De Leidraad van de Raad voor de Journalistiek is duidelijk: de etnische afkomst van personen mag alleen worden vermeld wanneer het relevant is voor de context van het nieuws. Toch zien we keer op keer dat de media een sleutelrol spelen in het reproduceren van racistische vooroordelen, vooral wanneer het gaat om zogenoemd ‘probleemnieuws’ over Marokkanen en Antillianen. Sterker nog, de media dragen bij aan het in stand houden van negatieve stereotypen over andere etnische groepen, zoals Polen en Roma, zelfs wanneer hun afkomst totaal niet relevant is voor het verhaal.
Een opvallend patroon hierbij is dat etnische minderheden vaak als “allochtonen” worden aangeduid wanneer het nieuws negatief is, maar als Nederlanders wanneer de berichtgeving positief is. Dit mechanisme van mediaframing maakt duidelijk dat het idee van wie wel of geen Nederlander is, afhangt van succes of falen binnen de dominante witte cultuur. Neem bijvoorbeeld sportnieuws: “Nederlanders maken indruk in de MLB” wanneer een honkballer van Antilliaanse afkomst uitblinkt in Amerika. Maar zodra het gaat over criminaliteit, worden dezelfde mensen weggezet als “Antillianen veroordeeld voor mensenhandel”. Deze framing bevestigt dat de ware “Nederlander” wit is, terwijl gekleurde Nederlanders slechts tijdelijk, conditioneel, mogen toetreden tot die identiteit.
Het Witmaken van de Media
Verschillende onderzoeken naar de productie van nieuws laten zien dat een kleine elite – voornamelijk bestaande uit witte politici, politiefunctionarissen en wetenschappers – speciale toegang heeft tot de media en als geloofwaardige bronnen wordt beschouwd. Etnische minderheden daarentegen hebben die toegang nauwelijks. Hierdoor ligt de controle over welk nieuws wordt gebracht en hoe het wordt gebracht, grotendeels in handen van een overwegend witte elite. Dit leidt tot een systematische bevoordeling van een wit perspectief, waardoor witte mensen consequent in een gunstiger daglicht worden geplaatst dan gekleurde mensen.
Dit is geen toeval. De oververtegenwoordiging van witte sprekers en de ondervertegenwoordiging van gekleurde sprekers versterken de dominante ideologie. Minderheden worden minder vaak geciteerd in de media, en wanneer dat wel gebeurt, wordt hun mening vaak ‘gebalanceerd’ door een witte spreker. Het gevolg is dat hun stem voortdurend ondergeschikt blijft. In het zeldzame geval dat etnische minderheden wél aan het woord komen, worden hun uitspraken vaak minder serieus genomen, zeker als het gaat om klachten over discriminatie of racisme. Woorden als “vermeend” en “beweerd” worden routinematig toegevoegd aan beschuldigingen van racisme, waardoor deze beschuldigingen direct in twijfel worden getrokken.
Media Framing: Het Structurele Racisme van de Nederlandse Media
Het framen van etnische groepen in de media is meer dan slechts een kwestie van verkeerde representatie. Het is een mechanisme dat diep verweven is met de structurele ongelijkheid in de samenleving. Door etnische minderheden selectief te labelen bij negatief nieuws, helpen de media mee aan het legitimeren van racisme. Dit bevordert een ‘wij vs. zij’ mentaliteit, waarin mensen van kleur voortdurend als de “ander” worden geportretteerd, zelfs wanneer ze in werkelijkheid al generaties lang deel uitmaken van de Nederlandse samenleving.
De mediaframing die etniciteit verbindt aan criminaliteit en probleemgedrag zorgt ervoor dat racistische vooroordelen worden versterkt. Wanneer de media keer op keer benadrukken dat “Antillianen” of “Marokkanen” verantwoordelijk zijn voor bepaalde misdaden, wordt er een impliciete boodschap uitgedragen: deze groepen zijn inherent problematisch. Dit voedt niet alleen de angst en het wantrouwen jegens etnische minderheden, maar creëert ook een cultureel discours waarin de witte Nederlander als de norm en als moreel superieur wordt gezien.
Naar Een Rechtvaardige Journalistiek
Als we werkelijk streven naar een inclusieve en rechtvaardige samenleving, moeten we beginnen met een fundamentele herziening van ons medialandschap. Journalistiek moet een kracht zijn die waarheid zoekt en gerechtigheid nastreeft, niet een instrument dat machtsstructuren bevestigt en raciale ongelijkheden in stand houdt. Etnische afkomst zou alleen vermeld moeten worden wanneer het daadwerkelijk relevant is voor het nieuws, en nooit om bepaalde groepen te stigmatiseren.
Daarnaast moeten journalisten kritisch zijn over hun eigen aannames en het gebruik van bronnen. Minderheden verdienen meer dan enkel een stem in de media als het gaat om negatieve stereotyperingen of ‘problemen’ die met hen geassocieerd worden. Ze zouden deel moeten uitmaken van een divers scala aan stemmen die het maatschappelijk debat vormen, op alle niveaus van de samenleving.
Het probleem is systemisch, en zolang de media blijven functioneren als een versterker van witte suprematie, zal racisme een krachtig middel blijven om macht en controle te behouden. Het is tijd voor een dekolonisatie van de Nederlandse media – een verandering die verder gaat dan oppervlakkige diversiteit, en zich richt op een eerlijk en rechtvaardig narratief waarin alle Nederlanders, ongeacht hun afkomst, werkelijk gehoord en vertegenwoordigd worden.
Het is tijd om het racistische framing door de media te ontmantelen. Wanneer de pers selectief etniciteit benadrukt, draagt ze bij aan het versterken van schadelijke stereotypes en legitimeert ze discriminatie. Alleen door het medialandschap structureel te veranderen, kunnen we een samenleving creëren waarin iedereen gelijk wordt behandeld en representatie meer is dan een modewoord.