Door Punkerslut
Wanneer we over “autoriteit” spreken, gaat het in essentie om het opleggen van de wil van de één aan de ander. Autoriteit bestaat pas waar ondergeschiktheid bestaat. Friedrich Engels erkent dit in zijn definitie, en denkers zoals Kropotkin hebben het scherp verwoord: autoriteit manifesteert zich wanneer gehoorzaamheid wordt afgedwongen—door de staat, de wet, de kerk, of het leger.
Engels stelt dat de moderne industriële samenleving enorme groepen mensen vereist die synchroon samenwerken om de machines draaiende te houden. Monteurs, ingenieurs, en arbeiders moeten zich voegen naar het ritme van de stoommachine; werktijden worden niet bepaald door individuele voorkeur, maar door de eisen van productie. “De autoriteit van de stoom” dwingt iedereen op hetzelfde moment te beginnen en te stoppen, alsof de mechaniek van staal en vuur een bevelvoerder op zich is.
Een Kritiek op Engels’ Begrip van Autoriteit
Wat hier opvalt, is dat Engels de kern van autoriteit lijkt te verwateren. Hij verwisselt het met begrippen als “invloed” of “noodzaak.” Wanneer iemand uit vrije wil een besluit neemt, noemt hij dat nog steeds “gehoorzamen”—zij het aan zichzelf. Maar dit haalt de betekenis van autoriteit volledig onderuit. Autoriteit is altijd extern, altijd iets dat zich boven het individu verheft en gehoorzaamheid eist. Honger, zwaartekracht, of de logica van een machine zijn geen autoriteiten; ze dwingen niet in morele of sociale zin, ze bestaan gewoon.
Door deze verwarring te introduceren, geeft Engels zijn argumenten tegen antiautoritaire visies gewicht. Hij suggereert dat industriële productie automatisch gehoorzaamheid vereist, en dat individuele autonomie daardoor altijd gedeeltelijk opgeheven moet worden. Maar daarmee verhult hij dat wat hij beschrijft geen natuurwet is, maar een sociale constructie die dwang als fundament heeft.
Samenwerking Zonder Dwang
Engels heeft gelijk dat productie een sociale activiteit is. Niemand bouwt een spoorweg alleen. Maar hij lijkt blind voor het onderscheid tussen samenwerking en onderwerping. Het ene is een bewuste keuze, geworteld in wederzijds vertrouwen en gedeelde belangen. Het andere is een opgelegd systeem waarin afwijken wordt afgestraft. Zijn “autoriteit van de stoom” is in werkelijkheid de autoriteit van het systeem dat rond de stoommachine is gebouwd—een structuur waarin tijd en arbeid niet meer van de mensen zelf zijn, maar van de fabriek.
Geschiedenis toont dat samenwerking niet per se hiërarchie vereist. De jager-verzamelaars van duizenden jaren geleden wisten gezamenlijk te overleven zonder vaste bevelstructuren. Ze organiseerden zich door wederzijds respect en pragmatische afspraken, niet door opgelegde gehoorzaamheid. Het verschil zit in vrijwillige coördinatie versus geïnstitutionaliseerde dwang.
Vrijheid en Collectief Leven
Engels noemt het idee naïef dat mensen in een complexe samenleving samen kunnen werken zonder autoriteit. Toch is het aannemelijk dat samenwerking kan gedijen op basis van vrije wil en collectieve verantwoordelijkheid, zolang geen enkele externe macht de regels dicteert. Wat Engels als onvermijdelijk beschouwt, is slechts het voortvloeisel van een systeem dat gehoorzaamheid tot norm heeft gemaakt.
Echte solidariteit groeit niet uit bevelen, maar uit keuzes die mensen gezamenlijk maken. Daar, in de ruimte waar samenwerking en vrijheid elkaar ontmoeten, ligt de mogelijkheid van een samenleving waarin autoriteit overbodig wordt.
Solidariteit met alle kameraden, zelfs met diegenen waarmee ik het oneens ben, want ons gezamenlijke doel is een betere wereld voor iedereen. – Punkerslut
