Een eeuw geleden werden moslims in het Westen vaak gezien als zachtaardig, zelfs verwijfd, en moreel losbandig. Vandaag zijn het juist hun vermeende hypermannelijkheid en homofobie die het dominante beeld kleuren. Deze opvallende draai roept een intrigerende vraag op: hoe heeft deze beeldverschuiving zich zo radicaal én in relatief korte tijd kunnen voltrekken? De Nederlandse filosoof Michiel Leezenberg biedt een diepgaande analyse van deze culturele spiegeling.
Tegenpolen in het Koloniale Verleden
Historische reisverslagen laten zien dat Europeanen Arabieren beschouwden als hun tegenpool. Waar het Europese zelfbeeld draaide om rationaliteit, discipline en mannelijkheid, schilderde men de Arabier af als emotioneel, sensueel en kwetsbaar—eigenschappen die, zo dacht men, hem ontvankelijk maakten voor tirannie en religieuze dogma’s. De islam werd gezien als de oorzaak én het bewijs van deze zwakheid. Zulke voorstellingen dienden niet louter als observatie, maar legitimeerden ook het koloniale project.
De Nieuwe Tegenstelling: Macho’s versus Moderniteit
Vandaag zien we haast het tegenovergestelde: moslimmannen worden vaak afgeschilderd als macho’s die moeite hebben met emancipatie, vrouwenrechten en homoseksualiteit. Ze lijken symbool te staan voor wat het Westen als ‘achterhaald’ of ‘onverlicht’ beschouwt. Tegelijkertijd bezien sommige moslims het Westen als verwijfd en moreel losgeslagen—een ironische omkering van het beeld dat vroeger juist over hén werd gevormd.
Seksualiteit en de Islam: Een Complexer Verhaal
Hoewel de Koran weinig expliciet zegt over seksualiteit, benadrukt hij respect en wederzijdse instemming. In de vroege islamitische wereld heerste een relatief tolerante houding ten aanzien van seksuele diversiteit, zeker vergeleken met de Victoriaanse normen die in het negentiende-eeuwse Europa dominant waren. De strenge veroordeling van homoseksualiteit is vooral terug te voeren op latere juridische tradities, waarbij draconische straffen zelden echt werden toegepast en vooral een symbolische functie hadden.
Hoe Conservatisme Werd Geïmporteerd en Geëxporteerd
Met de opkomst van stromingen als het salafisme veranderde de toon. Deze ultraconservatieve beweging greep terug op letterlijke, rigide interpretaties van de islamitische bronnen, deels als reactie op wat men zag als moreel verval in het Westen. Ironisch genoeg zijn het vaak juist Westerse bekeerlingen die zich aangetrokken voelen tot deze striktheid—een vorm van orde in een chaotische wereld.
Liefde in de Tuinen van het Paradijs
Tot ver in de negentiende eeuw was homoseksualiteit in veel islamitische samenlevingen niet alleen zichtbaar, maar ook cultureel verankerd. De poëzie van Abu Nuwas, beroemd om zijn openhartige verzen over mannelijke liefde, werd bewonderd aan hoven en in intellectuele kringen. In een van zijn gedichten schrijft hij: “Iemands genot is pas volmaakt wanneer hij drinkt met baardloze knapen als zijn drinkgenoten… Gezegend zij de tijd dat ik met hen de nacht doorbracht.” Dergelijke teksten tonen aan hoe fundamenteel anders de sociale normen toen waren, en hoezeer ze sindsdien zijn verschoven.
Waarom Deze Geschiedenis ertoe Doet
De wisselende beeldvorming rond islamitische mannelijkheid maakt duidelijk dat religie en cultuur geen statische gegevenheden zijn. Ze zijn dynamisch, beïnvloed door macht, context en wederzijdse projectie. Door deze geschiedenissen serieus te nemen, kunnen we ons bevrijden van simplistische stereotypen. Alleen zo ontstaat ruimte voor nuance, empathie en uiteindelijk een eerlijker samenleven.
www.filosofie.nl: Waarom homo-erotiek nooit een taboe was in de islam
