Het demonstratierecht is een fundamenteel onderdeel van de democratie, maar staat onder steeds grotere druk. Overheden beperken demonstraties, vaak onder het mom van “openbare orde,” zoals Amnesty International constateert. Dit is alarmerend, want demonstreren is de “zuurstof van de democratie.” Het geeft burgers een noodzakelijke uitlaatklep voor hun ongenoegen en biedt een cruciale tegenmacht tegenover het politieke establishment.
Burgemeesters in de Greep van Angst
Veel burgemeesters lijken te buigen voor een angstig bestuur dat protesten ziet als een bedreiging, eerder dan als een recht. Demonstraties worden te vaak gezien als een risico, terwijl Amnesty erop wijst dat de meeste protesten vreedzaam verlopen. Het constante beroep op veiligheid verhult de dieperliggende kwestie: een angst voor sociale verandering. Overheden moeten het vertrouwen in vreedzaam protest herstellen en stoppen met het preventief beperken van burgerrechten.
Gevolgen voor de Burger
De gevolgen van deze beperkingen zijn direct: burgers verliezen hun mogelijkheden om hun stem te laten horen. Dit is precies waar Amnesty voor waarschuwt. Het gemak waarmee “verstoring van de openbare orde” als excuus wordt gebruikt om protesten te onderdrukken, laat zien hoe politieke belangen het voorrecht krijgen boven democratische participatie. Zelfs een lawaaiige protestmars kan al als een bedreiging worden gezien, terwijl dat juist de kern is van een levendige democratie: het recht om te storen, om te schokken, en om gehoord te worden.
De Gevaarlijke Trend van Inperkingen
Een zorgwekkend voorbeeld is de beslissing van de gemeente Haarlem om een mars van de groep Woonoproer te verbieden, gebaseerd op vage vermoedens van ongeregeldheden. Ook werd de actiegroep Republiek verhinderd om op Koningsdag in Maastricht langs de route van de koninklijke familie te protesteren. Dit soort maatregelen zijn in directe strijd met het fundamentele principe dat demonstraties binnen zicht- en gehoorsafstand van hun doel moeten kunnen plaatsvinden.
Beperkingen Zijn Geen Normale Gang van Zaken
Het is duidelijk dat het recht om te demonstreren niet onbeperkt is—en dat zou ook niet moeten. Maar de grens ligt niet bij het verstoren van de status quo of het tijdelijk hinderen van verkeer. Wanneer geweld of ernstige intimidatie in het spel komt, zoals bij de boerenprotesten, zijn beperkingen gerechtvaardigd. Maar vreedzaam protesteren moet heilig zijn. De huidige inperkingen wijzen echter op een groeiende trend waarin de overheid elk kritisch geluid als gevaar beschouwt.
Democratie Verzwakt Zonder Protest
Als de overheid blijft ingrijpen in het demonstratierecht, verliest de burger steeds meer de mogelijkheid om onvrede te uiten. Dit kan leiden tot apathie of, erger nog, radicalisering. Het idee dat sociale cohesie kan worden gewaarborgd door repressie, is een illusie. Vreedzaam protest is essentieel voor een gezonde democratie.
Herziening van het Demonstratierecht
Amnesty pleit terecht voor een herziening van de Wet openbare manifestaties. Restricties zoals die op grond van “het verkeer” moeten verdwijnen; verkeer mag hinder ondervinden als het gaat om het verdedigen van fundamentele rechten. Ook het bestraffen van niet-aangemelde protesten is in strijd met internationale mensenrechtennormen en moet per direct uit de wet worden geschrapt.
Het demonstratierecht is een pijler van de democratie, maar komt steeds verder onder druk te staan door onnodige beperkingen. Dit ondermijnt niet alleen het recht op protest, maar holt de democratie zelf uit. De overheid moet het demonstratierecht beschermen in plaats van verstikken. Want zonder de ruimte voor vrij protest, kan een democratie nooit echt functioneren.