In elke samenleving bestaan plekken waar macht zich ophoopt en waar mensen tegelijk manieren vinden om daaraan te ontsnappen. Platformwerkers bevinden zich precies in dat spanningsveld: ze volgen geen vaste hiërarchie, maar bewegen in netwerken, improviseren en bouwen onderling eigen vormen van steun en verzet. In hun dagelijks werk sluimert een ondertoon van zelforganisatie en wantrouwen tegenover opgelegde orde—een fluistering van een andere manier om samen te werken en samen te leven, zonder dat dit ooit netjes in regels wordt gevangen.
Platformbedrijven – van Deliveroo en Uber tot Amazon en Bolt – houden inmiddels wereldwijd miljoenen mensen in hun greep. Alleen al in Europa zijn het er 28 miljoen, een aantal dat de komende jaren naar verwachting oploopt tot 43 miljoen. Achter de glanzende belofte van “flexibiliteit” gaat echter een harde realiteit schuil: onzekerheid, onzichtbaar management via algoritmes en een werkdruk die lichamen uitput. Het is dan ook geen toeval dat vakbonden en onderzoekers de vergelijking trekken met de mijnwerkers van vroeger: de mensen die onmisbaar werk deden, maar zelf nauwelijks bescherming of zeggenschap genoten.
In Nederland, en vooral in Amsterdam, wordt dit spanningsveld zichtbaar. Koeriers, chauffeurs en kluswerkers organiseren zich, claimen hun rechten en zoeken nieuwe vormen van solidariteit. Hun strijd gaat daarmee niet alleen over arbeid, maar raakt aan een fundamentelere vraag: wie bepaalt hoe ons dagelijks leven eruitziet?
Werkdruk en flexibilisering
Platformwerk betekent onvoorspelbaarheid. De ene dag stromen de ritten binnen, de volgende dag droogt het werk op. Bedrijven verkopen dit als vrijheid en zelfstandigheid, maar in werkelijkheid zorgt de app – het programma op hun telefoon waarmee opdrachten verschijnen en verdwijnen – ervoor dat werkers voortdurend beschikbaar moeten zijn. Daardoor voelt het alsof zij altijd stand-by moeten staan, zonder ooit te weten of er werk komt. Velen maken dagen van tien uur of meer, simpelweg om rond te kunnen komen – zonder de zekerheid van een vast inkomen.
De fysieke belasting is fors: zware tassen sjouwen, fietsen door regen en kou, nachtenlang onderweg zijn. “De werkdruk is gigahoog,” verzuchtte een ervaren pakketkoerier, “je komt altijd moe thuis.” En wanneer ziekte of een ongeval toeslaat, is er nauwelijks bescherming. Het gevolg: een permanente staat van stress.
Algoritmische controle en onzichtbaar management
Waar vroeger een baas stond, is nu een app. Algoritmes beslissen wie een rit krijgt, hoeveel die oplevert en of je account actief blijft. Voor de werkers blijft dit systeem ondoorgrondelijk. Een bonus kan zomaar verdwijnen, een rit ineens minder opbrengen, zonder dat iemand weet waarom.
Onderzoekers spreken daarom van een “black box”: je ziet wat eruit rolt, maar niet welke logica erin schuilgaat. Veel werkers ervaren het alsof ze marionetten zijn, bestuurd door code. “The app is your boss,” stelt onderzoeker Alex Rosenblat kernachtig, “an algorithm is in control.”
De Europese Unie probeert nu paal en perk te stellen. Belangrijke beslissingen – zoals ontslag – mogen volgens nieuwe regels niet langer uitsluitend door algoritmes genomen worden. Maar zolang die wetten niet in de praktijk gelden, blijft het onzichtbare management een dagelijkse strijd.
Collectief verzet en vakbondsvorming
Uit uitbuiting groeit verzet. Zo ontstond in 2017 in Amsterdam de Riders Union, een groep Deliveroo-koeriers die het zat waren om als zelfstandigen te worden weggezet. Met steun van FNV en CNV wonnen zij rechtszaken waarin bezorgers recht kregen op een arbeidsovereenkomst. In 2023 bevestigde zelfs de Hoge Raad dat Deliveroo-rijders werknemers zijn, geen onderaannemers.
Andere groepen sloten zich daarbij aan. Taxi Protest Amsterdam legde met grootschalige stakingen – waaronder tijdens de Canal Parade 2025 – het verkeer in de stad plat. Hun eisen waren duidelijk: eerlijke tarieven, betere voorwaarden en strengere regels voor platforms. Daarmee maakten zij zichtbaar dat chauffeurs geen losstaande ondernemers zijn, maar samen een collectieve arbeidskracht vormen.
Ook nieuwe initiatieven ontstaan. De coöperatie Bestellenbij, die in 2022 in Amsterdam werd opgericht en inmiddels enkele tientallen bezorgers telt, laat zien dat een ander model mogelijk is. Daar zijn de werkers zélf eigenaar van het platform, en beslissen zij samen – in algemene vergaderingen – over tarieven, werktijden en de manier waarop het werk wordt georganiseerd. Inmiddels draaien er ook experimenten in steden als Rotterdam en Utrecht, waarbij kleinere groepen koeriers hetzelfde principe uitproberen. Door de macht en winst niet langer naar aandeelhouders te laten vloeien maar terug te brengen naar de werkers zelf, wordt de logica van uitbuiting direct doorbroken.
Van digitale mijnbouw naar arbeidersbevrijding
De strijd van platformwerkers past in een lange traditie van arbeiders die weigeren hun lot volledig uit handen te geven aan bazen of machines. De vergelijking met mijnwerkers is daarom treffend: ook zij werden in gevaarlijke systemen gebruikt als wegwerplichamen voor andermans winst.
Vandaag gaat het om digitale mijnbouw. Data, tijd en energie worden onttrokken via apps die hun macht verhullen achter ogenschijnlijk neutrale schermpjes. Toch groeit ook nu een tegenkracht: solidariteit. Vakbonden, grassrootsnetwerken en coöperaties werken samen aan alternatieven.
Het draait daarbij om meer dan alleen betere tarieven of contracten. In essentie gaat het om zeggenschap: de vraag of mensen hun eigen werk en leven kunnen vormgeven. Wanneer fietskoeriers en chauffeurs samen hun rechten opeisen, wordt zichtbaar dat achter de digitale façade een eeuwenoude strijd voortleeft – die om waardigheid, solidariteit en vrijheid.
