Tijdens zijn ambtstermijn bracht Donald Trump de relatie tussen het Witte Huis en de media op een breekpunt. Door de pers regelmatig te bestempelen als “vijand van het volk” en “fake news”, veranderde hij de manier waarop Amerikanen nieuws consumeren en versterkte hij de al groeiende polarisatie in de samenleving. Deze dynamiek lijkt sterk op de politieke ontwikkelingen in Nederland, waar populistische leiders als Geert Wilders (PVV) en Thierry Baudet (FvD) ook herhaaldelijk de media aanvallen en de geloofwaardigheid van de pers ondermijnen.
Trump’s Retoriek: Fake News en Vijandschap
In 2017 riep Trump in een toespraak: “The fake news media is not my enemy, it is the enemy of the American people.” Dit was een radicale breuk met de traditie waarin de pers als waakhond van de democratie fungeerde. Trump gebruikte zijn platform, met name Twitter en later Truth Social, om rechtstreeks te communiceren met zijn aanhangers, de traditionele media te omzeilen, en zijn eigen versie van de waarheid te presenteren. In rally’s riep hij het publiek regelmatig op om de pers als leugenaars en verraders te zien, wat leidde tot een groeiend wantrouwen onder zijn aanhang.
Advertentie:
Dit constant in twijfel trekken van de pers was niet zomaar een retorische truc, het was een doelbewuste poging om de journalistiek te ondermijnen en daarmee de waakhondfunctie van de media uit te schakelen. Zoals de New York Times opmerkte, dreigt het land ongevoelig te worden voor deze leugens, maar de schade aan de waarheid en democratie is blijvend.
Nederlandse Parallellen: Wilders en Baudet
In Nederland zien we soortgelijke retoriek bij politieke leiders als Wilders en Baudet. Beide figuren beschuldigen de media herhaaldelijk van partijdigheid en framing, en noemen ze “linkse propaganda.” Baudet’s beschuldigingen van de “kartelmedia” zijn een echo van Trump’s constante aanvallen op CNN en The Washington Post. Deze populistische tactiek – het creëren van vijandsbeelden onder de pers en politieke tegenstanders – zorgt voor een vergelijkbare polarisatie als in de VS.
Net als Trump zetten Wilders en Baudet de pers neer als een elitaire kracht die zich tegen de “gewone man” keert. Dit creëert een klimaat waarin burgers steeds meer vertrouwen verliezen in traditionele media, en zich wenden tot alternatieve nieuwsbronnen die vaak complottheorieën of ongefundeerde claims versterken. Hierdoor ontstaat een parallelle realiteit waarin feitelijke verslaggeving wordt afgedaan als misleiding.
Ras en Migratie: De Wapens van Angst
Waar Trump zijn “law and order”-retoriek inzette om afro-Amerikanen en migranten in de VS te criminaliseren, zien we in Nederland vergelijkbare retoriek rond moslims en immigranten. Wilders maakte van het “minder Marokkanen”-statement een speerpunt van zijn campagnes, terwijl Baudet zich richtte op de zogenaamde bedreiging van de Nederlandse cultuur door migranten. Trump gebruikte vaak dezelfde tactieken om minderheden af te schilderen als bedreigingen voor de veiligheid en cultuur van het land.
Dit patroon van het creëren van vijandsbeelden dient dezelfde functie: het leidt de aandacht af van de echte problemen in de samenleving en creëert een focus op een externe vijand. In beide landen spelen deze leiders in op de angst van hun aanhangers voor verandering en verlies van controle, waarbij minderheden worden gebruikt als zondebokken.
Identiteitspolitiek: Van Cultuuroorlog naar Realiteit
In zowel de VS als Nederland zien we hoe populistische leiders identiteitspolitiek gebruiken om hun aanhangers te mobiliseren. Trump’s aanvallen op bewegingen als Black Lives Matter, gecombineerd met zijn oproepen tot “law and order” tijdens protesten tegen politiegeweld, passen in dezelfde lijn als Wilders en Baudet’s retoriek rond de bescherming van de nationale identiteit tegen vermeende bedreigingen van buitenaf.
Interessant is hoe deze identiteitspolitiek steeds verder wegdrijft van de realiteit. De “pro-life” beweging in de VS, die jarenlang abortus als moreel onacceptabel beschouwde, lijkt nu een goedkope vorm van identiteitspolitiek te zijn geworden. Na de omverwerping van Roe v. Wade in 2022, wordt het steeds duidelijker dat veel “pro-life” Republikeinen abortus vooral gebruikten om hun politieke tegenstanders te demoniseren. In werkelijkheid, zoals peilingen laten zien, steunen veel Republikeinse kiezers nu juist abortusrechten wanneer het hen persoonlijk raakt.
Wat Leren We?
Zowel in de VS als in Nederland zien we dat politieke leiders identiteitskwesties en vijandsbeelden inzetten om hun macht te behouden, vaak ten koste van waarheidsvinding en democratische waarden. Door media en minderheden als vijand neer te zetten, creëren ze een parallelle realiteit waarin feiten irrelevant worden en identiteitspolitiek de boventoon voert.
De vraag blijft hoe lang deze strategie vol te houden is. Net zoals Amerikanen zich nu realiseren wat de werkelijke impact is van abortusverboden, zullen ook Nederlandse kiezers zich moeten afvragen wat de gevolgen zijn van politici die zich meer bezighouden met het creëren van vijanden dan met het aanpakken van de echte problemen. De parallel tussen Trump en populistische leiders in Nederland is duidelijk, en het gevaar voor de democratie blijft groot.
Door de kracht van angst en desinformatie te combineren, blijven deze leiders de realiteit verdraaien in het voordeel van hun politieke macht. Het is aan de media, de academische wereld, en vooral de burgers zelf om weerstand te bieden aan deze constante aanvallen op waarheid en democratische waarden.