Trump is nog maar net begonnen aan zijn tweede termijn als president van de Verenigde Staten, maar hij laat er geen gras over groeien. De ‘gematigde’ versie van zijn eerste presidentschap lijkt verleden tijd. Zonder veel tegenwerking van instituties grijpt hij de macht sneller en brutaler dan ooit. Overheidsinstellingen worden versneld afgebroken. De Democratische Partij oogt zwak en ongeorganiseerd. Alsof ze niet doorheeft dat hier misschien wel een staatsgreep van binnenuit plaatsvindt.
Trump en zijn bondgenoten gebruiken hun macht, versterkt door digitale propaganda, om de Amerikaanse democratie om te vormen tot een autoritair systeem. Sommigen noemen het al een dictatuur – zover is het misschien nog net niet, maar het scheelt weinig. De instituties wankelen, en de oppositie reageert traag en onsamenhangend. Soms zelfs helemaal niet.
Wat hier gebeurt is geen normaal bestuur, maar een doelbewuste machtsgreep. Trump ontmantelt de overheid stap voor stap. Hele overheidsdiensten worden illegaal gesloten. Ambtenaren worden massaal ontslagen. Federale fondsen, die door het Congres zijn goedgekeurd, worden vastgezet. Met presidentiële decreten worden grondwettelijke rechten ondermijnd. Dit zijn geen incidenten – het is een systematische aanval op de fundamenten van de democratische rechtsstaat.
Veel van deze maatregelen zijn ongrondwettelijk. Maar Trump lijkt zich daar weinig van aan te trekken. Niemand lijkt bereid of in staat om hem tegen te houden. De rechterlijke macht is inmiddels gevuld met rechters die loyaal zijn aan zijn ideologie. De vraag is dus niet óf Trump de wet breekt – dat doet hij al. De echte vraag is: zal iemand hem ter verantwoording roepen?
De Republikeinse Partij speelt hierin een kwalijke rol. Op een paar uitzonderingen na steunen ze Trumps plannen of kijken ze weg. De partij, ooit de hoeder van conservatieve waarden, is verworden tot een instrument van Trump. Trouw aan de leider is belangrijker geworden dan trouw aan de Grondwet.
Een centrale strategie in deze machtsovername is het verlammen van het overheidsapparaat. Russell Vought, een sleutelfiguur in Trumps regering, is hier open over. Hij wil ambtenaren bang maken, zodat ze gehoorzamen. Angst en intimidatie moeten leiden tot stilstand in de bureaucratie. Dat is typisch autoritair beleid: als je je tegenstanders niet kunt wegwerken, maak je ze lam. En dat werkt. Ambtenaren worden ontslagen of durven niks meer te doen, bang voor wat er komt.
Ondertussen lijken de Amerikaanse miljardairs zich aan te passen aan het nieuwe regime. Waar ze eerder nog beweerden op te komen voor democratie, steunen ze Trump nu openlijk. Elon Musk is een opvallend voorbeeld. Ooit populair onder linkse kringen, is hij nu een invloedrijke adviseur van Trump. Hij presenteert zijn beleid als ‘efficiëntie’, maar in werkelijkheid helpt hij mee aan de afbraak van de staat. Toen hij onlangs een groet bracht die sterk leek op een nazi-saluut, werd het afgedaan als ‘een uiting van passie’.
Op het internationale toneel keert Trump terug naar oude tactieken van confrontatie en intimidatie. Hij heeft opnieuw handelsoorlogen gestart met Mexico en Canada. Ook spreekt hij openlijk over territoriale ambities, zoals in Groenland en Panama. Dit zijn geen losse uitspraken – ze passen in een bredere strategie. Volgens Trump moet Amerika opnieuw de wereld domineren — niet via samenwerking, maar via dreiging en brute macht.
De internationale gemeenschap kijkt met afschuw toe. Maar de Democratische Partij reageert met besluiteloosheid en lafheid. In plaats van een front te vormen tegen deze opmars van fascisme, blijft ze hangen in praatgroepen, procedures en vage oproepen tot ‘eenheid’. Alsof ze nog steeds niet begrijpt dat het huis in brand staat.
En dan is er nog het dreigende geweld. Trumps inner circle zit vol met mensen die betrokken waren bij de bestorming van het Capitool op 6 januari — opstandelingen die hij niet alleen verdedigde, maar ook gratie verleende. Deze figuren staan klaar om opnieuw in actie te komen. Dit is geen symbolisch gebaar, maar een bewuste opbouw van een loyale en gewelddadige machtsbasis. Geen adviseurs, geen partijgenoten — maar cultleden. Mensen die zonder aarzeling hun leider volgen, ook als dat betekent dat ze de democratie moeten vernietigen.
De Republikeinse Partij heeft zich overgegeven aan het fascisme. De miljardairs kiezen voor winst boven democratie. En de Democratische Partij blijft verlamd en besluiteloos.
De aanval op de democratie is geen toekomstscenario meer. Het gebeurt nu. De vraag is: zijn er nog genoeg mensen bereid om het tij te keren?
De tijd van afwachten is voorbij.