Het lot van duizenden Haïtianen in de Dominicaanse Republiek staat onder druk. De afgelopen decennia gingen vele Haïtianen op zoek naar een menswaardiger bestaan in hun buurland, de Dominicaanse Republiek. Gedurende decennia erkende het land kinderen van Haïtiaanse migranten als Dominicaanse staatsburgers. Echter, door het verstrijken van het nationale regularisatieplan voor buitenlanders lopen honderdduizenden Haïtianen nu het risico om het land te worden uitgezet. Meer dan 12.000 Haïtiaanse migranten zijn al teruggestuurd naar Haïti en zitten vast in de grensgebieden, waar voedsel, drinkbaar water, infrastructuur en gezondheidszorg schaars zijn. Handicap International heeft een actie opgezet om de behoeften van meer dan 400 teruggekeerde Haïtianen in twee opvanggebieden te inventariseren.
De huidige crisis is niet alleen een kwestie van illegale migratie, maar ook een weerspiegeling van de diepgewortelde xenofobie en politieke opportunisme in de Dominicaanse Republiek. Het conflict heeft historische wortels die teruggaan tot koloniale tijden en raciale verdeeldheid tussen de twee landen op het eiland Hispaniola. Deze achtergrond is essentieel om de huidige situatie te begrijpen, waarbij een juridische strijd over staatsburgerschap en migratiestatus tot een humanitaire crisis heeft geleid.
De afgelopen jaren hebben de autoriteiten in de Dominicaanse Republiek veranderingen doorgevoerd in de wetgeving omtrent staatsburgerschap. Tot 2010 kregen kinderen van Haïtianen die in de Dominicaanse Republiek geboren werden een geboortecertificaat als Dominicanen. Na een beslissing van het Constitutionele Hof in 2013 werd echter de Wet op de Vreemdelingen herzien. Dit resulteerde in het verlies van legale status voor de nakomelingen van Haïtiaanse migranten. De beslissing van het Hof was bedoeld om illegale migratie te bestrijden, maar heeft in plaats daarvan geleid tot de ontneming van staatsburgerschap voor duizenden mensen die geen andere nationaliteit hebben.
De motieven achter deze wet zijn veelzijdig en complex. Veel mensen denken dat de Dominicaanse regering deze maatregel inzet om politiek voordeel te behalen, vooral met de verkiezingen in het vooruitzicht. Politici zouden geloven dat het verminderen van het aantal Haïtianen in het land hen zou helpen om stemmen te winnen. Bovendien speelt een langdurige cultuur van discriminatie tegen Haïtianen een rol in de implementatie van deze wetgeving.
De situatie wordt verder bemoeilijkt door het falen van het regularisatieplan, dat vereist dat migranten uitgebreide documentatie overleggen. Voor velen is deze documentatie moeilijk te verkrijgen, vooral voor degenen die geboren zijn in afgelegen gebieden zonder toegang tot administratieve voorzieningen. Dit heeft geleid tot de juridische status van ongeveer 250.000 Dominicanen met Haïtiaanse ouders die nu als illegaal worden beschouwd. Het gebrek aan geboortecertificaten en identiteitsbewijzen, vaak veroorzaakt door onvoldoende administratieve infrastructuur, heeft het voor veel mensen onmogelijk gemaakt om aan de eisen van het plan te voldoen.
Handicap International speelt een cruciale rol in deze crisis door de behoeften van de teruggestuurde Haïtianen te documenteren en steun te bieden in de opvanggebieden. Volgens Patrick Senia, directeur van Handicap International in Haïti, verblijven meer dan 400 teruggekeerde Haïtianen in tijdelijke woningen die ze zelf hebben gebouwd. De tekortkomingen aan voedsel, drinkbaar water en gezondheidszorg zijn ernstig, en de situatie kan leiden tot verdere problemen zoals watervervuiling en conflicten met lokale gemeenschappen. Handicap International werkt samen met andere organisaties om deze problemen te monitoren en duurzame oplossingen te zoeken, terwijl ze ook druk uitoefenen op de overheid om de humanitaire situatie te verbeteren.
De internationale gemeenschap heeft ook haar bezorgdheid geuit over de situatie. Kritiek is gekomen van andere Caraïbische landen, de Haïtiaanse president Michel Martelly, de Verenigde Staten en de Verenigde Naties. Hoewel Dominicaanse president Danilo Medina heeft beloofd om de uitzettingen uit te stellen tot augustus en te voorkomen dat mensen massaal worden uitgezet, blijft er onzekerheid over hoe de uitzettingen zullen worden uitgevoerd. De angst bestaat dat de uitzettingen mogelijk in kleinere groepen zullen plaatsvinden, wat kan leiden tot een geleidelijke, maar toch ingrijpende, humanitaire crisis.
Tot 16 juni konden buitenlanders die in de Dominicaanse Republiek werkten een legaal verblijfsstatuut aanvragen. De deadline voor deze aanvragen leidde tot lange rijen bij de reguleringskantoren. De chaotische procedure en het gebrek aan documentatie hebben ervoor gezorgd dat duizenden inwoners, voornamelijk van Haïtiaanse afkomst, deze deadline hebben gemist en plotseling illegaal zijn geworden. De uitspraak van het Dominicaanse Grondwettelijk Hof in 2013, die bepaalt dat kinderen geboren uit niet-Dominicaanse ouders geen recht hebben op de Dominicaanse nationaliteit, heeft geleid tot deze crisis. Ondanks de pogingen van de Dominicaanse regering om een oplossing te bieden, blijft het proces gebrekkig en traag, en veel Haïtianen kunnen de benodigde documenten niet verkrijgen.
De situatie is verder verergerd door de moeilijkheden bij het verkrijgen van identiteitsbewijzen van de Haïtiaanse overheid en het toenemende aantal mensen dat probeert het land binnen te komen om een verblijfsstatuut te verkrijgen. Dit heeft geleid tot spanningen en gewelddadige confrontaties, zoals het recente incident waarbij Haïtianen probeerden het ministerie van Binnenlandse Zaken binnen te dringen.
Wat er precies zal gebeuren met de mensen die niet in staat zijn geweest om een legaal verblijfsstatuut te verkrijgen, blijft onzeker. De Dominicaanse minister van Buitenlandse Zaken, Andres Navarro, heeft geprobeerd de zorgen te verzachten door te stellen dat de reguliere procedure gewoon afgelopen is en dat deportaties niet onmiddellijk zullen beginnen. Toch heeft het Dominicaanse migratiebureau bussen klaargezet om uitzettingen te starten, wat de vrees voor een grootschalige deportatie versterkt.
De historische vijandigheid tussen Dominicanen en Haïtianen speelt een grote rol in deze crisis. De recente vondst van een jongeman van Haïtiaanse afkomst die vermoedelijk het slachtoffer werd van een racistische lynchpartij, benadrukt de diepgewortelde spanningen en de vaak gewelddadige confrontaties die de relaties tussen beide bevolkingsgroepen kenmerken.
In deze context is het essentieel om de complexiteit van de situatie te erkennen en de verschillende perspectieven te begrijpen. De huidige crisis laat niet alleen de noodzaak zien voor humane en rechtvaardige oplossingen, maar ook de urgentie om de onderliggende sociale en politieke problemen aan te pakken die deze humanitaire crisis hebben veroorzaakt.