Tijdens de Algemene Politieke Beschouwingen van september 2018 uitte Geert Wilders zich op een manier die meer was dan enkel grof of ongepast—zijn woorden raakten aan een donker historisch register. Toen hij Tunahan Kuzu toesnauwde: ‘U hoort hier niet thuis. U bent het vergif van deze samenleving en van deze democratie. Dit is ons land. Dit is niet uw land. (…) Wegwezen, meneer Kuzu,’ klonken er echo’s uit het interbellum, toen dergelijke retoriek de opmaat vormde tot uitsluiting en vervolging.
Opvallend genoeg bleef het stil in de Tweede Kamer. Kamervoorzitter Khadija Arib greep niet in, noch reageerde een van de Kamerleden direct. Pas de volgende dag vroeg Arib om gematigder taalgebruik, na het ontvangen van klachten van verontruste burgers. De verontwaardiging kwam dus niet uit de Kamer zelf, maar van het publiek.
Maar ging het hier slechts om ‘grof taalgebruik’? Nauwelijks. Dit was geen losse belediging—het was ideologisch geladen taal, die doet denken aan fascistische retoriek uit de jaren dertig. Toch werd deze uitspraak in de media gerelativeerd of genegeerd. De NOS zond het fragment niet uit, onder het mom dat het ‘te veel duiding zou vragen’. Daarmee werd een gevaarlijk precedent genegeerd.
Wilders’ uitval is geen incident op zichzelf. Zijn woorden passen binnen een breder discours van uitsluiting, angstzaaierij en nationalistische superioriteit—kenmerken die ook terugkeren in het gedachtegoed van leiders als Viktor Orbán. Onderzoek wijst uit dat dit soort retoriek niet alleen het maatschappelijk vertrouwen ondermijnt, maar ook bijdraagt aan polarisatie en sociale onrust, vooral onder gemarginaliseerde groepen.
Het is wrang dat de parallellen met de jaren dertig steeds zichtbaarder worden. De vraag is niet alleen waarom Wilders deze woorden uitsprak—of het voortkwam uit diepgewortelde islamofobie of strategische berekening—maar ook waarom wij als samenleving dit laten passeren. Hebben we dan niets geleerd?
In een tijd waarin extreemrechtse denkbeelden weerklank vinden in parlementen en talkshows, is het noodzakelijk om dit soort taal niet te normaliseren, maar kritisch te blijven bevragen. Niet uit politieke correctheid, maar uit historische verantwoordelijkheid.
