Amerika wankelt onder het gewicht van leiders die hun eigenbelang boven het algemeen belang stellen. Niet door revolutie of ramp, maar door een trage uitholling van vertrouwen, regels en gemeenschapszin. Figuren als Kristi Noem belichamen die erosie: uiterlijk het masker van principes, in de praktijk een vermenging van macht en zelfverrijking. Om te begrijpen hoe dat werkt, loont het de moeite om haar verhaal van dichterbij te bekijken.
Kristi Noem presenteert zich graag als de belichaming van streng conservatisme: een sobere christen, een zuinige hoeder van belastinggeld, iemand die zegt te staan voor vrijheid en familie. Het is een zorgvuldig opgebouwd beeld, maar wie haar carrière van nabij bekijkt, ziet vooral iets anders: tegenstrijdigheden, privilege en een opmerkelijke gretigheid om de staat te gebruiken voor eigen gewin.
De boerderij die de markt niet droeg
Noem groeide op tussen de graansilo’s en tractoren van de familieboerderij in South Dakota, waar haar vader in 1994 bij een ongeluk in een graansilo om het leven kwam – een tragedie die haar dwong het bedrijf op jonge leeftijd over te nemen. Precies die boerderij ontving jarenlang miljoenen dollars aan landbouwsubsidies. Terwijl zij op campagnepodia fulmineerde tegen de “bemoeizuchtige overheid”, vloeiden er ieder jaar tienduizenden publieke dollars haar familiebedrijf binnen. Vrije markt in de mond, subsidie in de hand – een vorm van socialisme die opeens geen socialisme heet zolang het om witte boerenfamilies gaat – het contrast werd zo opzichtig dat critici het woord “hypocrisie” niet eens meer als scheldwoord hoefden te gebruiken, maar gewoon als feitelijke beschrijving.
Een gouverneur met dure smaak
Als gouverneur legde ze de zuinigheid die ze zo vaak preekte achteloos naast zich neer. Het gouverneursverblijf werd verbouwd met sauna, nieuwe tapijten en een hekwerk van bijna een half miljoen dollar. Daarbovenop kwamen staatscreditcards die in vier jaar tijd ruim 750.000 dollar opslokten – uitgaven die vaker deden denken aan een luxe tournee of vakantie dan aan staatszaken: van suites in Las Vegas tot jachtexpedities in Canada, en zelfs een uitstap naar Parijs met een nichtje, betaald door het volk. Een tandartsbezoek in Houston belandde zonder gêne op de rekening van South Dakota.
Streng voor de ander, soepel voor zichzelf
Diezelfde soepelheid gunde ze haar bevolking allerminst. Onder haar bewind kreeg South Dakota een van de strengste abortuswetten van de VS, zonder uitzondering voor incest of verkrachting. In 2023 tekende ze het verbod op medische zorg voor trans jongeren. En toen inheemse activisten protesteerden tegen vuurwerkshows bij Mount Rushmore – of beter gezegd bij de heilige berg “Six Grandfathers”, een spirituele plaats in de Lakota-traditie die al generaties lang centraal staat in hun kosmologie en gemeenschapsleven. De Amerikaanse staat maakte er een monument voor presidenten van. In plaats van dialoog koos Noem voor inzet van de National Guard. Een van de activisten, Nick Tilsen, stond aanvankelijk terecht op aanklachten die samen een maximale straf van bijna zeventien jaar gevangenisstraf konden opleveren. Uiteindelijk werden de meeste aanklachten ingetrokken nadat hij een alternatieve strafregeling volgde, maar het feit dat zulke zware vervolging überhaupt werd ingezet maakte de verhoudingen tussen staat en inheemse gemeenschappen nog schrijnender zichtbaar. Haar harde hand trof altijd de ander; haar eigen privileges bleven buiten schot.
Netwerken, gunsten en duister geld
Ook buiten de wetgevende arena bleef de geur van belangenverstrengeling hangen. Toen haar dochter zakte voor het makelaarscertificaat, werd de beslissing ineens herzien na een telefoontje van moeder. En uit gelekte documenten bleek dat een ‘dark money’-organisatie geldstromen richting Noems privébedrijf had geleid – geld dat achter sluiers van anonimiteit verdween. Het patroon lijkt akelig veel op dat van haar politieke leermeester Donald Trump en vertrouwelingen als Corey Lewandowski. Trump hielp haar landelijk profiel te vergroten en plaatste haar in de etalage als loyale gouverneur; Lewandowski fungeerde achter de schermen als haar adviseur en poortwachter. Samen tekent hun invloed een politieke stijl waarin functies en fondsen die steeds opnieuw eindigen in een persoonlijke kringloop van macht.
In Washington: grootspraak zonder kennis
Ook in de Senaat wist ze te verbazen. Tijdens haar hoorzitting als minister van Binnenlandse Veiligheid verklaarde ze doodleuk dat habeas corpus “het recht van de president is om mensen uit te zetten”. Een moment van pijnlijk onbegrip, want habeas corpus beschermt burgers juist tégen willekeurige opsluiting. Commentatoren spraken niet alleen van arrogantie, maar vooral van een verbluffend gebrek aan basale kennis bij iemand die de macht krijgt over de nationale veiligheid.
Geruchten en ontkenningen rond Lewandowski
In de schaduw van haar politieke loopbaan dook nog een ander verhaal op: hardnekkige geruchten over een buitenechtelijke relatie met Corey Lewandowski, Trumps voormalige campagneleider en later adviseur van Noem. Binnen Republikeinse kringen werd hun nabijheid vaak beschreven als een ‘open geheim’. Lewandowski was regelmatig haar enige gezelschap op officiële reizen en trad meer dan eens op als een soort persoonlijke gatekeeper. Zowel Noem als Lewandowski hebben de beschuldigingen publiekelijk ontkend en weggezet als roddel, maar de verhalen bleven terugkeren – niet in de laatste plaats omdat ze wijzen op hoe dun de grens is tussen persoonlijke banden en politieke macht.
Dubbele standaarden als politiek model
Zo ontvouwt zich een patroon: voor zichzelf subsidies, luxe en uitzonderingen; voor de bevolking straffen, verboden en beperkingen. Noem noemt zichzelf een zuinige, principiële christen, maar bestuurt als iemand die privileges koestert en kritiek criminaliseert. Haar bijnaam “Gnome” klinkt speels, maar legt in feite een pijnlijke kern bloot: ze is de miniatuurversie van een groter fenomeen.
Wat zij belichaamt, is niet enkel persoonlijke hypocrisie, maar een politieke stijl die onder de vlag van “vrijheid” en “familie” hele groepen buitensluit, terwijl de machtigen zich bedienen van staatsmiddelen. In Noems loopbaan zien we hoe conservatisme autoritair wordt – en hoe een beweging die beweert sober te zijn, in werkelijkheid leeft van luxe en leentjebuur bij de staat.
