Kolonialisme is voor velen een hoofdstuk in de geschiedenis, maar voor Indonesië blijft het een levend verleden dat zijn schaduwen werpt op het heden. Ondanks de formele onafhankelijkheid is de geest van kolonialisme nog steeds voelbaar in de sociaaleconomische structuren, de machtsverhoudingen en zelfs in de alledaagse cultuur van Indonesië. Het is dan ook van essentieel belang om te blijven graven in dit verleden, zoals Jan Breman benadrukt in zijn werk, om de blijvende impact van imperialisme en racisme bloot te leggen.
Breman, een geëerde socioloog en een van de weinige klokkenluiders binnen de Nederlandse academische wereld, zet in zijn essaybundel Kolonialisme en Racisme. Een Postkoloniale Kroniek de schijnwerper op de blijvende invloed van koloniale ideologieën. Hij laat zien hoe de uitbuiting van inheemse arbeiders in naam van witte superioriteit niet alleen een ver verleden is, maar nog steeds doorsijpelt in de hedendaagse machtsstructuren, niet alleen in Indonesië, maar ook binnen onze eigen Europese samenleving.
Koloniale giganten
Deze koloniale denkwijze, die ooit werd gerechtvaardigd als een ‘beschavingsmissie’, heeft zich nu genesteld in de economische systemen van de postkoloniale wereld. De bedrijven die ooit hand in hand gingen met koloniale bestuurders, zijn nu multinationals die de mondiale markten domineren. Shell, Unilever, en andere voormalige koloniale giganten hebben hun greep op de economieën van voormalige koloniën niet losgelaten. Dit is neokolonialisme in een nieuwe gedaante, maar met dezelfde raciale en economische ongelijkheden die het oorspronkelijke kolonialisme kenmerkten.
De problemen die Indonesië vandaag de dag kent, zoals de toenemende corruptie, de groeiende kloof tussen arm en rijk, en de erosie van democratische waarden, kunnen niet los worden gezien van dit koloniale verleden. De militaire dictatuur van generaal Soeharto, die na de bloedige machtsovername in 1965 aan de macht kwam, is daar een wrang voorbeeld van. De rol van westerse mogendheden, inclusief de Nederlandse BVD en de Amerikaanse CIA, in het faciliteren van deze dictatuur, laat zien hoe diep de koloniale tentakels reiken.
De heropleving van het koloniale debat in Nederland is mede te danken aan het werk van Breman en zijn collega’s die niet bang zijn om de ongemakkelijke waarheden bloot te leggen. De mythe van het ‘kleine’ en ‘goedaardige’ Nederlandse kolonialisme wordt eindelijk doorgeprikt, en de ware aard van de koloniale onderdrukking wordt zichtbaar.
Maar er is nog veel werk te doen. De verhalen van de slachtoffers van het kolonialisme moeten centraal staan in onze geschiedschrijving en in onze collectieve herinnering. Breman’s essays dienen als een waarschuwing: we kunnen het verleden niet blijven verdoezelen met verzachtende termen en halve waarheden. Alleen door het onder ogen zien van de gewelddadige en exploitieve aard van het kolonialisme kunnen we hopen op een eerlijkere en rechtvaardigere toekomst.
De strijd tegen kolonialisme is nog niet voorbij. Het heeft zich simpelweg aangepast aan de moderne tijd. De vraag is nu: zijn wij bereid om de nalatenschap van dit verleden volledig te erkennen en de ongelijkheden die het voortbrengt actief te bestrijden? Breman geeft ons in ieder geval de instrumenten om dat te doen, maar de verantwoordelijkheid ligt bij ons allen om deze strijd voort te zetten.
Kolonialisme en Racisme. Een Postkoloniale Kroniek van Jan Breman is uitgegeven door Uitgeverij Boom en biedt een diepgravende analyse van de blijvende invloed van kolonialisme op onze huidige wereld. Het boek is verkrijgbaar bij de betere boekhandels en online.