Het kabinet-Schoof zit inmiddels enige tijd in het zadel, en de gevolgen van de meest omstreden coalitie in decennia beginnen zich af te tekenen. Wat eerst een uitzonderlijke constructie leek – een partijloze premier als bindmiddel voor een rechts-nationalistisch kabinet – is nu de dagelijkse realiteit. Maar wat betekent dit voor Nederland? En hoe kunnen we dit tijdperk van normalisatie blijven bestrijden? Een belangrijk aspect van deze normalisatie ligt in de houding van de VVD, die zich steeds meer neerlegt bij pragmatische samenwerking met extreemrechts.
De VVD’s omgang met de ethische en politieke uitdagingen van een samenwerking met extreemrechts weerspiegelt een zorgwekkende verschuiving in de Nederlandse politieke cultuur. In plaats van principiële grenzen te stellen aan coalities met partijen als de PVV, lijkt de VVD zich te hebben neergelegd bij een strategie van politieke pragmatiek, waarbij directe macht en kortetermijnresultaten zwaarder wegen dan het bewaken van democratische waarden en mensenrechten. Deze houding wordt versterkt door een gebrek aan intern debat en kritische reflectie, zoals blijkt uit de passiviteit van haar leden en de normalisering van Wilders’ anti-democratische retoriek. Hoewel pragmatisme in politiek soms onvermijdelijk is, roept deze situatie een urgente vraag op: waar liggen de rode lijnen, en welke principes worden opgeofferd in de race om regeringsmacht? Het aanvaarden van een samenwerking met extreemrechts dreigt de fundamenten van de rechtsstaat en sociale cohesie te ondermijnen, terwijl de VVD lijkt te hopen dat het electoraat zich enkel bekommert om beleidsresultaten en de volgende verkiezingsuitslag.
De Lijn van Kabinet-Schoof: Crisismanagement als Ideologie
Dick Schoof, een technocraat zonder politieke kleur, werd gepresenteerd als de redder van de coalitie. Maar achter zijn ogenschijnlijk neutrale rol is een kabinet ontstaan dat stevig leunt op de politieke agenda van de PVV. Met beleid dat structureel ongelijkheid vergroot, migrantenrechten afbreekt en publieke voorzieningen verder privatiseert, wordt duidelijk dat “crisismanagement” hier niets meer is dan een ideologische keuze om structurele hervormingen in de verkeerde richting door te voeren.
Wat we zien, is geen neutraliteit, maar een bewuste uitholling van solidariteit. Het kabinet heeft grote stappen gezet in het afbouwen van de spreidingswet, waardoor opvang van vluchtelingen steeds meer op lokaal niveau wordt geblokkeerd. De halvering van het eigen risico klinkt misschien als een stap vooruit, maar is een sigaar uit eigen doos: de kosten worden elders gecompenseerd, vooral door bezuinigingen op publieke zorginstellingen.
De ‘Wilders-Agenda’ in Actie
Geert Wilders heeft vanuit zijn positie als grootste regeringspartij een sleutelrol in de koers van dit kabinet. Zijn invloed is overduidelijk, niet alleen in de inhoud van het beleid, maar ook in de toonzetting van het politieke debat. Onder het mom van democratische representatie wordt het publieke discours gevuld met de normalisering van haatzaaierij en uitsluiting.
Het kabinet-Schoof lijkt zich niet eens te bekommeren om de backlash die zijn beleid veroorzaakt. De verdeeldheid in de samenleving groeit, en dat is geen bijproduct, maar een doel. Verdeeldheid stelt het kabinet in staat om zijn harde, rechtse agenda door te drukken zonder een coherent verzet uit de linkerhoek.
De Rol van Lokale Initiatieven: Hoop in Een Duister Tijdperk
Gelukkig laat de samenleving zich niet volledig monddood maken. Op lokaal niveau ontstaat een krachtige tegenbeweging, waarin gemeenten, activisten en burgers samenkomen om de directe gevolgen van het kabinet-Schoof te bestrijden.
1. Gemeentelijk Verzet tegen de Spreidingswet
Hoewel het kabinet-Schoof de spreidingswet heeft afgeschaft en daarmee de verplichte opvang van asielzoekers in gemeenten heeft opgeheven, blijven steden als Haarlem, Amsterdam en Groningen opvang bieden. Vrijwilligers en burgerinitiatieven, vaak ondersteund door progressieve gemeentebesturen, zorgen ervoor dat vluchtelingen menswaardig worden behandeld.
In Amsterdam heeft wethouder Rutger Groot Wassink een ambitieus plan gelanceerd om 8.000 opvangplekken te realiseren, ondanks de dreiging van het intrekken van de spreidingswet door asielminister Marjolein Faber. De gemeente wil hiermee niet alleen voldoen aan de huidige wetgeving, maar ook solidariteit tonen met andere zwaarbelaste gemeenten. Een recent voorbeeld hiervan is de tijdelijke opvanglocatie aan de Sloterweg in Nieuw-West, waar tachtig alleenstaande minderjarige asielzoekers vanaf januari onderdak zullen vinden.
Deze jongeren, tussen de 15 en 18 jaar oud, worden ondergebracht in zes ruime villa’s met moderne voorzieningen, waaronder vloerverwarming en aparte temperatuurregeling. De locatie biedt hen een veilige en stabiele omgeving, met 24-uursbegeleiding door speciaal opgeleide jeugdprofessionals en een dagprogramma met school en begeleide activiteiten. Hoewel sommige omwonenden zorgen hebben geuit, probeert de gemeente hen via bewonersbijeenkomsten en een klankbordgroep te betrekken bij het proces.
Dergelijke initiatieven laten zien dat solidariteit niet afhankelijk is van landelijke politiek. Gemeenten als Amsterdam, Haarlem en Groningen nemen verantwoordelijkheid en geven vluchtelingen een menswaardig bestaan, zelfs wanneer Den Haag hierin tekortschiet. Het succes van deze aanpak hangt echter ook af van de bereidheid van lokale gemeenschappen om dit beleid te omarmen en uit te voeren.
2. Voedselbanken, Solidarity Fridges en Initiatieven zoals Mama’s Koelkast
Met de groeiende armoede door bezuinigingen en ongelijk economisch beleid, nemen burgerinitiatieven het voortouw om hulp te bieden aan mensen in nood. Solidarity Fridges, te vinden in steden als Amsterdam en Rotterdam, bieden een laagdrempelige manier om voedseloverschotten te delen. Ondernemers, boeren en particulieren doneren eten dat anders verspild zou worden, zodat mensen in financiële nood toegang hebben tot voedzaam voedsel.
Naast Solidarity Fridges spelen voedselbanken een belangrijke rol. In samenwerking met lokale supermarkten en boeren zorgen zij niet alleen voor een effectieve verdeling van voedseloverschotten, maar bestrijden zij ook verspilling. Dit dubbele doel – sociale steun en duurzaamheid – maakt deze initiatieven cruciaal in een tijd waarin economische ongelijkheid toeneemt.
Een inspirerend voorbeeld van hoe voedselinitiatieven verder kunnen gaan dan alleen noodhulp is Mama’s Koelkast. Dit project, ontstaan in 2012, combineert de liefde voor koken met sociale empowerment. Oprichtster Nadia begon het initiatief met de herinnering aan haar moeder en de wens om traditionele familierecepten te delen. Wat begon als een kleinschalig initiatief groeide uit tot een netwerk van moeders die hun authentieke gerechten delen en daarmee hun economische positie versterken.
Tijdens de pandemie, toen de cateringsector vrijwel stilviel, gebruikte Mama’s Koelkast deze tijd om een nieuw hoofdstuk te openen: de Mama’s Koelkast Academy. Dit opleidingsprogramma leert vrouwen niet alleen koken op professioneel niveau, maar biedt ook kennis over voedselveiligheid, marketing en ondernemerschap. Deze educatieve benadering geeft vrouwen de middelen om zelfvoorzienend te worden, een eigen onderneming te starten en hun families te ondersteunen.
De combinatie van sociaal, economisch en cultureel empowerment maakt Mama’s Koelkast meer dan een voedselinitiatief. Het laat zien hoe eten een krachtig middel kan zijn om gemeenschappen te versterken en ongelijkheid tegen te gaan. Door voedseloverschotten te delen en mensen kansen te bieden om hun vaardigheden te ontwikkelen, creëren initiatieven zoals Mama’s Koelkast en Solidarity Fridges duurzame oplossingen voor armoede en uitsluiting.
Deze projecten tonen dat burgers en gemeenschappen vaak verder durven gaan dan de overheid in het aanpakken van ongelijkheid. Ze vormen een krachtig alternatief dat laat zien hoe solidariteit kan worden georganiseerd vanuit de basis, met tastbare impact voor de samenleving.
3. Klimaatstrijd op Gemeentelijk Niveau
Terwijl het kabinet-Schoof fossiele belangen blijft beschermen en essentiële klimaatmaatregelen uitstelt, zien we op lokaal niveau initiatieven die wel de noodzakelijke transitie inzetten. Steden zoals Utrecht en gemeenschappen in Friesland werken aan energieneutraliteit via energiecoöperaties die lokale opwekking en eigendom van duurzame energie garanderen. In Groningen mobiliseert Extinction Rebellion (XR) bewoners en studenten voor een eerlijke, groene transitie, en voert zij directe acties tegen fossiele subsidies.
Een recent voorbeeld van krachtige klimaatactie is de reeks blokkades door XR bij de sluis in IJmuiden. Klimaatactivisten hebben de sluisdeuren meerdere keren geblokkeerd om te protesteren tegen de schadelijke invloed van de cruisevaart op het klimaat. Cruiseschepen stoten grote hoeveelheden CO₂ en andere vervuilende stoffen uit, en worden door activisten gezien als een symbool van overconsumptie en ecologische destructie.
De acties hebben al directe gevolgen gehad: een geplande aanmeerbeurt van het cruiseschip Disney Dream in Amsterdam werd begin september geannuleerd. Disney Cruise Line verklaarde dat het schip niet in Amsterdam kon aanmeren vanwege “problemen met toegang tot de haven,” maar het lijkt waarschijnlijk dat de vrees voor nieuwe XR-acties een doorslaggevende rol speelde. Het schip, dat plaats biedt aan 4000 passagiers, koos uiteindelijk voor Zeebrugge in België als alternatieve bestemming.
Deze blokkades hebben een krachtig signaal afgegeven. Terwijl de overheid fossiele industrieën blijft faciliteren en cruiseschepen toegang verleent tot havensteden, legt XR de verantwoordelijkheid bij de industrie zelf. Door logistieke en economische schade toe te brengen, dwingt de beweging bedrijven zoals Disney om hun vervuilende activiteiten te heroverwegen.
Deze acties hebben niet alleen invloed op de industrie, maar versterken ook de bewustwording bij het publiek. Ze maken duidelijk dat de klimaatcrisis actie vereist, niet alleen op nationaal niveau, maar ook lokaal. Gemeenschappen worden geconfronteerd met de impact van vervuilende industrieën en de noodzaak van duurzame alternatieven.
Lokale overheden kunnen hierop voortbouwen door samen te werken met burgerinitiatieven zoals XR, energiecoöperaties en andere klimaatorganisaties. Gemeenten kunnen strenger optreden tegen vervuilende activiteiten in hun regio’s, investeren in duurzame energieoplossingen en de belangen van bewoners en toekomstige generaties vooropstellen.
De klimaatstrijd op gemeentelijk niveau laat zien dat actie werkt. Door directe interventie, publieke mobilisatie en lokale samenwerking blijven burgers en activisten druk uitoefenen op een fossiel-gedreven status quo en bouwen zij aan een duurzame toekomst.
4. Onderwijs en Zorg vanuit de Gemeenschap
De verschraling van publieke voorzieningen onder het kabinet-Schoof dwingt burgers en lokale organisaties om de leemtes op te vullen. In Rotterdam zorgen buurtbewoners voor huiswerkbegeleiding aan kinderen uit kwetsbare gezinnen, zodat zij betere kansen krijgen in het onderwijs. In Brabant spelen zorgcoöperaties een sleutelrol in het organiseren van toegankelijke thuiszorg voor ouderen, door lokale gemeenschappen en zorgprofessionals te mobiliseren.
Een bijzonder voorbeeld van dit soort burgerkracht is het Social Pact in Amsterdam Zuidoost. Deze alliantie van bewoners, maatschappelijke organisaties, bedrijven en professionals werkt samen aan structurele verbeteringen in het stadsdeel. Amsterdam Zuidoost kent uitdagingen zoals armoede, werkloosheid, eenzaamheid, laaggeletterdheid en schooluitval. Het Social Pact benadert deze problemen niet als externe ‘oplossers’, maar als partners die samenwerken met de bewoners zelf.
De Visie van het Social Pact
Het Social Pact streeft ernaar dat elke bewoner gelijke kansen heeft om deel te nemen aan het sociale en economische leven. De nadruk ligt op inclusie en zelfbeschikking: bewoners worden niet alleen ondersteund, maar ook gestimuleerd om een actieve rol te spelen in hun eigen gemeenschap. Deze aanpak erkent de kracht en de potentie van mensen, ongeacht hun achtergrond of de obstakels waarmee ze te maken hebben.
Wat Doet het Social Pact?
Met een paraplufunctie brengt het Social Pact diverse initiatieven en organisaties samen om integraal en cultureel sensitief te werken. Dit omvat:
• Het inventariseren van de behoeften van bewoners en het versterken van de middelen die zij zelf kunnen bieden.
• Het ondersteunen van samenwerking tussen bewoners en organisaties, zodat zij van elkaar leren en elkaar versterken.
• Het bieden van toegankelijke en adequate ondersteuning op maat.
Concrete activiteiten omvatten bijvoorbeeld voorlichting over onderwijs- en werkgelegenheidskansen, steun bij laaggeletterdheid en sociaal-emotionele ondersteuning voor eenzame bewoners.
Een Model voor Vertrouwen en Samenwerking
Wat het Social Pact onderscheidt, is de focus op vertrouwen. In een tijd waarin veel bewoners zich vervreemd voelen van beleidsmakers en professionals, richt het pact zich op het herstellen van vertrouwen tussen bewoners, instellingen en bestuurders. Dit gebeurt door een langdurige betrokkenheid van minstens vier jaar en een gedeelde missie waarin alle deelnemers zich committeren aan inclusieve, duurzame samenwerking.
Initiatieven zoals het Social Pact in Zuidoost laten zien hoe gemeenschappen kunnen opstaan om ongelijkheid te bestrijden en zorg en onderwijs toegankelijker te maken. Deze aanpak vormt een krachtig alternatief voor de terugtrekkende beweging van de landelijke overheid en bewijst dat lokale samenwerking echte impact kan hebben. Door bewoners en organisaties samen te brengen onder gedeelde doelen, wordt niet alleen acute hulp geboden, maar ontstaat ook een duurzame basis voor structurele verandering.
5. Cultureel Verzet: Kunst als Protest
Kunst speelt een cruciale rol in het mobiliseren van mensen en het aankaarten van onrecht. In Den Haag organiseert Het Nutshuis avonden die thema’s als migratie en racisme belichten, terwijl kunstcollectieven zoals We Are Here vluchtelingen een podium geven en het publieke debat veranderen.
De Oproep tot Radicaal Verzet
Lokale initiatieven bewijzen dat verzet mogelijk is, zelfs wanneer de landelijke politiek ons in de steek laat. Maar dit is niet genoeg. Zonder structurele verandering blijven deze initiatieven vechten tegen een stroom die van bovenaf wordt aangedreven. Het is essentieel dat we deze lokale kracht uitbreiden en verbinden met een nationaal progressief verzet.
Hier is hoe we dat kunnen doen:
1. Coalities Bouwen: Links moet samenwerken, over verschillen heen. Klimaat-, sociale en antiracismebewegingen moeten een gedeelde agenda ontwikkelen.
2. Lokale Kracht Opschalen: Wat lokaal werkt, kan op nationaal niveau als voorbeeld dienen. Gemeenten kunnen een springplank worden voor bredere politieke actie.
3. Een Positief Verhaal: Tegenover de haat van het kabinet moeten we een radicaal alternatief schetsen dat rechtvaardigheid, duurzaamheid en solidariteit centraal stelt.
4. Directe Actie: Van stakingen tot demonstraties, we moeten een zichtbaar, krachtig signaal afgeven dat dit beleid niet zonder consequenties kan doorgaan.
Van Normalisatie naar Verandering
Het kabinet-Schoof symboliseert een gevaarlijke verschuiving in het politieke landschap. Maar de tegenbeweging groeit. De vraag is niet of we verandering kunnen brengen – lokale initiatieven tonen al de kracht van solidariteit en creativiteit. De vraag is hoe we die verandering collectief kunnen opschalen.
Het antwoord ligt in onze handen. Organiseer, protesteer, en bouw mee aan een land dat inclusiever, rechtvaardiger en hoopvoller is. Het is niet te laat om deze normalisatie te doorbreken – als we nu handelen.
Solidarity Fridges
Een laagdrempelig initiatief waar mensen voedsel kunnen doneren en ophalen om verspilling te verminderen en armoede te bestrijden. Vind meer informatie op Solidarity Fridges.
Mama’s Koelkast
Empowerment door koken: Mama’s Koelkast brengt vrouwen samen om authentieke gerechten te delen en economische kansen te creëren. Lees meer op Mama’s Koelkast.
Social Pact
Een alliantie in Amsterdam Zuidoost die armoede, werkloosheid en schooluitval bestrijdt door bewoners, organisaties en bedrijven te verbinden. Meer weten? Ga naar Social Pact.
We Are Here
Een krachtig collectief dat de zichtbaarheid van ongedocumenteerde vluchtelingen vergroot door kunst en activisme. Ontdek hun impact op We Are Here.