadig ook, vaak als heroïsch worden afgeschilderd, wordt Palestijns verzet al snel als ‘terroristisch’ gebrandmerkt. Het verschil zit niet in de daden, maar in de politieke sympathieën van de internationale gemeenschap. En dat, stelt El-Kurd, is geen toeval. Het is een ideologisch project.
Tegenover de neiging tot ‘overvictimization’ – waarin Palestijnen alleen als slachtoffers worden erkend als hun lijden onmiskenbaar en gepolijst gepresenteerd wordt – plaatst El-Kurd een pleidooi voor agency. Palestijnen zijn niet alleen slachtoffers, maar ook mensen met een stem, met boosheid, met tegenstrijdigheden. Zowel de neiging om hen te reduceren tot zielige objecten als de drang hen op te hemelen tot foutloze helden ontkent hun volledige menselijkheid.
De twee woorden waarmee El-Kurd zijn boek samenvat zijn: “Even if.” Zelfs als de Palestijnse verzetsstrijder fouten maakt, zelfs als zijn motieven niet zuiver zijn, zelfs als zijn tactieken discutabel zijn – dan nog is zijn strijd legitiem. Want de bezetting zelf is onrechtmatig. De kern ligt niet bij de morele zuiverheid van het verzet, maar bij het structurele geweld dat het uitlokt.
Wat El-Kurd uiteindelijk vraagt, is niet sympathie, maar een radicale heroriëntatie. Weg van de eis dat slachtoffers zich acceptabel opstellen. Richt de blik op de oorzaak, niet de reactie. Vraag niet steeds opnieuw of de onderdrukte zich netjes gedraagt, maar erken eindelijk de onderdrukking zelf.
Perfect Victims is dan ook geen comfortabel boek. Het is een spiegel, en niet iedereen zal graag kijken. Maar wie bereid is de blik te verdragen, zal er veel in herkennen – niet alleen over Palestina, maar over macht, framing en de prijs van waarheid.
Perfect Victims is te verkrijgen via Haymarket Books:
www.haymarketbooks.org/books/2499-perfect-victims