Nog zes jaar Halsema?

Femke Halsema, burgemeester van Amsterdam, blijft een figuur die tot debat en discussie uitnodigt. Een blik op haar beleid en de impact die ze de afgelopen jaren heeft gehad, werpt licht op haar rol als stadsbestuurder en de uitdagingen waarmee ze worstelt. Het is de moeite waard om zowel haar sterke punten als de kritiek die ze krijgt onder de loep te nemen, om zo een vollediger beeld te krijgen van haar bestuursstijl en de koers die Amsterdam onder haar leiding vaart.

Voordat ze burgemeester werd, had Halsema al een indrukwekkend politiek verleden bij GroenLinks (2002-2010). Ze zette zich in voor een inclusieve samenleving en legde nadruk op preventieve maatregelen in het veiligheidsbeleid, in plaats van strikte straffen. Haar betrokkenheid bij milieubeleid en duurzame energieplannen maakte haar destijds tot een voorloper in progressieve politiek. Na haar vertrek uit de landelijke politiek in 2010 liet ze een duidelijke erfenis achter: een sterkere partij en een progressief geluid in het maatschappelijk debat.

In 2018 volgde Halsema Jozias van Aartsen op als burgemeester, nadat deze tijdelijk was aangesteld na het overlijden van Eberhard van der Laan. Daarmee werd zij de eerste vrouwelijke burgemeester van de hoofdstad, een symbolisch en historisch moment. Bij haar aantreden sprak ze over drie kernopgaven: criminaliteit tegengaan, aandacht voor buurten waar kansen schaars zijn, en steun bieden aan iedereen die zichzelf durft te zijn.

Zes jaar later houdt Halsema nog altijd vast aan deze speerpunten. In haar woorden: “Of het nu gaat om de strijd tegen de drugseconomie, antisemitisme, racisme, of geweld tegen vrouwen en lhbtq’ers: ik zal altijd aan de kant staan van de mensen die lijden onder misdaad en intolerantie.”

Haar eerste jaren waren niet zonder controverse. Zo kwam er discussie over de woning in Amsterdam-Noord die ze met haar toenmalige partner Robert Oey kocht, en over het voorval waarbij hun zoon een onklaar gemaakt wapen meenam dat in de ambtswoning lag. Ook de Black Lives Matter-demonstratie in 2020, waarbij Halsema besloot niet in te grijpen ondanks de drukte in coronatijd, leidde tot een motie van wantrouwen. Ze verdedigde haar keuze door te wijzen op het gevaar van rellen als de politie hard zou ingrijpen.

Na deze roerige start leek er gaandeweg meer ruimte voor Halsema’s visie te ontstaan. Ze kreeg lof voor haar kritische houding richting het landelijke coronabeleid en haar pleidooi voor mondkapjesplicht en sneltesten. Haar persoonlijke aanwezigheid bij belangrijke debatten en haar steun voor gemarginaliseerde groepen vielen bij velen in goede aarde.

Dat wil niet zeggen dat alle kritiek verstomde. Zo wordt haar soms verweten dat de kloof tussen burger en bestuur te groot blijft. Bojana Duovski van Stichting Studiezalen merkt op dat jongeren vaak het gevoel hebben dat regels hen worden opgelegd zonder dat er met hen wordt gepraat. “Er moet meer gepraat worden ‘met’ dan ‘over’ mensen,” zegt ze. Toch heeft Halsema pogingen ondernomen om burgerparticipatie te versterken, onder andere via buurtraden en inspraakavonden.

Op het gebied van veiligheid menen critici dat haar aanpak te mild is. Rellen tijdens de coronacrisis en de groeiende drugseconomie roepen vragen op over haar beleid. Ook de woningcrisis blijft een hardnekkig probleem, ondanks haar inzet voor betaalbare huurwoningen en de regulering van Airbnb.

Haar beleid roept gemengde reacties op, vooral als het gaat om hoe inclusief Amsterdam werkelijk is. In haar toespraak bij haar aantreden zei Halsema: “De komende jaren zult u mij altijd aan de zijde vinden die vreedzaam het recht opeisen om anders, om zichzelf te mogen zijn.” Journalist Aynouk Tan vindt dat Halsema dat deels waarmaakt, bijvoorbeeld door de excuses aan te bieden voor het slavernijverleden. Tegelijkertijd uit Aynouk kritiek op Halsema’s harde aanpak van de kraakgemeenschap en het gebrek aan zeggenschap voor gemarginaliseerde groepen: “Vraag hen: wat moeten we gaan doen?”

Haar directe en soms confronterende stijl leidt tot verdeeldheid. Ze schuwt controversiële thema’s niet, van Zwarte Piet tot politiegeweld, en dat roept zowel bewondering als irritatie op. Critici verwijten haar polarisatie; voorstanders prijzen haar lef om gevoelige onderwerpen aan te kaarten.

Ook het massatoerisme blijft een hoofdpijnpunt. Econoom Jasper van Dijk stelt dat de binnenstad wordt overspoeld door toeristen, terwijl de maatregelen om dit tegen te gaan halfslachtig blijven. Zijn voorstel: koop panden op met toeristenbelasting, zodat de gemeente zelf kan bepalen wat er in de binnenstad gebeurt.

Wat betreft demonstraties en ontruimingen van kraakpanden zijn de meningen verdeeld. Halsema heeft meerdere ontruimingen laten uitvoeren, zoals het ADM-terrein, wat door activisten wordt gezien als een aanval op alternatieve gemeenschappen. Ook bij protesten van Extinction Rebellion klonk kritiek op de harde politieaanpak.

Toch zijn er ook duidelijke successen. Haar groene beleid – vergroening, meer ruimte voor fietsers en wandelaars, beter openbaar vervoer – draagt bij aan een schoner, leefbaarder Amsterdam. Onder haar leiding ontstonden nieuwe experimenten, zoals basisinkomenproeven en initiatieven om burgers meer zeggenschap te geven. Haar inzet voor gelijke rechten voor minderheden blijft een belangrijk punt op de agenda.

En wat vinden de Amsterdammers zelf? Halsema’s populariteit is de afgelopen jaren gegroeid. In 2019 had 37 procent veel vertrouwen in haar, in 2020 was dat al 52 procent. Uit recent onderzoek blijkt dat meer dan de helft van de inwoners wil dat ze doorgaat, met een rapportcijfer van 6,3 voor haar burgemeesterschap.

Zelf kijkt Halsema met gemengde gevoelens terug op de afgelopen jaren: “Het werk gaat dag en nacht door, en soms moet ik beslissingen nemen die grote gevolgen hebben. Dat vraagt niet alleen daadkracht, maar soms ook terughoudendheid en gematigdheid. Daarin heb ik mijzelf moeten trainen.” Ondanks de uitdagingen blijft ze dankbaar: “De Amsterdammers die ik heb mogen ontmoeten zijn de ziel van deze stad.”

Of Halsema nog zes jaar doorgaat? Dat zal afhangen van hoe goed ze de balans weet te bewaren: tussen de kracht van verandering en het luisteren naar de stad. Amsterdam is niet makkelijk te besturen – en dat maakt haar rol des te belangrijker.