Van Gaza tot Amsterdam – Het is mei 2024 wanneer studenten van de Universiteit van Amsterdam (UvA) een solidariteitskamp opzetten voor Gaza. Ze laten zich inspireren door hun medestudenten aan Columbia University en andere universiteiten in de VS en Europa. Het is de eerste keer dat zoiets in Nederland gebeurt. De spanning op het Roeterseiland is voelbaar. Binnen enkele dagen grijpt de politie in en wordt het kamp ontruimd, op last van burgemeester Femke Halsema en het UvA-bestuur.
Maar de studenten laten zich niet ontmoedigen. Al snel verrijst een tweede kamp, groter en beter georganiseerd, en daarmee barst een bredere protestbeweging los. Niet alleen studenten, maar ook activisten uit sociale bewegingen, werkende mensen en leden van de Palestijnse diaspora sluiten zich aan. Er ontstaat iets nieuws: een beweging die de strijd tegen onderdrukking en imperialisme koppelt aan bredere sociale onvrede.
“We willen niet alleen solidariteit tonen met Palestina, maar ook de rol van Nederland en Europa in deze oorlog aan de kaak stellen,” zegt een van de actievoerders. “Dit gaat niet alleen over Gaza, maar over een wereld waarin macht en winst belangrijker zijn dan mensenlevens.”
Het protest in Amsterdam is geen op zichzelf staand incident. De oorlog in Gaza heeft wereldwijd anti-imperialistische sentimenten versterkt en sociale bewegingen nieuw leven ingeblazen. Die bewegingen bouwen voort op bestaande structuren en ervaringen, zoals de Black Lives Matter-protesten, de anti-austeriteitsdemonstraties in Zuid-Europa en de opstanden tegen autoritaire regimes in het Midden-Oosten en Azië. Ze zijn niet alleen gericht tegen militaire bezetting en geweld, maar ook tegen de manier waarop economische en politieke machten met elkaar verweven zijn.
De lange schaduw van het verleden
Imperialisme is geen abstract concept. Het zit verweven in de Nederlandse samenleving, al wordt het vaak verhuld door politiek en media. Nederland heeft zichzelf lang voorgesteld als een klein, welvarend handelsland dat overal ter wereld betrokken is bij economische en humanitaire missies. Maar wie iets dieper graaft, ziet hoe het koloniale verleden doorwerkt in het heden. Van de winsten die Nederlandse bedrijven nog steeds maken met grondstoffen uit het Globale Zuiden tot de betrokkenheid van de regering bij internationale conflicten, de sporen van het imperialisme zijn overal zichtbaar.
“Mensen denken vaak dat Nederland een neutrale speler is in internationale conflicten,” zegt een historicus gespecialiseerd in koloniale geschiedenis. “Maar kijk naar onze rol in de wapenhandel, de financiële structuren waarin we betrokken zijn, en de politieke keuzes die we maken. We zijn geen toeschouwers, we zijn medeplichtig.”
Denk aan de banden tussen Nederland en Israël. Nederlandse bedrijven leveren technologie die wordt ingezet bij de grensbewaking rond Gaza. De Rotterdamse haven is een belangrijk knooppunt voor militaire handel met Israël. Politici spreken over vrede en dialoog, maar blijven ondertussen diplomatieke en economische relaties onderhouden die het geweld mogelijk maken. Dat is geen toeval, maar onderdeel van een groter systeem waarin politieke en economische belangen zwaarder wegen dan mensenrechten.
Van protest naar actie
De recente protesten laten zien dat er een groeiend bewustzijn is over deze structuren van onderdrukking. In Amsterdam, maar ook in andere steden, wordt de straat weer opgeëist. Demonstranten blokkeren bedrijven die samenwerken met Israël. Universiteiten worden onder druk gezet om hun banden met onderdrukkende regimes te verbreken. Werkers in de haven weigeren soms ladingen te lossen waarvan ze weten dat ze bijdragen aan oorlogsmisdaden.
“We vechten niet alleen voor Palestina,” zegt een deelnemer aan een solidariteitsactie. “We vechten voor een andere wereld. En dat begint hier, in onze eigen stad.”
De vraag is: hoe bouwen we hierop voort? Sociale bewegingen hebben de neiging te pieken en daarna weer te verdwijnen. De uitdaging is om de energie van deze protesten om te zetten in duurzame actie. Dat kan door allianties te smeden tussen studenten, werkenden en activisten uit verschillende achtergronden. Het kan door te blijven wijzen op de hypocrisie van overheden en bedrijven. En het kan door onze blik niet alleen te richten op Gaza of andere conflictgebieden, maar ook op wat er hier gebeurt: hoe racisme, economische ongelijkheid en milieuschade samenhangen met hetzelfde systeem dat oorlog en bezetting mogelijk maakt.