Uit wetenschappelijk onderzoek blijkt dat jongeren met een migratieachtergrond gemiddeld zwaarder worden gestraft dan hun autochtone leeftijdsgenoten — zelfs wanneer ze precies hetzelfde delict hebben gepleegd. Ze krijgen niet alleen vaker een celstraf opgelegd, maar die straf duurt gemiddeld ook 53 dagen langer.
Volgens criminologe Mieke Komen, die 241 strafdossiers onder de loep nam, ligt de oorzaak vooral bij de manier waarop gedragsdeskundigen — vaak van autochtone afkomst — hun oordeel vellen. “We hebben hier te maken met een nieuwe vorm van klassenjustitie,” zegt Komen. Ze wijst erop dat deze deskundigen het gedrag van allochtone jongeren soms verkeerd inschatten of simpelweg niet goed begrijpen. Het resultaat? Een negatiever rapport, en daarmee vaak een zwaardere straf. Zelfs het tonen van berouw wordt volgens haar niet altijd herkend — wat in de rechtszaal flink kan meewegen.
Belangrijk is dat dit verschil in strafmaat niet verklaard kan worden door andere factoren zoals recidive of ernst van het geweld. “Ook wanneer alle omstandigheden gelijk zijn, wordt de allochtone jongere strenger gestraft,” stelt Komen. Ze zet dan ook vraagtekens bij de objectiviteit en betrouwbaarheid van psychologische rapportages in dergelijke zaken.
Uiterlijk en taal: verborgen factoren bij veroordelingen
De invloed van uiterlijk en taalbeheersing op de kans op veroordeling is eveneens onderzocht. In 2012 publiceerde het Nederlands Juristenblad een studie waaruit bleek dat verdachten met een niet-Nederlands uiterlijk die goed Nederlands spraken, juist vaker werden veroordeeld dan anderen. Het risico op veroordeling bleek het grootst voor verdachten die én een buitenlands uiterlijk hadden én de taal nauwelijks beheersten. Deze bevindingen gaven aanleiding tot vervolgonderzoek, onder meer aan de Universiteit Leiden.
Dr. Mieke Komen: specialist in etnische ongelijkheid in jeugdzorg
Dr. Mieke Komen geldt als autoriteit op het gebied van multiculturaliteit binnen de jeugdzorg. Ze heeft ruime praktijkervaring en promoveerde in 1999 aan de Universiteit van Amsterdam onder begeleiding van socioloog Abram de Swaan. Haar werk richt zich al jaren op structurele ongelijkheden binnen jeugdzorg en justitiële jeugdinrichtingen — met name de manier waarop afkomst de toegang tot zorg en recht beïnvloedt.
Deze inzichten zouden ons tot nadenken moeten stemmen. Is het rechtssysteem werkelijk zo neutraal als we graag geloven? Of speelt afkomst — bewust of onbewust — nog altijd een rol in het oordeel van de rechter? Het is de hoogste tijd om deze vragen serieus te nemen. Want pas als we deze ongelijkheden erkennen, kunnen we bouwen aan een rechtvaardiger systeem voor iedereen.
Lees ook: Getogen in Nederland, uitgezet naar Marokko
