Ruth Cohen, 94 jaar, is een overlevende van de Holocaust met een levensverhaal dat kracht, vastberadenheid en veerkracht belichaamt. Opgegroeid in een seculier Joods gezin in Amsterdam, adoreerde Ruth haar vader, een rechtvaardige en liefdevolle man die haar leerde om altijd haar eigen pad te volgen. Hun band werd abrupt verbroken toen haar vader in 1943 door de Duitsers uit hun huis werd gehaald. Ruth herinnert zich nog als de dag van gisteren hoe hij de trap afliep, de deur uitging, en dat ze hem nooit meer zag.
Na de oorlog moest Ruth een nieuw leven opbouwen in een Nederland dat liever zweeg over de gruwelen van de Holocaust. Ze zette haar ervaringen om in activisme en werd een uitgesproken stem in de pro-Palestijnse beweging en de strijd tegen sociale ongelijkheid.
Het verleden: overleven en verlies
Kun je ons vertellen hoe je jeugd eruitzag vóór de oorlog? – “Ik groeide op in Amsterdam in een gezin waar solidariteit belangrijker was dan religie. Mijn ouders waren niet gelovig, maar met Pesach en Jom Kippoer deden we wel iets. Mijn vader was mijn held. Hij was een rustige, eerlijke man met een sterk rechtvaardigheidsgevoel. Als er onrecht was, stond hij altijd vooraan om iets te doen. Dat bewonderde ik het meest aan hem. Hij gaf me het gevoel dat de wereld goed kon zijn, zolang je maar eerlijk en sterk bleef.”
Wat gebeurde er op de dag dat je vader werd meegenomen? – “Het is alsof het gisteren gebeurde. Hij pakte zijn jas van de kapstok, liep de trap af en keek me nog één keer aan. Hij zei: ‘Blijf sterk, meisje.’ Zijn woorden waren krachtig, maar ik kon de angst in zijn ogen zien. Daarna hoorde ik alleen nog zijn voetstappen op de trap en de deur die dichtsloeg. Het huis voelde meteen leeg, alsof alles wat goed was, samen met hem was weggegaan. Later hoorden we dat hij was omgekomen in Sobibor.”
Hoe heb je de tijd in onderduik ervaren? – “Na mijn vaders arrestatie moesten mijn moeder en ik onderduiken. Ik kwam terecht in Antwerpen bij een gezin dat ons wilde helpen, maar het voelde nooit als thuis. Mijn moeder zat ergens anders, en ik had geen idee hoe het met haar ging. Die onzekerheid was slopend. Na de oorlog ontdekte ik dat ook zij het niet had overleefd.”
Hoe voelde het om terug te keren in Nederland na de oorlog? – “Nederland wilde doorgaan, maar voor mensen zoals ik was er niets om naar terug te gaan. Ons huis was bezet door vreemden, en de meeste mensen wilden niet praten over wat er was gebeurd. Het antisemitisme was er nog steeds, niet meer in openlijke haat, maar in stilzwijgen en in de weigering om onze verhalen echt te erkennen.”
Hedendaags antisemitisme en solidariteit
Hoe zie je de strijd tegen antisemitisme vandaag? – “Het blijft een gevecht. Mensen denken vaak dat antisemitisme iets van het verleden is, maar het is nog steeds overal. Het zit in subtiele opmerkingen, in complottheorieën, en zelfs in politieke structuren. Wat mij pijn doet, is dat sommige Joden kritiek op Israël zien als antisemitisme. Voor mij is het juist mijn Joodse identiteit die me aanspoort om solidair te zijn met de Palestijnen. Mijn vader zou hetzelfde hebben gedaan.”
Waarom ben je kritisch op de Israëlische staat? – “Israël heeft zichzelf gepresenteerd als een veilige haven voor Joden, maar dat is gebouwd op de ruggen van de Palestijnen. Ik kan dat niet rechtvaardigen. Als overlevende van onrecht voel ik me verplicht om op te komen voor hen die nu worden onderdrukt. Dat maakt me vaak een outsider in de Joodse gemeenschap, maar ik geloof dat rechtvaardigheid niet stopt bij je eigen grenzen.”
Waarom is samenwerking zo belangrijk in de strijd tegen onrecht? – “Mijn vader zei altijd: ‘Samen staan we sterker.’ Dat geldt voor alles wat we proberen te bereiken. Niemand kan dit alleen. Samenwerken betekent niet alleen je stem laten horen, maar ook luisteren naar anderen, elkaars verhalen begrijpen en samen een pad naar rechtvaardigheid vinden. Blogs zoals vrheid.nl spelen daarin een sleutelrol door stemmen te verbinden en mensen te inspireren.”
Activisme en veerkracht
Wat inspireerde je om je in te zetten voor sociale rechtvaardigheid? – “Mijn oom in Brabant heeft me veel geleerd. Hij was een briljant zakenman en heeft een succesvol boerencoöperatief opgezet, maar werd ondanks zijn succes altijd buitengesloten door de gevestigde orde. Dat liet me zien dat je zelfs als je alles goed doet, nog steeds onrecht kunt ervaren. Dat heeft me geleerd om niet alleen voor mezelf, maar ook voor anderen te vechten.”
Wat betekent solidariteit voor jou? – “Solidariteit is de kern van alles wat mijn vader me heeft geleerd. Het betekent dat je niet alleen voor jezelf vecht, maar ook voor anderen. Dat je ziet dat onze loten verbonden zijn. Mijn vaders laatste woorden, ‘Blijf sterk,’ waren niet alleen voor mij. Ze waren voor iedereen die met onrecht wordt geconfronteerd.”
Kijken naar de toekomst
Wat zou je willen meegeven aan jongere generaties activisten? – “Laat je niet ontmoedigen door hoe groot de strijd lijkt. Begin klein, maar wees consistent. En onthoud dat je er niet alleen voor staat. Solidariteit is een ketting, en elke schakel maakt het sterker.”
Hoe blijf je hoopvol? – “Ik zie hoop in jonge mensen. In de jongeren die zich uitspreken, die protesteren, die vechten voor een betere wereld. Zij geven mij de energie om door te gaan. En ik weet dat mijn vader trots zou zijn op wat ik doe.”
Ruth Cohen’s herinneringen aan haar vader en haar onvermoeibare strijd tegen onrecht maken haar verhaal een bron van inspiratie. Ze roept ons allemaal op om solidair te blijven en niet te zwijgen: “Zwijgen is nooit een optie. Samen kunnen we alles aan.”
Hoewel dit interview is geïnspireerd door echte verhalen en historische gebeurtenissen, bevat het fictieve elementen. Het doel is om aandacht te vragen voor structurele onrechtvaardigheden die nog steeds duizenden mensen raken. Ruth Cohen staat symbool voor veerkracht, strijd en solidariteit – waarden die essentieel blijven in onze gezamenlijke strijd voor een rechtvaardigere wereld.