Het was te mooi om waar te zijn: een politieke partij die claimde de belangen van de Nederlandse boeren te verdedigen, koste wat het kost. De BoerBurgerBeweging (BBB) groeide razendsnel in populariteit door boeren te vertellen wat ze wilden horen: dat hun manier van werken behouden kon blijven, ondanks de groeiende kritiek vanuit wetenschap, politiek en rechtspraak. Maar nu, na jaren van valse beloften en misleiding, komt de harde realiteit aan het licht. Boeren voelen zich verraden, en met goede reden.
Jaren van Misleiding
Vanaf het begin positioneerde de BBB zich als de enige echte verdediger van de Nederlandse boeren tegen de dreigende mestregels en veestapelkrimp. De partij beloofde dat het anders kon, dat het anders móést. Terwijl rechters en wetenschappers waarschuwden voor de ernstige milieuproblemen die werden veroorzaakt door de intensieve veehouderij, bleef de BBB volhouden dat de boeren op de oude voet konden doorgaan. Deze retoriek vond weerklank bij veel boeren, die zich bedreigd voelden door het strengere milieubeleid en de stikstofcrisis.
De BBB bouwde haar succes op de belofte van een toekomst zonder concessies voor de boeren, maar die droom blijkt nu op drijfzand te zijn gebouwd. De harde realiteit laat zich niet langer negeren.
De boeren kregen echter een bittere pil te slikken toen minister Femke Wiersma, zelf afkomstig uit de BBB, besloot om het Nationaal Programma Landelijk Gebied (NPLG) stop te zetten. Dit programma had tot doel om de veehouderij in Nederland te verduurzamen en de stikstofuitstoot drastisch te verminderen. De stopzetting werd gevierd door radicale boerenorganisaties zoals Farmers Defence Force (FDF), maar die viering bleek van korte duur.
Advertentie:
Het Onvermijdelijke Komt Dichtbij
De realiteit is echter onontkoombaar: er wordt in Nederland veel te veel mest geproduceerd, en de Europese Unie heeft duidelijk gemaakt dat hier iets aan gedaan moet worden. Vorige week lekte uit dat Wiersma, ondanks haar aanvankelijke tegenstand, grotendeels de mestplannen van haar voorganger Piet Adema (ChristenUnie) zal overnemen. Deze plannen, die op termijn zullen leiden tot een krimp van de veestapel, zijn noodzakelijk om te voldoen aan de Europese regelgeving en om verdere boetes en juridische stappen te voorkomen.
Voor veel boeren, die zich jarenlang verzekerd wisten van de steun van de BBB, komt dit als een enorme schok. “Ik had dit niet verwacht van minister Wiersma, met alle kennis die zij heeft,” verklaarde Alien van Zijtveld, voorzitter van boerenactiegroep Agractie, tegenover NRC. De beloftes dat alles bij het oude kon blijven, blijken nu niets meer dan loze woorden.
Boeren in de Kou
De grootste onvrede komt van varkens- en kippenboeren. Zij voelen zich extra hard getroffen door de mestplannen, omdat zij vinden dat zij moeten opdraaien voor een probleem dat vooral door rundveehouders wordt veroorzaakt. Linda Verriet, voorzitter van de Producentenorganisatie Varkenshouderij, noemde de plannen van Wiersma in de Volkskrant “bizar”. Ze wijst erop dat haar sector al sinds 2002 met verplichte kortingen te maken heeft gehad en dat varkenshouders al jarenlang flink zijn gekrompen. Dat zij nu opnieuw het zwaarst worden getroffen, voelt als een dubbele straf.
Voor varkens- en kippenboeren voelt het alsof ze de rekening betalen voor een crisis die ze niet hebben veroorzaakt, terwijl de stilte van Farmers Defence Force alleen maar meer vragen oproept.
Ondertussen blijft het opvallend stil vanuit de hoek van Farmers Defence Force (FDF), de radicale boerenorganisatie die bekend staat om haar harde verzet tegen de overheid. Het lijkt erop dat zelfs zij niet goed weten hoe ze moeten reageren op deze nieuwe ontwikkelingen.
Caroline van der Plas in een Spagaat
Caroline van der Plas, de leider van de BBB, bevindt zich in een lastige positie. Aan de ene kant moet ze haar eigen minister verdedigen, terwijl ze aan de andere kant haar achterban – de boeren – probeert tevreden te stellen. Van der Plas heeft zelfs gedreigd om haar politieke carrière op te geven als er gedwongen krimp van de veestapel komt. Maar de uitgelekte mestmaatregelen suggereren dat deze krimp onvermijdelijk is, al wordt die misschien niet direct afgedwongen.
Van der Plas benadrukt dat de maatregelen van Wiersma niet draaien om gedwongen krimp, maar vooral bedoeld zijn voor boeren die willen uitbreiden en daarbij rechten van stoppende bedrijven willen overnemen. Volgens haar moet de BBB nu “de scherven opruimen” die het vorige kabinet heeft veroorzaakt. Maar dat neemt niet weg dat de boeren de harde realiteit onder ogen moeten zien: de veestapel zal kleiner worden.
Een Verlies aan Vertrouwen
De draaibeweging van de BBB is moeilijk te verteren voor veel boeren. Jarenlang hebben ze hun hoop gevestigd op een partij die beloofde alles anders te doen, die beloofde hun belangen te verdedigen tegen de bureaucratische en ecologische eisen van Brussel. Maar nu blijkt dat de BBB niet meer kan bieden dan schijncompromissen, rijst de vraag of de partij het vertrouwen van de boeren nog langer verdient.
De hoop die boeren hadden op een echte verandering door de BBB, verdampt nu snel. Wat rest, is het gevoel van verraad en de vraag of hun vertrouwen ooit nog hersteld kan worden.
De grootste boerenbelangenorganisatie, LTO, reageerde verontwaardigd op het nieuws. Zij hadden gehoopt op een meer evenwichtig beleid, dat niet alleen pijnlijke maatregelen zou bevatten, maar ook perspectief zou bieden voor de toekomst. Dat perspectief lijkt echter te ontbreken in de huidige plannen, waardoor veel boeren zich in de steek gelaten voelen.
Een Onzekere Toekomst
De situatie onderstreept een bredere crisis in de Nederlandse landbouw: het huidige model van intensieve veehouderij is op de lange termijn niet houdbaar. De mestplannen, hoe pijnlijk ook, zijn slechts een symptoom van een dieper liggend probleem. De vraag blijft hoe de landbouwsector in Nederland kan overleven in een tijd waarin de ecologische en economische grenzen steeds duidelijker worden.
Het is duidelijk dat de BBB haar eigen toekomst zal moeten heroverwegen. De partij heeft zichzelf in een bijna onmogelijke positie gemanoeuvreerd door beloftes te doen die ze nooit had kunnen waarmaken. Het vertrouwen van de boeren is beschadigd, en het zal een lange weg zijn om dat te herstellen.
In de tussentijd zullen de boeren zich moeten voorbereiden op een nieuwe werkelijkheid – een werkelijkheid waarin de veestapel krimpt en waarin de mestproblematiek op de een of andere manier moet worden aangepakt. Het romantische beeld van de Nederlandse boer, die zich door niemand de wet laat voorschrijven, is misschien voorgoed voorbij.
De BBB en haar leider Caroline van der Plas zullen de komende tijd moeten bewijzen dat ze meer zijn dan alleen maar populistische praatjes. Ze zullen met oplossingen moeten komen die zowel de boeren als het milieu ten goede komen, anders riskeren ze dat ze worden afgeschreven als een partij die alleen maar luchtkastelen heeft verkocht.
De mestcrisis legt een pijnlijke waarheid bloot: zelfs de BBB, de zelfverklaarde voorvechter van de boeren, kan niet ontkomen aan de harde realiteit van de ecologische grenzen. De boeren die jarenlang vertrouwden op de beloften van deze partij staan nu voor een moeilijke keuze. Zullen ze zich aanpassen aan de nieuwe werkelijkheid, of blijven ze vasthouden aan het verleden, met alle risico’s van dien? Eén ding is zeker: de tijden van gemakzuchtige beloften en eenvoudige oplossingen zijn voorbij. Het is tijd voor een eerlijke confrontatie met de werkelijkheid.