Quico Sabaté

Na de Spaanse Burgeroorlog veranderde Spanje in een land waar angst en armoede hand in hand gingen, waar het geluid van vrij denken werd gesmoord onder een zwaar autoritair juk. Terwijl velen zich erbij neerlegden—sommigen uit wanhoop, anderen uit overlevingsdrang—waren er ook mensen die zich daar niet bij konden neerleggen. Francisco “Quico” Sabaté Llopart was er zo een. Zijn naam roept beelden op van onverzettelijkheid, van strijd zonder einde, van een man die weigerde te buigen voor onderdrukking.

Een jeugd getekend door idealen

Geboren in 1915 in L’Hospitalet de Llobregat, net buiten Barcelona, groeide Quico op in een tijd van maatschappelijke spanning, maar ook van hoop. In zijn omgeving leefden overtuigingen over een wereld waarin mensen zichzelf besturen—zonder hiërarchie, zonder opgelegde macht. Als jonge man sloot hij zich aan bij een vakbond die de rechten van arbeiders vooropstelde en die droomde van een samenleving gebaseerd op gelijkwaardigheid en onderlinge hulp.

Toen de Burgeroorlog in 1936 uitbrak, schaarde Quico zich bij de republikeinse troepen. Hij vocht tegen de opmars van een regime dat alles wat hem heilig was wilde vernietigen. Na de val van de republiek in 1939 vluchtte hij, zoals zovelen, naar Frankrijk. Maar waar anderen een nieuw leven probeerden op te bouwen, begon voor Quico een nieuwe fase van het verzet.

Een strijd in de schaduw

In ballingschap vond Quico geen rust. Integendeel—hij zette zijn strijd voort, dit keer vanuit de schaduw. In de Franse heuvels verzamelde hij gelijkgestemden. Ze vormden een los netwerk van strijders die, vaak met gevaar voor eigen leven, de Spaanse grens overstaken om sabotageacties te plegen. Deze verzetsgroepen—de maquis¹—waren klein in aantal maar groots in vastberadenheid.

Quico blonk uit in geheimhouding en volharding. Hij smokkelde wapens, hielp gevangenen ontsnappen en pleegde overvallen op instellingen die het regime van Franco versterkten—banken, kazernes, en overheidsgebouwen die symbool stonden voor macht en onderdrukking. Maar het ging hem om meer dan schade toebrengen. Hij wilde laten zien dat weerstand mogelijk was. In een tijd waarin conformiteit gelijkstond aan overleven, gaf hij mensen een glimp van autonomie terug.

Een vriendschap als fundament

Tijdens zijn jaren in Frankrijk ontmoette Quico Sabaté de jonge Lucio Urtubia—een metselaar uit Navarra met opgekropte woede tegen onrecht, maar nog zoekend naar richting. Lucio had het karakter van een straatvechter, maar het hart van een denker. Zijn ideeën waren nog ruw, zijn woede ongericht, tot hij Quico ontmoette.

Lucio bood Quico niet alleen veiligheid, maar vond zelf iets fundamentelers: richting. In de nabijheid van Quico ontdekte hij wat het betekent om trouw te blijven aan je overtuigingen, ook als dat betekent dat je alles op het spel zet—vrijheid, zekerheid, zelfs je leven. Wat begon als praktische steun werd al snel een uitwisseling van ideeën, moed en vertrouwen. Ze deelden niet alleen middelen, maar ook een overtuiging: dat de wereld alleen verandert als mensen de macht durven terug te eisen.

Lucio zou later zelf naam maken door zijn briljante operatie tegen de First National City Bank—een vreedzame maar doeltreffende daad van verzet tegen hetzelfde systeem dat Quico met wapens bevocht. In interviews noemde Lucio hem zijn mentor, een man die hem leerde dat echte strijd niet begint met haat, maar met een compromisloos geloof in rechtvaardigheid.

Wat hen bond was simpel, bijna utopisch, maar onverwoestbaar: het geloof in een samenleving waarin mensen zichzelf organiseren, vrij van autoritaire structuren.

Tussen ballingschap en confrontatie

Het leven dat Quico leidde, was niet bepaald mensvriendelijk. Het vroeg meer dan fysieke kracht—het vergde een soort morele koppigheid die maar weinigen bezaten. Hij leidde een kleine groep medestrijders en bewoog zich door het landschap als een schim, altijd op de vlucht, altijd alert.

Voor het regime was hij een vijand, een ongrijpbare lastpost. Voor anderen was hij een symbool van dat kleine beetje vrijheid dat nog niet was opgegeven. Zijn acties, hoe riskant ook, inspireerden. Ze lieten zien dat zelfs het machtigste systeem niet onaantastbaar is.

In januari 1960, diep in de winter, waagde Quico zich opnieuw over de grens. De missie was riskant—een operatie vol valstrikken, maar noodzakelijk in zijn ogen. Wat hij niet wist, was dat de Guardia Civil hem al op het spoor was. In de heuvels rond Sant Celoni, op nog geen uur van Barcelona, liep hij in een hinderlaag.

Kogels vlogen. Quico werd geraakt, meerdere keren, maar gaf zich niet gewonnen. Met bloedende wonden zocht hij dekking, vocht terug met wat hij nog had—kogel voor kogel, adem voor adem. Zijn lichaam begon het te begeven, maar zijn geest hield stand, koppig, tot het laatste moment.

In een vuurgevecht, omringd en zwaar verzwakt, viel hij uiteindelijk neer. Daar, in de koude modder van een Catalaans bergdorp, vond de strijd die zijn leven was geweest zijn einde. Maar overgave? Die kwam er nooit.

Wat blijft

Quico Sabaté stierf zoals hij had geleefd—zonder concessies. Niet voor roem of erkenning, maar omdat hij geloofde dat het anders kon. Zijn leven is een herinnering aan wat mensen kunnen doen wanneer ze weigeren zich neer te leggen bij onrecht. Niet als martelaar, maar als mens.

Zijn naam leeft voort, niet alleen in boeken of archieven, maar in de verhalen van mensen die weigeren te zwijgen. In de straatkunst van Barcelona, in de fluisteringen onder activisten, in elke daad van stille of luidruchtige weerstand.

Een boodschap die blijft spreken

Het verhaal van Quico Sabaté is er een dat ons dwingt om vragen te stellen. Hoe lang kijk je weg? Wanneer zeg je: dit gaat te ver? En wat doe je als je voelt dat het niet meer genoeg is om alleen maar te hopen?

Quico koos. En hoewel die keuze hem zijn leven kostte, gaf het anderen de moed om ook te kiezen.

No pasarán.

1. Maquis: verzetsgroepen die na de Spaanse Burgeroorlog en tijdens de Tweede Wereldoorlog opereerden, vaak vanuit moeilijk toegankelijke gebieden zoals bergen en bossen. Ze bestonden uit mensen die weigerden zich neer te leggen bij dictatuur of fascisme. Hoewel klein in aantal, speelden ze een cruciale rol in het levend houden van het verzet, het uitvoeren van sabotageacties en het bieden van hoop aan onderdrukte gemeenschappen. Hun inzet stond symbool voor morele moed, zelforganisatie en de kracht van kleinschalig, vastberaden verzet. ↩︎