In Nederland laait het debat over politiegeweld opnieuw op, nu demonstranten bij protesten steeds harder worden aangepakt. De verhalen over bewusteloze studenten, medische hulp die geweigerd wordt en de verontrustende retoriek van politici roepen fundamentele vragen op over de rol van de politie in een democratische samenleving. Deze blogpost schetst een onthutsend beeld van repressie en de noodzaak om tegenmacht te organiseren.
In de afgelopen maanden heeft de Nederlandse politie zich herhaaldelijk schuldig gemaakt aan excessief geweld tegen activisten. Vreedzame studenten in steden als Amsterdam en Utrecht, die protesteerden tegen de samenwerking van hun universiteiten met Israëlische instellingen, werden met bruut geweld van de terreinen verdreven. Ze werden gericht op het lichaam geslagen, omsingeld door honden en zelfs bewusteloos geslagen met wapenstokken. Meerdere studenten liepen daarbij ernstige verwondingen op, zoals botbreuken en hersenschuddingen.
Artsen, die uit solidariteit hulp verleenden, spraken hun verbijstering uit over het politiegeweld. Een arts van het UMCU vertelde in Het Parool hoe bloedende studenten hun zwaargewonde vrienden naar de verzorgers sleepten. “Ik zag hoe demonstranten hun handen boven hun hoofd hielden en toch werden geslagen met de wapenstok,” aldus de arts. De wapenstok, bedoeld als uiterste middel, werd door de politie ingezet op een manier die levensgevaarlijk was en die talloze jongeren ernstig letsel toebracht.
Een schrijnend voorbeeld was het incident waarbij een geboeide student bewusteloos raakte en een arts vreesde voor haar ademhaling. De politie weigerde de handboeien te verwijderen, zelfs toen de situatie kritiek werd. Toen de arts aandrong op het bellen van een ambulance, antwoordde een agent lachend: “Ik geef haar vijf tikken en dan weten we of het echt is.” Pas tien minuten later, en onder druk van Amnesty, werd er daadwerkelijk een ambulance gebeld.
Ook in Groningen werd een student die bewusteloos was geslagen, zonder enige zorg in een politiebus gegooid. Demonstranten die medische hulp probeerden te regelen, werden zelf door de politie weggeslagen. Dit laat pijnlijk zien hoe vreedzaam protest keer op keer met bot geweld wordt beantwoord.
“Wanneer vreedzame demonstranten worden geslagen en genegeerd, laat de staat haar ware gezicht zien: dat van onderdrukker in plaats van beschermer.”
Hoewel de politie een geweldsmonopolie heeft, mag dit nooit als middel van intimidatie of straf worden ingezet, en zeker niet tegen vreedzame demonstranten. Geweld mag alleen worden gebruikt bij daadwerkelijke strafbare feiten en niet als reactie op mensen die zich slap houden of vreedzaam op de grond zitten.
Desondanks legitimeren autoriteiten het politiegeweld. Minister van Justitie en Veiligheid Dilan Yeşilgöz noemde de studenten ‘puur tuig’, en burgemeester Femke Halsema verklaarde doodleuk dat de inzet van de politie proportioneel was, ondanks het grote aantal gewonden.
Dit politiegeweld is niet slechts onrechtmatig; het ondermijnt de democratie. Tijdens de A12-blokkade afgelopen voorjaar werden twee XR-activisten zo zwaar mishandeld door Haagse agenten dat hun botten braken. Aanvankelijk weigerde de politie zelfs om aangiftes van mishandeling op te nemen, totdat activisten er publiekelijk aandacht voor vroegen.
“Terwijl agenten zichzelf als slachtoffers presenteren, verhult de politie haar rol als uitvoerder van onrechtmatig geweld tegen hen die opkomen voor gerechtigheid.”
De politie probeert intussen de publieke opinie te manipuleren. In de media worden agenten vaak neergezet als slachtoffers, terwijl ze in werkelijkheid systematisch geweld uitoefenen op demonstranten. Zo pleitte de politie in 2022 nog voor het stroomstootwapen, ondanks duidelijk bewijs dat dit wapen niet bijdraagt aan veiligheid maar juist levensgevaarlijk is.
De repressie is de afgelopen jaren verder toegenomen, vooral sinds de Black Lives Matter-protesten. Onder het kabinet-Rutte IV werd per 1 juli 2022 de ambtsinstructie aangepast, waardoor agenten meer vrijheid kregen om geweld te gebruiken, zelfs bij lichte vormen van verzet zoals schelden.
De politie wordt beschermd door de staat en heeft als doel activisten te intimideren en sociale bewegingen te breken. Zo wordt verzet ontmoedigd en worden maatschappelijke bewegingen in de kiem gesmoord. De politie fungeert als de knokploeg van het kapitaal en beschermt de belangen van de machtigen.
Toch is het mogelijk om tegenmacht te organiseren. Door massaal de straat op te gaan, kunnen we het politiegeweld ontmaskeren en ons verzetten tegen deze repressie. Activisten binnen XR hebben al geleerd dat de politie geen bondgenoot is, maar een instrument van onderdrukking. Directe acties, zoals de A12-bezetting, blijven essentieel, maar we moeten ook breder mobiliseren.
“Onze kracht ligt in aantallen en vastberadenheid; alleen door collectieve actie kunnen we de onderdrukking van de staat doorbreken en echte verandering afdwingen.”
De studenten in solidariteit met Palestina tonen dat het kan. Ze zijn vastberaden om door te gaan, eisen dat de politie van universiteitsterreinen verdwijnt en werken samen met docenten en vakbonden. Dit soort allianties zijn essentieel.
De repressie zal waarschijnlijk toenemen, zeker nu het beleid van VVD en PVV de sociale zekerheid verder afbreekt en steeds meer mensen financieel in de knel komen. Binnen de FNV moeten we daarom pleiten voor het weren van de politievakbond; een arbeidersorganisatie mag geen plek bieden aan instituten die andere werkenden onderdrukken.
De komende jaren zal de politie zich steeds meer manifesteren als de knokploeg van het kapitaal, of het nu gaat om het neerslaan van stakingen of het breken van progressieve bewegingen. Links moet zich organiseren, elkaar beschermen en stelling nemen tegen deze repressieve macht.
Amnesty International Nederland – Rapport over politiegeweld in Nederland Amnesty International publiceert regelmatig rapporten over politiegeweld en de inperking van demonstratierechten in Nederland. www.amnesty.nl/politiegeweld
Vers Beton – Kritische analyses over politie-inzet bij protesten Een kritisch artikel dat uitlegt waarom politiegeweld tegen demonstranten vaak systematisch wordt ingezet en hoe activisten daartegen in verzet komen. www.versbeton.nl/politiegeweld
Nieuwe inzichten, kritische verhalen
Op vrheid.nl schrijven we over vrijheid, gelijkheid, klimaat en LHBTQ+ rechten. Altijd scherp, altijd onafhankelijk. Blijf ons volgen en mis niets!