Een eeuw geleden werden moslims in het Westen vaak afgeschilderd als verwijfd en losbandig, terwijl vandaag de dag hetzelfde Westen hen ziet als homofobe macho’s. Deze opvallende omkering roept de vraag op: hoe heeft deze radicale verschuiving in zo’n korte tijd kunnen plaatsvinden? De Nederlandse filosoof Michiel Leezenberg onderneemt een diepgravende verkenning van dit fenomeen.
Historische Percepties: Verwijfd en Losbandig
Historische ooggetuigenverslagen laten zien dat Europeanen Arabieren destijds zagen als het tegenovergestelde van zichzelf. Waar Europeanen zichzelf beschouwden als rationeel, mannelijk en plichtsgetrouw, werden Arabieren neergezet als verwijfd en losbandig – eigenschappen die hen volgens de Europese blik kwetsbaar maakten voor tirannie en de islam, die als oorzaak van hun zwakheid werd gezien. Deze stereotiepen versterkten het idee van Europese superioriteit en rechtvaardigden het kolonialisme.
Moderne Tegenstelling: Macho’s en ‘Onmoderne’ Moslims
Vandaag zien we een spiegelbeeldige, maar omgekeerde tegenstelling: moslimmannen worden nu bestempeld als macho’s, die niet overweg kunnen met geëmancipeerde vrouwen en homoseksualiteit. Ze worden gezien als ‘onmodern’, een wereld verwijderd van wat wij, in het Westen, beschouwen als vooruitgang en verlichting. Tegelijkertijd zien sommige moslimmannen ons juist als verwijfd en losbandig – ironisch genoeg precies zoals Europeanen hen een eeuw geleden zagen.
Seksualiteit en Islam: Een Veranderende Visie
Hoewel de Koran weinig expliciete richtlijnen geeft over seksualiteit, legt hij nadruk op respect en consensualiteit binnen relaties. Deze benadering stond in contrast met de strikte seksuele normen die in dezelfde periode in het Westen werden gehanteerd. De meer tolerante houding ten opzichte van seksualiteit in de vroegere islamitische wereld werd echter geleidelijk verdrongen door latere juridische tradities. De bestraffing van homoseksualiteit, zoals wij die vandaag kennen, vindt zijn oorsprong in deze latere wetgeving, waarbij de strenge straffen in de praktijk zelden werden uitgevoerd en eerder dienden om sociale en politieke behoeften van die tijd te vervullen.
De Oorsprong van Conservatisme
De verandering in houding ten opzichte van homoseksualiteit en seksualiteit in bredere zin kwam met de opkomst van conservatieve stromingen zoals het salafisme. Dit conservatisme, dat rigide interpretaties van religieuze teksten promoot, kan deels worden gezien als een reactie op wat werd ervaren als moreel verval in het Westen. Deze beweging, die vaak afwijzend staat tegenover emancipatie, homoseksualiteit en vrouwenrechten, vond niet toevallig veel aanhang onder Westerse bekeerlingen die op zoek waren naar duidelijke en strikte levenswijzen in een chaotische wereld.
De Hemelse Tuinen en Homoseksualiteit in de Geschiedenis
In islamitische culturen vóór de negentiende eeuw was homoseksualiteit veel breder geaccepteerd dan tegenwoordig. Gedichten en literatuur uit het Gouden Tijdperk van de islam spreken vaak openlijk over liefde tussen mannen, en deze relaties werden niet als afwijkend beschouwd. De beroemde dichter Abu Nuwas bijvoorbeeld, schreef talrijke gedichten over zijn liefde voor jonge mannen, die geprezen werden in culturele kringen. Eén van zijn gedichten beschrijft deze liefde op een manier die zelfs vandaag nog gedurfd zou zijn: “Iemands genot is pas volmaakt wanneer hij drinkt met baardloze knapen als zijn drinkgenoten… Gezegend zij de tijd dat ik met hen de nacht doorbracht. Hoe heerlijk was het.”
Deze literatuur biedt een inkijk in de culturele normen van die tijd, die wezenlijk anders waren dan de hedendaagse opvattingen over seksualiteit in veel islamitische landen. De transformatie van deze tolerantie naar de hedendaagse conservatieve standpunten weerspiegelt zowel interne dynamieken binnen de islamitische wereld als externe invloeden van koloniale machten.
De Noodzaak van Kritisch Denken
De geschiedenis van seksuele normen binnen de islam laat zien dat cultuur en religie nooit statisch zijn. De omkering in percepties tussen het Westen en de islamitische wereld dwingt ons om kritischer na te denken over hoe wij ‘de ander’ zien en hoe deze beelden ons handelen beïnvloeden. Het is essentieel dat we deze geschiedenis begrijpen en erkennen hoe machtsdynamieken onze huidige sociale verhoudingen blijven vormen. Alleen door dit te doen, kunnen we werken aan een inclusievere en rechtvaardigere samenleving.
www.filosofie.nl: Waarom homo-erotiek nooit een taboe was in de islam