Macht en mythe

Met de beëdiging van de nieuwe Amerikaanse president op 20 januari 2025 is een nieuw hoofdstuk begonnen in een al tumultueuze geschiedenis. Voor sommigen symboliseert deze dag een triomf, voor anderen een tragedie. Maar één ding is zeker: dit is geen terugkeer naar de status quo. De herverkiezing van de autocraat – zoals hij wordt genoemd vanwege zijn autoritaire neigingen – markeert een tijdperk waarin macht, angst en verering samenkomen in een verontrustend schouwspel.

Mark Leibovich, auteur van Thank You for Your Servitude, waarschuwde al eerder: als deze leider opnieuw aan de macht komt, moeten Amerikanen het comfortabele idee loslaten dat “dit niet is wie wij zijn.” Maar wie zijn “wij” eigenlijk? Want een aanzienlijk deel van het Amerikaanse electoraat stemde opnieuw voor iemand die openlijk belooft de democratische spelregels te buigen naar zijn wil. Wat verklaart de blijvende aantrekkingskracht van een figuur die ooit zei: “Ik ben jullie gerechtigheid. Ik ben jullie vergelding”?

---

Advertentie:

---

De aantrekkingskracht van de autocraat

Het is verleidelijk om de aanhangers van de autocraat af te schilderen als misleid of onwetend, maar dat is een te gemakkelijke analyse. Zijn populariteit is geworteld in diepe structurele problemen: de groeiende economische ongelijkheid, de ontworteling van de arbeidersklasse, en een alomtegenwoordige angst voor verlies van status en zekerheid.

Toch is er meer aan de hand. De autocraat wordt door zijn supporters niet alleen gezien als een politicus, maar als een mythische figuur. Hij is groter dan het leven, bovenmenselijk in zijn kracht, maar tegelijkertijd bevrijd van de gebruikelijke normen van fatsoen en menselijkheid. Hij is degene die “de regels breekt” – een eigenschap die zowel zijn aantrekkingskracht vormt als zijn dreiging vergroot.

Zijn rallies zijn geen politieke bijeenkomsten, maar een collectieve viering van woede en zelfrechtvaardiging. Daar, omringd door zijn trouwe schare volgelingen, roept hij op tot een strijd tegen een vaag gedefinieerde vijand: de elites, de progressieven, de immigranten. Het zijn niet alleen de woorden die tellen, maar het gevoel dat hij teweegbrengt – een mix van vreugde, rebellie en saamhorigheid.

Macht en mythe

De autocraat is zich bewust van zijn mythische status. Hij ziet zichzelf als een bijna bovennatuurlijke figuur, iemand die boven de beperkingen van gewone stervelingen staat. In interviews heeft hij zichzelf omschreven als een “genie” en een “warrior”, en zijn daden als voorbestemd door een hogere macht. Dit narratief past naadloos in de traditie van autoritaire leiders, van Mussolini tot Poetin, die zichzelf presenteren als redders in tijden van nationale crisis.

Zijn populariteit ligt ook in zijn vermogen om angst om te zetten in hoop – althans voor zijn aanhangers. Voor hen belichaamt hij een belofte: een terugkeer naar een eenvoudiger, overzichtelijker wereld waarin zij de regels bepalen en anderen moeten gehoorzamen. Dit verlangen naar orde en controle is begrijpelijk, maar gevaarlijk in handen van een leider die de fundamenten van democratie actief ondermijnt.

De prijs van autoritarisme

Sinds zijn inauguratie heeft de autocraat geen tijd verspild. Een golf van decreten is al uitgevaardigd, bedoeld om zijn macht te consolideren en tegenstanders te marginaliseren. Critici waarschuwen dat dit slechts het begin is van een autoritair project dat de scheiding der machten verder zal uithollen. Maar voor zijn supporters is dit geen probleem – het is precies wat zij willen.

Een recent onderzoek van de Universiteit van Massachusetts toont aan dat bijna driekwart van de Republikeinse kiezers het een goed idee vindt dat hun leider voor één dag dictator zou zijn. Dat enthousiasme is veelzeggend: de regels van de democratie zijn voor velen minder belangrijk dan het gevoel gehoord en beschermd te worden.

Een toekomst vol onzekerheid

De vraag blijft of deze leider erin zal slagen zijn volledige autoritaire agenda door te drukken. Hoewel hij populair is bij een groot deel van de bevolking, bestaat er ook een diepgaande afkeer onder zijn tegenstanders. Maar zelfs als zijn macht ooit weer afneemt, is het fenomeen dat hij vertegenwoordigt niet zomaar verdwenen. De sociale, economische en culturele spanningen die zijn opkomst mogelijk maakten, blijven bestaan.

Voor de Amerikaanse democratie is dit een cruciaal moment. Kan een systeem dat ontworpen is om tirannie te voorkomen overleven in een tijd waarin een aanzienlijk deel van de bevolking een autocraat verkiest boven een democratisch proces? Of zal de geschiedenis deze periode herinneren als het moment waarop de Verenigde Staten een stap dichterbij het autoritarisme kwamen?

Een waarschuwing voor de wereld

De herverkiezing van de autocraat is niet alleen een Amerikaanse kwestie. Het is een waarschuwing voor de wereld over de aantrekkingskracht van sterke mannen en eenvoudige oplossingen. Het laat zien hoe fragiel democratische systemen zijn als ze niet worden gesteund door een breed gedeelde toewijding aan rechtvaardigheid, solidariteit en gelijkheid.

Als er één les is uit deze episode, is het dat democratie niet kan worden beschouwd als vanzelfsprekend. Het is een proces dat voortdurend gevoed moet worden door actieve betrokkenheid, kritisch denken en een diepgeworteld geloof in het collectieve goed.

---

Advertenties: Door op een van de advertenties te klikken, help je ons enorm—het kost jou niets, maar maakt een groot verschil voor ons!

---