De enige plek waar rechtse politici en denkers écht opkomen voor “vrijheid van meningsuiting”, is sociale media. Maar juist daar is die vrijheid een illusie. Je mag misschien alles zeggen, maar het systeem waarin je dat doet — de algoritmes — bepaalt wat aandacht krijgt. En die algoritmes zijn niet neutraal. Ze zijn gebouwd om winst te maken, niet om eerlijke gesprekken te stimuleren.
Wat je op sociale media te zien krijgt — berichten, video’s, nieuws, memes — wordt niet willekeurig weergegeven. Het wordt geselecteerd en gestuurd op basis van wat het meeste ‘engagement’ oplevert: woede, angst en sensatie. Het platform wil niet dat je iets begrijpt of overweegt, het wil dat je blijft scrollen. En dat systeem, gebouwd om je aandacht vast te houden, duwt gebruikers opvallend vaak richting rechtse, reactionaire ideeën. Sociale media prikkelt de meest basale delen van het brein — het deel dat normaal zegt: ‘ga naar buiten, beweeg, denk na.’ Het is alsof je denkt dat een casino je zomaar gratis eten geeft — maar niets is gratis. Het platform is ontworpen om je binnen te houden, verslaafd te maken en te sturen.
Sociale media is géén vrij toegankelijke marktplaats van ideeën. Het is een systeem met een agenda. Kijk bijvoorbeeld naar wat Facebook in 2019 deed: het maakte een nepaccount aan van een fictieve vrouw, Carol Smith, 41 jaar, zogenaamd moeder. Carol begon met het liken van een paar populaire conservatieve pagina’s, zoals die van Donald en Melania Trump. Binnen twee dagen kreeg ze QAnon-pagina’s aanbevolen. Binnen drie weken was haar tijdlijn één grote stroom van misleidende en polariserende onzin.
Carol bestaat niet echt, maar het experiment laat zien hoe snel mensen via sociale media richting extremisme worden gestuurd. Niet door toeval, niet per ongeluk. Dit is geen foutje in het systeem — het í́s het systeem. Het is doelbewust zo ontworpen: om te radicaliseren, te verdelen en je zolang mogelijk vast te houden in een stroom van manipulatieve content.
Sociale media is vrije meningsuiting op dezelfde manier als een frikandel avondeten is. Het is ultrabewerkt. Het is bedacht in laboratoria om jouw gedrag te sturen en je afhankelijk te maken. Net zoals chips ontworpen zijn om je steeds weer een nieuwe zak te laten kopen, worden meningen en emoties zo vormgegeven dat jij blijft hangen. Wat ooit een plek van dialoog had kunnen zijn, is nu een gedragsmachine geworden, aangestuurd door miljardairs met een politieke agenda.
Waar zijn al die wappies nu? Toen het over vaccins en 5G ging, stond iedereen op scherp. Maar nu miljardairs sociale media gebruiken om onze gedachten te sturen, ons gedrag te manipuleren en onze gesprekken te vervangen door algoritmisch geneuzel, is het ineens stil. Ze hebben niet alleen onze taal gekaapt — ze herschrijven wat we denken. Dit ís de vervanging. Geen bevolkingsuitwisseling, maar een bewust gecoördineerde vervanging van onze collectieve denkkracht. Tijd om wakker te worden.
Elon Musk wordt gevierd als voorvechter van de vrije meningsuiting — een soort techno-Messias, met zogenaamd de moed om tegen de stroom in te gaan. Maar wanneer George Soros enkele radiostations opkoopt, wordt het geframed als een bedreiging voor de democratie, als bewijs van een globalistisch complot. Vrijheid van meningsuiting blijkt in die logica vooral de vrijheid te zijn om de eigen visie uit te dragen. Wat bij de één wordt geprezen als onafhankelijk denken, wordt bij de ander afgedaan als manipulatie. Het principe is niet de vrijheid, maar de richting van de boodschap.
Kappen met die dubbele moraal.