Oktober 2024
In 2017 zei Donald Trump: “The fake news media is not my enemy, it is the enemy of the American people.” Met die woorden viel hij de pers frontaal aan. Daarmee brak hij met een lange traditie waarin presidenten en journalisten elkaar scherp hielden, maar wel elkaars rol erkenden.
Trump noemde media als CNN en The New York Times keer op keer “fake news”. Zo begon een campagne waarin hij feiten verdacht maakte en kritische journalistiek bestempelde als vijandig. Tijdens rally’s wees hij letterlijk naar verslaggevers: “Look at all those fake news people back there.” De zaal joelde. Kritiek werd vijandig, twijfel werd woede.
De gevolgen? Een diepe kloof tussen zijn aanhang en de media. De persvrijheid – een hoeksteen van elke democratie – kwam onder druk te staan. En de waarheid zelf raakte steeds verder op drift.
Een Alternatieve Werkelijkheid
Trump liet het niet bij aanvallen. Hij bouwde ook actief aan een parallel media-universum. Kanalen als OAN, Newsmax en zijn eigen Truth Social gaven hem een podium zonder lastige vragen of factchecks. Sinds zijn verbanning van Twitter in 2021 is Truth Social zijn belangrijkste spreekbuis geworden.
Op deze platforms verspreidt hij verhalen over gestolen verkiezingen en complotten. Ze functioneren als echo kamers waarin zijn versie van de werkelijkheid steeds wordt herhaald, ongeacht of die klopt. En dat heeft gevolgen.
Dominion Voting Systems sleepte Newsmax en OAN voor de rechter vanwege valse claims over stemmachines. De rechtszaken maken duidelijk: desinformatie heeft niet alleen politieke impact, maar ook juridische consequenties.
De Gevolgen van Complotdenken
Een van de gevaarlijkste uitwassen is de opkomst van QAnon. Deze complotbeweging gelooft dat een geheime elite tegen Trump samenzweert. Trump weigerde afstand te nemen, en zei zelfs: “I understand they like me very much.”
Dat was geen onschuldige opmerking. Op 6 januari 2021 stonden QAnon-aanhangers vooraan bij de bestorming van het Capitool. Ze geloofden in de leugen van verkiezingsfraude. Dit laat zien: woorden hebben gevolgen. Desinformatie kan omslaan in geweld.
2024: Een Democratie onder Druk
Inmiddels is het oktober 2024. De verkiezingen naderen. En Trump blijft dezelfde strategie gebruiken: twijfel zaaien, media ondermijnen, een alternatieve realiteit opbouwen. Voor veel Amerikanen is het verschil tussen feit en fictie niet meer duidelijk.
Volgens onderzoek van Pew Research ziet 70% van de Amerikanen desinformatie als een ernstige bedreiging voor de democratie. En terecht. Zolang alternatieve media ongecontroleerd kunnen blijven opereren, zal het vertrouwen in democratische instituties verder afbrokkelen.
Wat Kunnen We Doen?
De verantwoordelijkheid ligt niet alleen bij de media, maar ook bij burgers. We moeten leren hoe media werkt, hoe manipulatie eruitziet, en hoe je feiten kunt controleren. Mediawijsheid moet een basisvaardigheid zijn.
Journalisten moeten hun rol heroverwegen. Ze mogen niet neutraal blijven tegenover leugens. Ze moeten niet alleen verslag doen, maar ook actief opkomen voor waarheid en democratische waarden.
De Strijd om de Waarheid
Trump’s mediabeleid is niet alleen een politieke strategie. Het is een aanval op de realiteit zelf. Zolang hij de ruimte krijgt om zijn alternatieve wereld te verspreiden, blijft de democratie kwetsbaar.
De vraag is niet alleen of Trump terugkomt als president. De vraag is of we erin slagen het verschil tussen feit en fictie te blijven bewaken.
De waarheid heeft verdedigers nodig. Nu meer dan ooit.