Elon Musk vertrekt met een gehavende reputatie. Nu zijn tijd als speciaal adviseur van het Witte Huis erop zit, is het belangrijk om stil te staan bij de erfenis die hij nalaat. Zijn ketaminegebruik – het schandaal waar zo veel over is gesproken – is eigenlijk bijzaak. Hoewel Musk beweert het middel slechts af en toe te gebruiken voor depressiebehandeling, suggereren recente rapporten dat hij het vaker en in combinatie met andere drugs zoals ecstasy en paddo’s gebruikt.
Musk beloofde om $2 biljoen aan verspilling, fraude en misbruik uit te roeien. In werkelijkheid had hij het gemunt op instanties die juist onmisbaar werk doen voor kwetsbare groepen. Neem USAID, dat wereldwijd voedsel, schoon water en gezondheidszorg verschaft aan de armen – een organisatie die nog geen half procent van het overheidsbudget krijgt. Omdat USAID onderzoek deed naar Starlink, Musks eigen bedrijf, werd het de kop ingedrukt.
Hetzelfde gebeurde met het Consumer Financial Protection Bureau (CFPB). Deze waakhond beschermt consumenten tegen financiële oplichters en heeft al $21 miljard teruggehaald voor benadeelden. Maar de CFPB behandelde ook honderden klachten over Tesla en hield toezicht op betaalverkeer via Twitter, dat Musk onlangs omdoopte tot “X” – naar eigen zeggen een verwijzing naar zijn zoon X Æ A-Xii. Geen wonder dat ook deze instantie het moest ontgelden.
De lijst van instanties die Musk heeft geschaad, is lang: het ministerie van Arbeid, de National Labor Relations Board, de milieuwaakhond EPA, het ministerie van Transport, het ministerie van Landbouw – allemaal hielden ze Musk of zijn bedrijven in de gaten. En allemaal werden ze systematisch verzwakt.
Wie bleef er buiten schot? Het ministerie van Defensie. Dit departement is al zeven jaar niet in staat een audit te doorstaan – een financieel onderzoek dat nagaat hoe belastinggeld wordt uitgegeven en of het netjes wordt verantwoord. Ondanks dit gebrek aan controle kreeg het ministerie er juist miljarden bij. Het Pentagon heeft namelijk directe of indirecte contracten met Musks bedrijven, zoals de $22 miljard die SpaceX inmiddels heeft opgestreken. Musk richtte zijn pijlen niet op verspilling bij het leger, maar op instellingen die hem persoonlijk in de weg zaten.
Ironisch genoeg bleef ook Tesla zelf niet ongeschonden. Musks publieke strapatsen – van zijn tweets die de beurskoers deden schommelen tot zijn politieke bemoeienissen – hebben geleid tot reputatieschade, een verhoogd juridisch risico en onrust onder werknemers en investeerders. Zijn uitgesproken steun voor rechtse politici en zijn controverse met Trump over importtarieven en begrotingstekorten hebben het bedrijf geen goed gedaan. In Europa, waar Tesla ooit sterk stond, daalde de verkoop fors en uitten werknemers hun zorgen over de koers van het bedrijf. Terwijl Musk zichzelf verrijkte, moest Tesla vechten tegen dalend consumentenvertrouwen en interne verdeeldheid.
De gouden sleutel die Musk van Trump kreeg bij zijn afscheid – zogenaamd ontworpen door Trump zelf en gegraveerd met de woorden “Sleutel Witte Huis” – maakt het plaatje compleet. Hoewel Trump Musk publiekelijk prees als “een van de grootste zakenmensen ooit”, is bekend dat er onderhuids wrijving was. Trump was niet altijd blij met Musks gedrag en politieke keuzes, maar het symbolische gebaar van de sleutel diende vooral om hun relatie publiekelijk te bezegelen. Het is een kinderlijk symbool – een tastbare toegangspas tot de macht, maar in feite niets meer dan een verzilverde schijnvertoning. Een bewijs van hoe Musk en Trump elkaar gebruikten voor hun eigen gewin, terwijl de publieke zaak eronder leed.
Het verhaal van Musk in Washington eindigt met een gouden sleutel en een zwarte oogkas – letterlijk en figuurlijk. Hij verliet het toneel met reputatieschade, een beschadigd imago en een tastbare herinnering aan hoe gemakkelijk persoonlijke belangen boven algemeen belang kunnen worden gesteld. De prijs voor zijn machtswellust wordt betaald door miljoenen mensen wereldwijd die afhankelijk zijn van de instanties die Musk heeft ontmanteld. Dat mogen we nooit vergeten.