Wanneer de Straat Geen Liefde Verdraagt: Wat Huwelijksprotest Echt Verraadt

Parijs, voorjaar 2013. Terwijl toeristen zich verdringen rond de Eiffeltoren, stroomt de Place de la Bastille vol met mensen die niet juichen voor liefde, maar er juist tegen demonstreren. “Man plus vrouw = gezin!” roepen ze. Banners, vlaggen, gezichten verwrongen in morele verontwaardiging. Je vraagt je af: waar komt die woede vandaan? Gaat het echt om trouwringen, of speelt hier iets anders?

De demonstraties van voorjaar 2013 waren geen spontane uitbarstingen, maar het resultaat van maandenlange mobilisatie onder de noemer La Manif pour tous – letterlijk: de manifestatie voor iedereen. Ironisch genoeg keerden de deelnemers zich tegen precies dat “voor iedereen”. Bussen, treinen en auto’s brachten tienduizenden vanuit het hele land naar Parijs. Conservatieve katholieke netwerken, rechtse politieke figuren en ultratraditionele organisaties sloegen de handen ineen. Op het hoogtepunt trokken naar schatting tussen de 340.000 en 800.000 mensen door de stad. Vanuit drie startpunten marcheerden zij richting de Eiffeltoren, spandoeken zwaaiend en leuzen scanderend. De protesten richtten zich officieel tegen het wetsvoorstel van president François Hollande dat het huwelijk openstelde voor paren van gelijk geslacht — inclusief adoptie. Maar onder de oppervlakte borrelde veel meer: angst voor sociale verschuiving, verlies van culturele dominantie, en verzet tegen elke hervorming die de traditionele rolverdeling leek aan te tasten.

Een oude strijd in een nieuw jasje

Voor wie denkt dat dit enkel een cultureel debat is, een klassiek meningsverschil tussen moderniteit en traditie: denk opnieuw. Onder de leus “bescherm het gezin” zinderen ideeën die je eerder verwacht in vergeelde pamfletten uit de jaren ’30. Denk aan Pétain¹, Maurras², aan de koude echo van marcheerlaarzen op natte keien. Je hoeft geen historicus te zijn om de geur van ideologisch stof te herkennen. Diezelfde geur die ooit in Vichy over de muren kroop.

Een kameraad, opgegroeid in een provinciestadje in Zuid-Frankrijk, vertelde eens hoe zijn dorpspastoor plots begon te preken over “natuurlijke ordening” en “verval van de beschaving”. Niet in abstracte termen — hij wees rechtstreeks naar twee vrouwen op de achterste bank van de kerk, hand in hand. In zulke kleine momenten wordt duidelijk hoe het persoonlijke snel politiek wordt. En hoe ‘normaal’ fanatisme kan ogen in een zondagse context.

Het masker van moraal

Wat opvallend is: deze beweging is zelden expliciet in haar diepere motieven. Het draait niet enkel om liefde tussen mensen van hetzelfde geslacht, maar om een bredere vrees voor maatschappelijke ontregeling — of, beter gezegd, voor verlies van controle. “De natuur”, wordt er dan gezegd, “heeft het zo bedoeld.” Maar sinds wanneer is de natuur een wetboek? Dezelfde “natuur” heeft ook blikseminslagen en parasieten voortgebracht — we gebruiken haar als orakel wanneer het uitkomt.

Wat eigenlijk plaatsvindt, is een poging om een rigide model op te leggen, gestoeld op gehoorzaamheid, patriarchale ordening en culturele homogeniteit. De huwelijkswet is dan de bliksemafleider, niet het doel. Net zoals ooit schoolboeken of vrouwenkiesrecht als teken van moreel verval werden gezien.

De onderstroom van gezagsliefde

In de marge van deze protesten bewegen figuren met zorgwekkende banden. Denk aan clubs die hun ideologische wortels trots herleiden tot Maurras of aan Dominique Venner³ — de extreemrechtse denker die zichzelf in 2013 met een pistool door het hoofd schoot, midden in de Notre-Dame van Parijs. Zijn zelfmoord was een bewuste politieke daad, bedoeld als protest tegen het homohuwelijk en de multiculturele wending van de samenleving. In plaats van afschuw volgde bewondering. Politici – sommigen dichter bij het centrum dan je lief is – betuigden openlijk respect. Alsof extremisme een respectabel standpunt was geworden, zolang het maar met das en stropdas werd gebracht.

Een vriend die destijds in Parijs studeerde, vertelde dat de sfeer na die zelfmoord ijzig werd. Niet enkel vanwege de daad, maar door de reacties erop. Het leek alsof een grens verschoven was — en niemand goed wist of ze overstoken was of gewoon opgeschoven.

Waar draait het werkelijk om?

Het verzet tegen gelijke huwelijken is geen geïsoleerde vlaag van conservatisme. Het is een testballon. Wie bepaalt wat “normaal” is? Wie mag afwijken, en met welke consequenties? En vooral: wie heeft het recht om de grenzen van liefde en burgerschap te trekken?

Onder het mom van morele zuiverheid wordt een wereldbeeld gepusht waarin diversiteit als bedreiging geldt, niet als verrijking. Waar vrijheid verdacht wordt zodra die zich niet voegt naar opgelegde kaders. En waar de staat steeds dieper het privéleven in kruipt – niet om te beschermen, maar om te reguleren.

Dus nee, het gaat hier niet over het huwelijk. Het gaat over macht. Over wie bepaalt wie we mogen zijn – en met wie.

1. Philippe Pétain (1856–1951) was een Franse generaal en staatshoofd van het collaborerende Vichy-regime tijdens de Duitse bezetting van Frankrijk (1940–1944). Zijn bewind voerde een reactionaire ideologie van “Travail, Famille, Patrie” (Arbeid, Gezin, Vaderland), met nadruk op autoriteit, patriarchale gezinsstructuren en morele orde. Hoewel homoseksualiteit sinds 1791 niet strafbaar was in Frankrijk, verhoogde het Vichy-regime in 1942 de leeftijdsgrens voor seksuele handelingen tussen mannen van 15 naar 21 jaar — een discriminerende maatregel die homoseksualiteit moreel en juridisch stigmatiseerde. Daarnaast stimuleerde het regime censuur en sociale uitsluiting van alles wat als “decadent” werd gezien, waaronder homoseksualiteit. Pétain werd na de oorlog veroordeeld voor hoogverraad. Zijn naam wordt geassocieerd met verraad, antisemitisme en repressief nationalisme. ↩︎
2. Charles Maurras (1868–1952) was een Franse schrijver, dichter en politiek ideoloog, en de belangrijkste denker achter de monarchistische, nationalistische en antisemitische beweging Action française. Hij verzette zich fel tegen de Franse Republiek, de Verlichting en alles wat hij zag als modern, kosmopolitisch of ‘on-Frans’ — inclusief democratie, liberalisme, protestantisme, vrijmetselarij en joden. Zijn denken idealiseerde orde, hiërarchie en een rooms-katholiek geïnspireerde natiestaat. Hoewel hij homoseksualiteit zelden expliciet behandelde, paste zijn wereldbeeld — met zijn afkeer van ‘moreel verval’ en progressieve cultuur — naadloos in bredere reactionaire stromingen die ook homoseksualiteit als decadent beschouwden. Maurras’ ideeën beïnvloedden direct het gedachtegoed van het Vichy-regime en blijven tot op de dag van vandaag een inspiratiebron voor autoritair en extreemrechts gedachtengoed. ↩︎
3. Dominique Venner (1935–2013) was een Franse schrijver, historicus en extreemrechtse ideoloog, met wortels in nationalistische en neofascistische kringen. Op 21 mei 2013 pleegde hij publiekelijk zelfmoord in de Notre-Dame van Parijs, uit protest tegen de legalisering van het homohuwelijk en de “ondermijning” van de Franse identiteit. Vanuit een queer perspectief was deze daad niet alleen een persoonlijk statement, maar ook een dreigende symbolische veroordeling van queer zichtbaarheid, gelijkheid en emancipatie. Zijn zelfgekozen martelaarschap werd door delen van de anti-homobeweging met bewondering onthaald — een verontrustend teken van hoe verzet tegen seksuele diversiteit zich kan verharden tot existentiële vijandigheid. ↩︎