Karikatuur van een politicus met het kapsel van Geert Wilders en mechanische elementen, geflankeerd door Caroline van der Plas en Dilan Yeşilgöz, symboliseert polarisatie en vijandgedreven politiek.
Satirische karikatuur van Kabinet-Schoof, met een politicus met Wilders’ kapsel, Caroline van der Plas en Dilan Yeşilgöz als verbeelding van polariserende politiek.

Vijandgedreven Politiek

3 minutes, 59 seconds Read

De keuze van kabinet-Schoof voor polarisatie – De samenleving is al langer verdeeld, maar een kabinet dat actief bijdraagt aan die polarisatie is nieuw. Staatssecretaris Nora Achahbar’s aftreden markeert een dieptepunt. Haar vertrek toont niet alleen de gevolgen van interne spanningen, maar werpt ook licht op een gevaarlijk fenomeen: vijandgedreven politiek. Het kabinet-Schoof lijkt doelbewust olie op het vuur te gooien in plaats van spanning te temperen. Wat is vijandgedreven politiek, en wat betekent dit voor een samenleving die al op scherp staat?

Wat is vijandgedreven politiek?

Vijandgedreven politiek is een strategie waarbij een specifieke groep of categorie mensen wordt aangewezen als vijand. Het doel is eenvoudig: door een zondebok te creëren, worden andere groepen verenigd en afgeleid van de echte maatschappelijke problemen. Het gaat hierbij niet om oplossingen, maar om het versterken van machtsposities. Dit type politiek is vaak gebouwd op angst en boosheid, met desastreuze gevolgen voor sociale cohesie.

Zoals Hans Boutellier het verwoordt: “Vijandgedreven politiek betekent dat een groep wordt geproblematiseerd en onderdeel wordt van het politieke debat als bedreiging.” Denk aan de retoriek van Geert Wilders over Marokkaanse Nederlanders of de ‘minder, minder’-uitspraken. In het huidige kabinet zien we deze benadering institutionaliseren.


Advertentie:


Nora Achahbar als voorbeeld

Het vertrek van staatssecretaris Nora Achahbar is illustratief voor hoe diep vijandgedreven politiek doordringt. Achahbar stapte op na racistische uitspraken binnen het kabinet die volgens bronnen varieerden van “kutmarokkanen” tot het beschuldigen van moslims van antisemitisme “in hun dna”. Premier Dick Schoof ontkende publiekelijk dat racisme een rol speelde, maar suste daarmee enkel zijn coalitie. Achahbar’s kritiek dat het kabinet polariserend handelt, werd afgewezen alsof zij sprak over abstracte maatschappelijke trends, niet de interne realiteit van het kabinet.

Het aftreden van Achahbar was niet zomaar een principiële keuze. Het was een reactie op een bestuurlijke cultuur die vijandbeelden niet alleen tolereert, maar actief cultiveert.

Rellen in Amsterdam: Een complexer beeld

De rellen in Amsterdam, waarbij geweld uitbrak tussen groepen jongeren en supporters van de Israëlische voetbalclub Maccabi Tel Aviv, laten zien hoe gevaarlijk polarisatie is. In een explosieve situatie, waarin extreemrechtse hooligans provocaties uitten en jongeren met een migratieachtergrond reageerden, escaleerde het geweld. Hoewel sommige relschoppers leuzen riepen die als antisemitisch werden ervaren, zijn er geen aanwijzingen dat Nederlandse Joden doelwit waren van bedreigingen of geweld.

De gebeurtenissen werden echter snel gepolitiseerd. Nog voordat de feiten duidelijk waren, koppelde premier Schoof het geweld aan een “specifieke groep jongeren met een migratieachtergrond”. Deze uitspraak, en de nadruk op “mislukte integratie” door VVD-leider Dilan Yesilgöz, laat zien hoe vijandgedreven politiek de complexiteit van de situatie reduceert tot zondebokdenken. Het versterkt een narratief waarin groepen tegen elkaar worden uitgespeeld in plaats van problemen op een genuanceerde manier aan te pakken.

Trumpisme in Nederland

De aanpak van kabinet-Schoof vertoont duidelijke gelijkenissen met de retoriek van Donald Trump. Onder Trump werd “de muur” tegen Mexicaanse immigranten een symbool van vijanddenken. Zijn politiek draaide niet om beleidsoplossingen, maar om het mobiliseren van angst en woede tegen immigranten, moslims en politieke tegenstanders.

Het gevaar van deze strategie is dat het instituties corrodeert. Zodra overheden een groep als vijand aanwijzen, normaliseren ze vijandschap en geven ze burgers impliciet toestemming om dat ook te doen. Het gevolg is een steeds verder escalerende polarisatie waarin haatdragende uitingen en daden salonfähig worden.

Vijandgedreven politiek in Nederland

Wat het kabinet-Schoof doet, is de polariserende politiek van radicaal-rechts naar de bestuurskamers brengen. Door uitspraken te normaliseren die hele groepen demoniseren, draagt het kabinet actief bij aan verdeeldheid. De recente rellen in Amsterdam worden gebruikt om migranten en moslims collectief te culpabiliseren, terwijl de rol van provocaties door extreemrechtse hooligans nauwelijks benoemd wordt.

Dit beleid is niet gericht op de-escalatie, maar op het versterken van wij-zij-denken. Het speelt in op angst en boosheid en leidt af van de structurele oorzaken van maatschappelijke spanningen: economische ongelijkheid, mislukte integratieprogramma’s en de groeiende kloof tussen burgers en overheid.

Wat kunnen we doen?

De effecten van vijandgedreven politiek zijn ernstig en urgent. Wat we nu nodig hebben, is een alternatief narratief dat de gemeenschappelijkheid en de gedeelde belangen van burgers benadrukt. Het begint met het benoemen en analyseren van de strategieën van polarisatie, zoals Achahbar deed. Maar het vereist ook structurele hervormingen, zoals betere integratieprogramma’s, inclusieve retoriek vanuit de overheid en stevig beleid tegen discriminatie en sociale ongelijkheid.

De keuze is duidelijk: blijven we vijandschap institutionaliseren of bouwen we aan een samenleving die inclusie boven polarisatie plaatst? Het antwoord op die vraag bepaalt of Nederland in staat is om de cohesie en solidariteit te herstellen die nu systematisch ondermijnd worden.

Over de afbeelding: De bij deze blogpost gebruikte afbeelding is voor 100% geïnspireerd op een tekening van Joep Bertrams, een kunstenaar die wij zeer bewonderen. De originele tekening werd gepubliceerd in De Groene Amsterdammer.

Aanbevolen voor jou