Voor Een Paar Centen Meer – In een wereld waar winstmaximalisatie centraal staat, wordt voedselveiligheid geofferd voor economische efficiëntie. Van gevaarlijke additieven en overconsumptie tot verhulde prijsstijgingen: de voedselindustrie creëert een crisis waarin consumenten worden uitgebuit en volksgezondheid structureel wordt ondermijnd. Dit artikel laat zien hoe deze praktijken niet alleen tot onveilig voedsel leiden, maar ook obesitas en economische ongelijkheid versterken. Tijd om de macht van de voedselindustrie te doorbreken.
De Voedselindustrie: Winst ten Kosten van Gezondheid
De voedingsmiddelenindustrie heeft als primair doel voedsel zo goedkoop mogelijk te produceren. Dit gaat niet alleen ten koste van kwaliteit, maar stimuleert ook overconsumptie. Met uitgekiende marketingtechnieken, zoals het manipuleren van portiegroottes en het toevoegen van suikers om producten verslavend te maken, worden consumenten voortdurend verleid om meer te eten dan ze nodig hebben. Deze ‘bliss point’-strategie – het perfecte evenwicht tussen zout, suiker en vet – veroorzaakt een gelukspiek in de hersenen, maar laat een desastreus effect achter op onze gezondheid.
Advertentie:
Volgens het RIVM bestaat 70% van het assortiment in Nederlandse supermarkten uit ultrabewerkte voeding. Dit dieet, dat arm is aan vezels en rijk aan additieven, draagt bij aan obesitas, diabetes type 2 en andere chronische ziekten. Het probleem gaat echter verder dan individuele keuzes: het systeem zelf is ontworpen om winst boven volksgezondheid te plaatsen. Zoals hoogleraar voeding en gezondheid Jaap Seidell1 stelt: “De industrie gebruikt ‘vrije keuze’ als dekmantel om consumenten gevangen te houden in een ongezond dieet.”
Naast de impact op onze gezondheid, speelt de voedselindustrie een grote rol in milieuproblemen. Intensieve landbouw put de bodem uit, draagt bij aan klimaatverandering en verhoogt afvalstromen door overmatige verpakking. Een gezonder voedselsysteem zou niet alleen onze gezondheid verbeteren, maar ook bijdragen aan een duurzamere toekomst.
Ultrabewerkte Voeding: Van Huiskeuken naar Chemische Fabriek
De opkomst van ultrabewerkte voeding heeft onze voedselketen radicaal veranderd. Wat ooit in de huiskeuken werd bereid met natuurlijke ingrediënten, wordt nu geproduceerd in chemische fabrieken. Hier worden natuurlijke ingrediënten ontmanteld in hun basisonderdelen – geraffineerde oliën, gemodificeerde eiwitten en industriële zetmelen – en vervolgens bewerkt met kleurstoffen, smaakversterkers en conserveermiddelen. Dit resulteert in producten die weliswaar lang houdbaar en goedkoop zijn, maar die nauwelijks nog iets met voeding te maken hebben.
Volgens onderzoek is een dieet van ultrabewerkte voeding verantwoordelijk voor 22% van alle sterfgevallen wereldwijd – een percentage dat zelfs hoger ligt dan sterfgevallen door tabak. Deze voeding schaadt onze darmflora, hormoonhuishouding en hersenen, wat leidt tot obesitas, chronische ziekten en psychische problemen zoals depressie.
De machtsconcentratie in de voedselindustrie maakt verandering moeilijk. Slechts vier multinationals, waaronder Cargill en Bayer, beheersen 42% van de wereldwijde voedselproductie. Dit betekent dat goedkope massaproductie de norm blijft. Zoals Staf Henderickx2, arts en auteur van Dit slik ik niet meer!, stelt: “Gezonde landbouw vormt de basis van gezonde voeding, weg van ultrabewerkte voeding.” Een omslag naar kleinschalige, duurzame landbouw is dringend nodig.
Lobby en Politieke Macht
De voedselindustrie gebruikt haar lobbykracht om elke poging tot regulering te saboteren. Vergelijkbaar met de tabaksindustrie weet de voedingsindustrie strengere regelgeving keer op keer af te wenden door te wijzen op ‘vrije keuze’ en het risico op ‘betutteling’. Dit argument verhult dat consumenten voortdurend worden blootgesteld aan agressieve marketing en psychologische manipulatie.
Advertentie:
Een voorbeeld hiervan is de juridische strijd rond Roundup, een onkruidbestrijdingsmiddel dat in verband wordt gebracht met kanker. Recent oordeelde een Amerikaanse rechtbank dat federale wetten zwaarder wegen dan lokale regelgeving, wat een overwinning betekende voor producent Bayer. Voor consumenten wereldwijd was dit echter een nederlaag. Het illustreert hoe economische belangen stelselmatig boven volksgezondheid worden geplaatst.
In Nederland is de invloed van lobbygroepen ook zichtbaar. De Nutri-Score, bedoeld om gezonde keuzes te stimuleren, is slechts een gedeeltelijke oplossing: producten met veel suikers en zout krijgen soms nog steeds een positieve score. Deze ‘gezonde’ labelstrategie toont hoe de industrie taal als wapen gebruikt om winst veilig te stellen.
De Stijging van Voedselprijzen: Wie Betaalt de Rekening?
Naast gezondheidsproblemen veroorzaakt de industrie economische ongelijkheid. In tijden van inflatie boeken bedrijven recordwinsten, terwijl consumenten steeds meer betalen voor basisbehoeften. Supermarkten zoals Ahold Delhaize maken winst door prijsstijgingen door te voeren op essentiële producten. De gevolgen zijn schrijnend: zes op de tien huishoudens in Nederland hebben moeite om rond te komen, terwijl aandeelhouders profiteren.
Initiatieven zoals een belasting op ultrabewerkte producten kunnen helpen om deze ongelijkheid te verminderen. In Chili, waar verplichte waarschuwingslabels en een verbod op junkfoodreclames zijn ingevoerd, is de consumptie van ongezonde producten aanzienlijk gedaald. Dit bewijst dat regelgeving effectief kan zijn – mits er politieke wil is.
Een Gezond Voedselsysteem: Van Crisis naar Verandering
De strijd tegen de voedingsindustrie vraagt om structurele hervormingen én collectieve actie. Hier zijn enkele maatregelen die verandering kunnen brengen:
• Belasting en Subsidies: Verlaag de btw op gezonde, onbewerkte producten en belast ultrabewerkte voeding.
• Marketingbeperkingen: Voer een totaalverbod in op reclame voor junkfood en beboet bedrijven die influencers gebruiken om kinderen te verleiden.
• Toezicht en Transparantie: Zorg voor onafhankelijk toezicht en traceerbaarheid in de voedselproductieketen.
• Duurzame Landbouw: Investeer in kleinschalige, biologische landbouw en ondersteun lokale boeren.
Als consument kun je ook bijdragen. Kies voor lokale en duurzame producten, koop minder ultrabewerkte voeding en steun initiatieven zoals boerenmarkten en petities voor strengere regelgeving. Zoals Jaap Seidell stelt: “Zonder ingrijpen groeit de gezondheidskloof alleen maar.”
De voedselindustrie heeft lang genoeg haar winst boven onze gezondheid geplaatst. Het is tijd om voedsel opnieuw te definiëren als een collectief goed – een bron van leven, waardigheid en duurzaamheid. Alleen door samen op te staan tegen de machtige industrie kunnen we een gezondere, rechtvaardigere toekomst creëren.
Advertenties: Door op een van de advertenties te klikken, help je ons enorm—het kost jou niets, maar maakt een groot verschil voor ons!
- Jaap Seidell is hoogleraar Voeding en Gezondheid aan de Vrije Universiteit Amsterdam. Hij is een vooraanstaand expert op het gebied van voeding, obesitas en volksgezondheid en publiceerde talrijke onderzoeken en boeken over de impact van voeding op de samenleving. Seidell staat bekend om zijn kritische analyses van de voedingsindustrie en zijn pleidooi voor een systeemverandering in de manier waarop voeding wordt geproduceerd, geconsumeerd en gereguleerd. ↩︎
- Staf Henderickx is een Belgische arts en auteur, gespecialiseerd in volksgezondheid en preventieve geneeskunde. Hij heeft zich jarenlang uitgesproken tegen de negatieve effecten van ultrabewerkte voeding op gezondheid en milieu. In zijn boek Dit slik ik niet meer! biedt Henderickx een diepgaande analyse van hoe de voedingsindustrie werkt, wat er écht in ons eten zit, en welke impact dit heeft op onze gezondheid. Het boek is een pleidooi voor natuurlijke en gevarieerde voeding, en tegen de massaproductie van ongezonde voedingsmiddelen. ↩︎