De afgelopen week draaide om twee vrouwen die elk op hun manier de rug recht hielden tegen de oprukkende autoritaire politiek in Nederland: Femke Halsema en Judith Uitermark. Terwijl PVV-leider Geert Wilders opnieuw haatzaaiende tweets de wereld in slingerde en rechtse nationalisten hun kans grepen om Halsema publiekelijk aan te vallen, zagen we iets bijzonders: een sprankje politieke solidariteit dat zelden zo zichtbaar was.
Uitermark, de NSC-minister van Binnenlandse Zaken, liet er geen misverstand over bestaan. Ze sprak ferm haar steun uit voor Halsema en trok een duidelijke grens: tot hier, en niet verder. Dit soort verzet hebben we nodig in tijden waarin haatzaaierij en uitsluiting sluipenderwijs normaal dreigen te worden.
Haat mag nooit de norm zijn
Het is al jaren zonneklaar: Geert Wilders vergiftigt het politieke klimaat met racistische en xenofobe retoriek. Zijn beruchte ‘minder Marokkanen’-uitspraak is geen incident, maar een rode draad in zijn strategie om angst en verdeeldheid te zaaien. Hij ziet de democratische rechtsstaat niet als een fundament, maar als een obstakel voor zijn eigen, verstikkende visie op Nederland. Het feit dat de VVD nu met de PVV samenwerkt, is een bittere klap voor iedereen die gelooft in een samenleving waarin diversiteit en gelijkwaardigheid centraal staan.
Burgemeester Halsema verdient lof voor haar standvastigheid. Waar rechtse partijen als JA21 de pro-Palestijnse demonstratie op de Dam wegzetten als een wetteloze chaos, bleef zij trouw aan haar principes. Halsema demoniseerde de demonstranten niet, maar verdedigde hun recht om te protesteren – zelfs in een tijd waarin spanningen hoog oplopen. Het toont haar besef dat een vrije, democratische samenleving juist bestaat bij de gratie van meningsverschillen en het recht om je uit te spreken.
Solidariteit als tegenwicht
Toch was het vooral Judith Uitermark die deze week indruk maakte. Terwijl Wilders zijn gebruikelijke intimidatiecampagne opzette – met het roepen om koppen te laten rollen en progressieve politici te brandmerken als landverraders – toonde Uitermark lef. Ze wees de PVV-eis om Halsema te ontslaan resoluut af. “Mijn antwoord is ‘nee’, geen haar op mijn hoofd die eraan denkt,” klonk het strijdlustig. Het was niet slechts een persoonlijke afwijzing van Wilders, maar een duidelijk signaal: er is nog steeds ruimte voor solidariteit en politieke moed.
“Dit is niet het moment om te zwichten voor intimidatie en chantage,” zei Uitermark in heldere bewoordingen. Daarmee toonde ze aan dat principes zwaarder wegen dan partijpolitieke spelletjes. Wilders mag dan proberen de NSC te gijzelen met dreigementen en electorale chantage, Uitermark laat zich niet meeslepen. In plaats van zijn asielbeleid over te nemen om ‘de boel bij elkaar te houden’, verdedigt zij de fundamenten van de democratie.
De media en de strijd om de democratie
Toch moeten we ook de rol van de media niet uitvlakken. Eva Jinek had in haar gesprek met Halsema de kans om een echt inhoudelijk debat aan te zwengelen over het recht op demonstratie en de groeiende dreiging van extreemrechts. In plaats daarvan koos ze voor de makkelijke weg: incidenten uitvergroten en Halsema op haar rol als burgemeester afrekenen, zonder in te gaan op de bredere ideologische strijd die hier speelt. Zo droeg ze – wellicht onbedoeld – bij aan de normalisering van rechtse frames, terwijl Wilders rustig doorwerkt aan zijn strategie van ontwrichting. Het voelde als een gemiste kans voor journalistiek die verder kijkt dan de waan van de dag.
Antisemitisme en racisme: twee kanten van dezelfde medaille
Er is nog een blinde vlek in dit debat: de schaduwzijde van protesten zoals die op de Dam. Flyers die geweld verheerlijken, antisemitische leuzen – we mogen dat nooit vergoelijken. Antisemitisme is net zo verwerpelijk als elke andere vorm van haat. Wie strijdt tegen racisme en uitsluiting, moet ook het lef hebben om de hand in eigen boezem te steken. Dat betekent niet dat we de hele beweging afschrijven, maar wel dat we blijven waken voor het sluipend gif van antisemitisme en elke vorm van racisme.
Zoals Halsema terecht zei: wie de rechtsstaat wil verdedigen, kan niet tegelijkertijd oproepen tot deportaties en demonisering van bevolkingsgroepen. Wilders probeert de fundamenten van onze democratie te ondermijnen, en zijn coalitiepartners spelen daarin een bedenkelijke rol. Het is tijd om Wilders en zijn medestanders duidelijk te maken dat Nederland niet zal buigen voor haat en verdeeldheid.
Tot hier – en niet verder
Voor linkse bewegingen en progressieve stemmen is dit een kantelpunt. Het gaat niet alleen om politici als Halsema of Uitermark, maar om de vraag wie we willen zijn als samenleving. Blijven we toekijken hoe haat de norm wordt, of kiezen we voor een samenleving waarin ruimte is voor iedereen? Dat vraagt om politieke moed en een onwrikbaar geloof in gelijkwaardigheid – juist nu, in deze tijd van dreigementen en verdeeldheid.
De keuze ligt bij ons. Aanvaard je dat haat de nieuwe standaard wordt, of kies je voor een samenleving waarin solidariteit en vrijheid sterker zijn dan angst en cynisme? Het antwoord zou glashelder moeten zijn: tot hier – en niet verder.
Nieuwe inzichten, kritische verhalen
Op vrheid.nl schrijven we over vrijheid, gelijkheid, klimaat en LHBTQ+ rechten. Altijd scherp, altijd onafhankelijk. Blijf ons volgen en mis niets!
