Op 11 februari 2025 verscheen Perfect Victims: And the Politics of Appeal, het langverwachte boek van Mohammed El-Kurd. De publicatie komt op een moment van intense repressie, waarbij zelfs boeken over Palestina worden gezien als bedreigingen voor de Israëlische staat. Het boek is niet alleen een literaire verkenning van de Palestijnse strijd, maar ook een messcherpe aanklacht tegen de eisen die aan Palestijnen worden gesteld om hun menselijkheid te bewijzen. Via persoonlijke verhalen, politieke analyse en mediakritiek toont El-Kurd aan hoe kolonialisme en de westerse blik de framing van slachtoffers dicteren.
In een recent interview met Democracy Now! besprak El-Kurd de kern van zijn boek en de bredere context van Palestijnse onderdrukking. Hieronder bieden we een overzicht van zijn inzichten, verweven met reflecties uit zijn interview.
Scholasticide, de Criminalisering van Denken en Protesten op Universiteiten
Mohammed El-Kurd sprak in het interview over de recente aanval op de Educational Bookshop in Oost-Jeruzalem, een Palestijnse boekhandel. Hij noemt deze aanval een voorbeeld van wat hij “scholasticide” noemt: de bewuste vernietiging van Palestijnse cultuur en intellect. Tijdens de inval arresteerde de Israëlische politie de eigenaren van de boekhandel en namen ze boeken in beslag, waaronder een kinderboek en werken van Noam Chomsky. Volgens El-Kurd laat dit zien hoe Palestijnse gedachten en ideeën steeds vaker worden gecensureerd en gecriminaliseerd.
Maar dit patroon beperkt zich niet tot Israël. Ook in landen als de Verenigde Staten zien we dat pro-Palestijnse standpunten onder druk worden gezet. Studenten die zich uitspreken voor Palestijnse rechten worden bijvoorbeeld bedreigd met het intrekken van hun visum. Deze trend raakt echter niet alleen de VS; ook in Nederland worden studenten en activisten steeds meer geconfronteerd met repressie en druk, vooral rondom hun steun aan de Palestijnse zaak.
Na de escalatie van geweld in Gaza en de bezette gebieden, vonden op universiteiten in Nederland diverse protesten plaats. Groepen zoals Students for Palestine organiseerden demonstraties en sit-ins op campussen in steden als Amsterdam, Utrecht en Rotterdam. Studenten riepen universiteiten op om zich expliciet uit te spreken tegen de Israëlische bezetting en de mensenrechtenschendingen in Palestina. Ze eisten daarnaast dat universiteiten financiële banden met bedrijven die betrokken zijn bij de Israëlische bezettingspolitiek verbreken.
Deze protesten stuitten op felle reacties. Universiteiten gaven in sommige gevallen aan “neutraal” te willen blijven, terwijl pro-Palestijnse demonstraties werden weggezet als controversieel of “polariserend”. In Amsterdam werden studenten bij een protest tegengehouden door beveiligers, en in andere steden werden protesten op last van de politie beperkt. Het meest zorgwekkende is dat sommige studenten meldingen hebben gedaan van intimidatie en bedreigingen. Ze kregen waarschuwingen van hun instellingen om “voorzichtig te zijn” met hun uitingen, terwijl pro-Palestijnse slogans of symbolen soms zelfs als aanstootgevend werden bestempeld.
Deze reacties illustreren volgens El-Kurd hoe breed het patroon van onderdrukking en censuur is. Het gaat niet alleen om directe repressie, zoals arrestaties of inbeslagname van boeken, maar ook om het inperken van vrijheid van meningsuiting en solidariteit in bredere zin. Dit maakt deel uit van wat hij een “oorlog op bewustzijn” noemt: een poging om Palestijnen en hun medestanders het recht te ontnemen om nationale sentimenten en gerechtvaardigde woede te uiten.
El-Kurd wijst erop dat deze onderdrukking niet alleen de Palestijnse bevolking raakt, maar ook degenen die zich internationaal uitspreken voor gerechtigheid. Hij noemt dit een vorm van “ontmenselijking”: Palestijnen worden niet alleen als een bedreiging gezien, maar zelfs hun intellect, gedachten en de solidariteit die zij oproepen, worden als verdacht en gevaarlijk bestempeld. Dat studenten in Nederland – een land dat vaak trots is op zijn traditie van academische vrijheid en democratische waarden – hiermee geconfronteerd worden, laat zien hoe diep deze tendens is doorgedrongen.
Volgens El-Kurd is dit precies wat Perfect Victims probeert bloot te leggen: de dubbele standaard die wordt gehanteerd als het gaat om slachtoffers en hun recht op verzet. De solidariteitsacties op Nederlandse universiteiten zijn daarmee een belangrijke stap om niet alleen Palestina, maar ook de vrijheid van meningsuiting en kritisch denken te verdedigen.
Het “Perfect Victim”-Narratief
Centraal in het boek staat het idee van de “perfecte slachtoffers”. Palestijnen, zo stelt El-Kurd, worden gedwongen om zich aan te passen aan westerse normen van “onschuld” en “civiele” acceptatie om sympathie te winnen. Hij noemt dit een racistische dubbele standaard: waar Palestijnen voortdurend hun morele superioriteit moeten bewijzen, worden Israëlische acties – inclusief luchtbombardementen en nederzettingenpolitiek – zelden onderworpen aan dezelfde kritiek.
“Het idee dat een kind dat stenen gooit of een man die weerstand biedt hun recht op leven verliest, is absurd,” zegt El-Kurd. “Zelfs als een Palestijnse jongen een Molotovcocktail gooit, verdient hij niet te worden vermoord. Want de bezetting heeft daar überhaupt geen recht te zijn.”
Hij legt uit hoe dit mechanisme niet alleen externe verwachtingen schept, maar ook wordt geïnternaliseerd door Palestijnen zelf. Als kind voelde El-Kurd de druk om journalisten en diplomaten gerust te stellen door een “niet-bedreigend” beeld van zichzelf te presenteren. “Ik corrigeerde zelfs mijn grootmoeder als zij de Amerikaanse kolonisten in ons huis ‘Joods’ noemde, omdat ik bang was dat dat als aanstootgevend zou worden gezien.”
De Dubbele Standaard van Verzet
Een opvallend punt van El-Kurds kritiek is hoe verschillende vormen van verzet worden geframed, afhankelijk van wie het uitvoert. Hij wijst op de romantisering van het Oekraïense verzet tegen Rusland, waarbij zelfs zelfmoordaanslagen als “heroïsch” worden beschreven, terwijl Palestijns verzet consequent wordt afgeschilderd als “terroristisch”. Dit toont volgens hem niet zozeer een misverstand over verzet, maar een bewuste afwijzing ervan wanneer het komt van een inheemse bevolking die de status quo van imperialistische macht bedreigt.
Overvictimization en Agency
El-Kurd waarschuwt in zijn boek ook tegen “overvictimization”, een narratief waarin Palestijnse slachtoffers worden over-editorialiseerd om “beter verkoopbaar” te zijn voor een westerse blik. Dit ontneemt hen niet alleen hun complexiteit en menselijkheid, maar impliceert ook dat hun leed niet voldoende zou zijn om op zichzelf staande sympathie te verdienen.
Hij benadrukt echter dat het tegenovergestelde – Palestijnen afschilderen als heldhaftig en onaantastbaar – even schadelijk kan zijn. Beide benaderingen, zegt hij, ontkennen de volledige menselijkheid van Palestijnen, met al hun woede, pijn en complexiteit.
De Kern van Perfect Victims
El-Kurd verwoordt de kern van zijn boek in drie woorden: “Even if!” Hiermee wijst hij op de irrelevantie van de moraliserende voorwaarden die aan Palestijnen worden gesteld. “Zelfs als een jongen een Molotovcocktail gooit, zelfs als iemand die wordt vermoord volgens jullie ‘slechte ideeën’ heeft, is dit irrelevant. De kern van de zaak is dat zij bezet worden, onderdrukt worden, en het recht hebben om zich daartegen te verzetten.”
Hij benadrukt dat de westerse wereld zich moet afkeren van het analyseren van de “fouten” van de onderdrukten en zich in plaats daarvan moet richten op de daden van de onderdrukkers: de koloniale wortels van de Israëlische staat en haar voortdurende geweld tegen Palestijnen.
Radicale heroriëntatie is nodig
In Perfect Victims vraagt Mohammed El-Kurd ons om te breken met de koloniale kaders die onze empathie en solidariteit conditioneren. Hij roept op tot een radicale heroriëntatie: om niet langer van slachtoffers te eisen dat zij zich “draaglijk” maken, maar om onverzettelijk het systeem van onderdrukking aan te wijzen als de bron van het lijden.
Dit boek is een must-read voor iedereen die bereid is de blinde vlekken in ons begrip van de Palestijnse strijd onder ogen te zien. Zoals El-Kurd zelf schrijft: “Zelfs als onze dood saai is geworden, moeten we weigeren het te negeren.”
Perfect Victims is te verkrijgen via Haymarket Books:
www.haymarketbooks.org/books/2499-perfect-victims