In onze eerdere blogpost lag de focus op hoe verdeel-en-heersstrategieën vandaag de dag opnieuw worden ingezet om Palestijnse politieke eenheid te breken—via clanstructuren, economische privileges en gewapende onderaanneming. Maar deze praktijk heeft een diepgewortelde geschiedenis. Een van de vroegste en invloedrijkste voorbeelden daarvan is de Arab Higher Committee (AHC), opgericht in 1936 onder leiding van de mufti van Jeruzalem, Amin al-Husseini.
De AHC presenteerde zich als de stem van het Palestijnse volk, maar groeide al snel uit tot een orgaan waar persoonlijke rivaliteiten, familiaire machtsblokken en koloniale druk het politieke handelen bepaalden. In plaats van een horizontale beweging met brede volksinbedding, ontstond een gecentraliseerd leiderschap dat eerder controle dan emancipatie nastreefde. Begrijpen hoe de AHC functioneerde—en waarom het uiteindelijk instortte—is cruciaal om hedendaagse pogingen tot gefragmenteerde representatie in perspectief te plaatsen. De geschiedenis herhaalt zich niet letterlijk, maar ze echoot hard.
In het tumult van de jaren dertig, te midden van de opkomende spanningen in Mandaat-Palestina, ontstond een nieuwe politieke structuur die pretendeerde de stem van de Palestijnse Arabieren te zijn: de Arab Higher Committee (AHC). Onder leiding van de mufti van Jeruzalem, Amin al-Husseini, fungeerde dit orgaan als de hoogste politieke vertegenwoordiging van de Palestijnse bevolking. Maar al vanaf het begin droeg de AHC de zaden van verdeeldheid in zich. De eenheid die het symboliseerde was fragiel, want onder de oppervlakte woedde een machtsstrijd tussen rivaliserende elites, clans en families, met name tussen de Husseini- en Nashashibi-factie1.
De AHC riep in 1936 op tot een algemene staking en massale burgerlijke ongehoorzaamheid als antwoord op de Britse steun aan zionistische immigratie en landtransfers. Het was een van de eerste grootschalige pogingen tot collectief verzet, maar tegelijkertijd onthulde het de kwetsbaarheid van een politiek systeem dat meer gebaseerd was op persoonlijke loyaliteiten dan op brede volksinbedding.
Amin al-Husseini groeide uit tot de dominante leider, maar zijn stijl van leiderschap—charismatisch, maar autoritair—schoof rivalen aan de kant en zette in op een centralistische benadering. De AHC, in plaats van een breed gedragen representatief orgaan te worden, werd een verlengstuk van één familie en haar aanhangers. Toen de Britse autoriteiten de opstand hard neersloegen en Husseini in ballingschap ging, stortte de structuur snel in. Wat resteerde, was een diaspora-orgaan zonder directe democratische basis in Palestina zelf.
Ironisch genoeg, net zoals latere pogingen om emiraten of lokale milities op te richten, werd ook de AHC een voorbeeld van hoe macht geconcentreerd werd in handen van enkelen, met minimale inspraak van onderaf. Ondanks retoriek van volkswil, werd politieke zeggenschap gedefinieerd door toegang tot netwerken van patronage, militaire macht, en buitenlandse steun—niet door verkiezing, inspraak of transparantie.
De erfenis van de AHC is daarmee dubbelzinnig. Aan de ene kant markeerde het een belangrijk moment in de Palestijnse geschiedenis: het begin van een georganiseerde nationale beweging. Aan de andere kant was het de voorloper van een patroon dat tot op de dag van vandaag doorwerkt: elites die namens het volk spreken zonder mandaat, structuren die stabiliteit beloven maar verdeeldheid zaaien, en een volk dat keer op keer buitenspel wordt gezet.
De vraag blijft: hoe lang nog wordt representatie verward met beheersing, en leiderschap met controle? Zolang politieke organen als de AHC eerder gericht zijn op consolidatie van macht dan op emancipatie van een volk, blijft ware zelfbeschikking buiten bereik.
Fragmentatie als Wapen: Oude Tactiek in Nieuwe Kleren
“Verdeel en heers” is geen verouderde wijsheid uit stoffige handboeken; het is een levendige praktijk. In bezette gebieden komt deze strategie niet in de vorm van theorie, maar als dagelijkse realiteit. Kijk naar Palestina—en recentelijk naar pogingen om zogenoemde “emiraten” op te richten in steden als Hebron—en je ziet een handboek in actie. Niet van staatsopbouw, maar van gecontroleerde desintegratie.
- De rivaliteit tussen de Husseini- en Nashashibi-families vormde decennialang een kernconflict binnen de Palestijnse elite, met grote gevolgen voor de nationale beweging. De Husseini’s, waarvan Amin al-Husseini de bekendste vertegenwoordiger werd, positioneerden zich als radicale nationalisten met een religieuze inslag. Ze baseerden hun macht vooral op hun rol in het religieuze establishment (waaronder het Grootmoeftiaat en het Opperste Moslimcomité) en hun controle over islamitische instellingen in Jeruzalem. De Nashashibi-familie daarentegen gold als pragmatischer, gematigder, en stond vaak open voor onderhandeling met de Britse autoriteiten. Zij domineerden de Jeruzalemse gemeenteraad en hadden connecties met seculiere notabelen en landadel. De rivaliteit tussen beide kampen leidde tot politieke verlamming, onderlinge verdachtmakingen, en—cruciaal—het uitblijven van een gezamenlijke strategie tegenover het Britse mandaat en het zionistische project. Deze interne verdeeldheid zou als splijtzwam fungeren in cruciale momenten van Palestijnse mobilisatie, zoals tijdens de Arab Revolt (1936–1939), en is door sommigen gezien als één van de structurele zwaktes die de nationale beweging blijvend heeft ondermijnd. ↩︎
