Het Cambridge Analytica-schandaal markeerde een keerpunt in de geschiedenis van digitale privacy en democratie. Het toonde hoe data kan worden ingezet om verkiezingen te manipuleren en publieke opinie te sturen. Maar als je dacht dat het niet erger kon, is het belangrijk te beseffen dat technologiebedrijven zoals Tencent laten zien hoe ver surveillance en controle kunnen gaan. Het is een ontnuchterend vooruitzicht dat de wereldwijde ontwikkelingen rondom big data en toezicht alleen maar duisterder lijken te worden.
Het Ontstaan van Een Schandaal
Cambridge Analytica gebruikte Facebook’s Open Graph-API om gegevens van miljoenen gebruikers te verzamelen, aanvankelijk zonder hun bewuste toestemming. Hiermee werden psychografische profielen opgesteld waarmee politieke campagnes specifiek op mensen konden worden afgestemd. Het resultaat? Een nieuwe manier van manipulatie die directe invloed had op verkiezingen, zoals de Amerikaanse presidentsverkiezingen van 2016 en het Brexit-referendum. De onthulling in 2018 leidde tot wereldwijde verontwaardiging, maar de nasleep was beperkt tot schijnbare toezeggingen van techbedrijven zoals Facebook en een paar nieuwe regelgeving.
Nieuwe inzichten, kritische verhalen
Op vrheid.nl schrijven we over vrijheid, gelijkheid, klimaat en LHBTQ+ rechten. Altijd scherp, altijd onafhankelijk. Blijf ons volgen en mis niets!
Facebook en Genocide: Hoe Zuckerberg’s Platform Haathaarden Voedt
Mark Zuckerberg’s Facebook heeft wereldwijd talloze rampen veroorzaakt, vaak volgens een voorspelbaar patroon: geruchten, complottheorieën en haatzaaiende berichten over een specifieke minderheid verspreiden zich razendsnel via het platform. Activisten en mensenrechtenorganisaties waarschuwen Facebook, smeken om ingrijpen, maar het bedrijf doet niets—met dodelijke gevolgen.
De meest beruchte en afschuwelijke manifestatie hiervan vond plaats in Myanmar in 2017, waar de boeddhistische meerderheid een golf van onvoorstelbaar geweld ontketende tegen de Rohingya, een reeds onderdrukte moslimminderheid. Jarenlang werd Facebook overspoeld met haatzaaiende berichten en complotten tegen de Rohingya, die door Facebooks eigen algoritmes massaal werden verspreid. Toen de Verenigde Naties in 2017 Facebook ervan beschuldigden een “bepalende rol” te hebben gespeeld in het aanwakkeren van genocide, koos Zuckerberg niet voor verantwoordelijkheid. Integendeel: hij negeerde oproepen om Facebook tijdelijk uit te schakelen, weigerde cruciale data met de VN te delen en beweerde zelfs later dat zijn bedrijf werkte aan een oplossing—die uiteindelijk niet eens door Facebook zelf was opgezet.
Van Myanmar tot Mexico: Het Wereldwijde Patroon van Facebooks Vernietiging
Myanmar is slechts het meest extreme voorbeeld. Hetzelfde destructieve patroon herhaalde zich op kleinere schaal in Mexico (2016), India (2017), Sri Lanka (2018) en Ethiopië (2020). In al deze landen werd Facebook een broedplaats voor etnische haat, met dodelijke gevolgen. En ook in de Verenigde Staten speelt het platform een cruciale rol in de verspreiding van desinformatie en radicalisering, wat mede leidde tot de aanval op het Capitool in 2021.
Facebook en andere Big Tech-bedrijven blijven zich verschuilen achter “vrijheid van meningsuiting”, terwijl ze feitelijk hun eigen algoritmische brandstof aan oorlogen en etnisch geweld toevoegen. Zuckerberg en co. hebben keer op keer laten zien dat winst boven mensenlevens gaat—tenzij ze juridisch worden gedwongen in te grijpen.
Facebook en de Ondergang van de Democratie: Hoe Zuckerberg Politieke Chaos Voedt
2017: Donald Trump heeft net de Amerikaanse presidentsverkiezingen gewonnen, grotendeels geholpen door Facebooks algoritmes, die extreemrechtse propaganda, fake news en Russische desinformatie op ongekende schaal verspreidden. Dankzij Zuckerberg’s platform bereikte Breitbart News meer mensen dan The Washington Post. Facebook was niet langer slechts een sociaal netwerk; het was een politiek wapen geworden.
De gevolgen waren desastreus. Conspiratietheorieën overspoelden de Amerikaanse politiek en radicalisering groeide explosief. Wetgevers, toezichthouders en zelfs Facebooks eigen topbestuurders begonnen zich openlijk af te vragen of het bedrijf de Amerikaanse democratie richting de afgrond duwde.
Wat deed Mark Zuckerberg?
In plaats van serieuze maatregelen te nemen om desinformatie en haatzaaierij in te dammen, koos hij voor strategie C: hij bagatelliseerde de impact van fake news, noemde zorgen over buitenlandse inmenging “crazy”, en schreef een langdradig, 6000 woorden tellend manifest waarin hij beweerde dat de oplossing voor polarisatie, extremisme en eenzaamheid… méér Facebook was.
Van Trump tot Capitol Hill: De Verwoestende Rol van Facebook
De gevolgen van Facebooks falen waren niet beperkt tot 2016. Het platform bleef een radicaliseringsmachine, van de verspreiding van QAnon tot het organiseren van de bestorming van het Capitool in 2021. Facebook was de infrastructuur geworden voor politieke ontwrichting, maar Zuckerberg bleef zich verschuilen achter vage beloften en schijnoplossingen.
Net als bij het Cambridge Analytica-schandaal en de genocide in Myanmar, volgde hetzelfde patroon: Facebook faciliteert chaos, wordt gewaarschuwd, negeert de waarschuwingen, en pas wanneer de schade onherstelbaar is, doet het bedrijf alsof het “leert van zijn fouten”. Maar elke keer wordt duidelijk: Facebooks algoritmes zijn geen vergissing—ze zijn een businessmodel.
Facebook en de Normalisering van Samenzweringen: Hoe Zuckerberg Extremisme Beschermt
2018: De publieke woede over Facebooks rol in het verspreiden van complottheorieën bereikt een hoogtepunt. De extreemrechtse schreeuwlelijk Alex Jones gebruikt Zuckerberg’s platform om miljoenen mensen te bereiken met de leugen dat de Sandy Hook-schietpartij een ‘hoax’ was, opgezet door de overheid. Het gevolg? Duizenden volgers van Jones vallen de ouders van de vermoorde kinderen lastig met doodsbedreigingen en intimidatie.
Jarenlang bleef Jones zijn leugens verspreiden, tot de ouders van de slachtoffers hem aanklaagden wegens smaad. In 2022 werd hij veroordeeld tot het betalen van bijna 1,5 miljard dollar aan schadevergoedingen. De rechtszaken onthulden hoe hij zijn volgers opzettelijk misleidde om zelf miljoenen te verdienen met nep-supplementen en survivalspullen. Uiteindelijk leidde de gigantische boete tot zijn faillissement, iets waar hij in zijn laatste uitzending huilend over vertelde—al blijft hij tot op de dag van vandaag beweren dat hij ‘wordt vernietigd door het systeem’.
Wat deed Mark Zuckerberg?
In plaats van een duidelijke stelling tegen haat en leugens in te nemen verdedigde hij Alex Jones door hem te vergelijken met Holocaustontkenners en benadrukte dat beide op Facebook thuishoorden. In plaats van verantwoordelijkheid te nemen, hield Zuckerberg vast aan het naïeve idee dat alle meningen een plek verdienen—zelfs die welke doelbewust worden ingezet om slachtoffers van een massamoord te terroriseren.
Facebook hielp Jones jarenlang zijn haat en desinformatie te verspreiden. Pas toen de publieke druk te groot werd, werd hij verbannen—maar tegen die tijd was de schade al onherstelbaar.
Wat Dit Betekent Voor Ons Allemaal
Het Cambridge Analytica-schandaal toonde ons hoe kwetsbaar democratieën zijn voor datamisbruik, maar Tencent laat zien wat er gebeurt als technologie volledig geïntegreerd raakt in zowel ons dagelijks leven als in geopolitieke machtsdynamieken. Het model van surveillancekapitalisme, waarin persoonlijke data wordt gemonetariseerd en gebruikt voor gedragssturing, is niet langer een toekomstscenario – het is realiteit.
De Dreiging van Een Allesomvattend Systeem
In het Westen lijken bedrijven zoals Facebook en Google al een stap in deze richting te zetten, door steeds meer diensten te integreren en persoonlijke data te verzamelen. Hoewel een superapp zoals WeChat hier nog niet bestaat, bestaan de bouwstenen ervan al. Elon Musk heeft bijvoorbeeld al gesproken over het idee om van X (voorheen Twitter) een “alles-app” te maken. Dit roept ernstige vragen op over privacy, monopolieposities en de toekomst van onze digitale autonomie.
Hoe Kunnen We Ons Hiertegen Verdedigen?
1. Wees Kritisch Over Apps en Data
Gebruik apps bewust en geef niet zomaar toestemming voor toegang tot persoonlijke gegevens. Vermijd vooral apps die onnodig veel informatie verzamelen. Sta notificaties niet standaard toe—ze worden vaak gebruikt om je verslaafd te maken en je aandacht te manipuleren. Beheer je instellingen en bepaal zelf welke meldingen echt nodig zijn.
2. Ondersteun Strenge Regels
Pleit voor regelgeving die monopolies beperkt en transparantie over datagebruik eist, zoals de EU’s Digital Services Act en Digital Markets Act. In Nederland spelen de Autoriteit Persoonsgegevens (AP) en de Autoriteit Consument & Markt (ACM) een cruciale rol bij het handhaven van privacy- en mededingingsregels. Steun initiatieven die digitale rechten beschermen, zoals Bits of Freedom, en blijf kritisch op hoe de overheid techbedrijven reguleert.
3. Gebruik Privacyvriendelijke Alternatieven
Kies platforms die jouw data respecteren in plaats van diensten die vooral afhankelijk zijn van dataverzameling. Gebruik Signal of Matrix voor berichten, DuckDuckGo of Startpage voor zoekopdrachten, Mastodon of Bluesky als sociaal netwerk, en ProtonMail of Tutanota voor e-mail.
4. Wees Alert op Manipulatie
Techbedrijven en overheden beïnvloeden je mening via algoritmes en desinformatie. Platforms tonen wat hen het meeste oplevert, niet wat waar is. Let op hoe bedrijven omgaan met data en censuur, en wees kritisch op je informatiebronnen. Bewustzijn is je beste verdediging.
Een Waarschuwing en Een Kwestie van Keuze
Het Cambridge Analytica-schandaal toonde ons de gevaren van datamisbruik, maar Tencent laat zien hoe deze technologieën kunnen worden uitgebreid tot een totalitair instrument van toezicht en controle. De vraag is niet of dit ons in het Westen ook kan overkomen, maar wanneer en in welke mate. De strijd tegen surveillancekapitalisme vereist niet alleen technologische oplossingen, maar ook collectieve actie en politieke wil. We staan op een kruispunt: kiezen we voor gemak ten koste van vrijheid, of eisen we een digitale toekomst waarin privacy en autonomie gewaarborgd blijven?
Big Tech vs. Nederlandse Media: Een Onbalans
De dominantie van Big Tech-bedrijven zoals Google en Meta heeft de Nederlandse mediasector in een wurggreep. Volgens Alyt Damstra van de Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid stroomt 80% van de digitale advertentie-inkomsten naar deze techgiganten, waardoor cruciale financiering voor lokale journalistiek verdwijnt. Daarnaast worden Nederlandse media steeds afhankelijker van deze platforms, waarbij wijzigingen in algoritmes direct leiden tot dalingen in bereik en inkomsten. Damstra benadrukt dat het kabinet moet ingrijpen om de pluriformiteit en onafhankelijkheid van de media te waarborgen. Lees meer op FTM.
Een Platform Zonder Grenzen: Wanneer Wordt Big Tech Aansprakelijk?
Facebooks tolerantie voor gevaarlijke desinformatie is geen incident, maar een terugkerend patroon. Van nepnieuws over verkiezingen tot vaccinatiecomplotten en genocidale haatzaaierij—het platform bleef weigeren grenzen te stellen. Pas onder extreme publieke druk werd Alex Jones verwijderd, maar tegen die tijd was de schade al aangericht. Dit is geen kwestie van “vrije meningsuiting,” maar van een bedrijfsmodel dat doelbewust extremisme stimuleert voor engagement en winst. Sociale media zijn geen neutrale platforms meer; ze zijn digitale massavernietigingswapens geworden in de handen van wie ze het best weet te misbruiken.
Zijn Er Alternatieven?
De vraag is: moeten we ons blijven overleveren aan platforms als Facebook, of zijn er serieuze alternatieven? Gelukkig ontstaan er steeds meer sociale netwerken die privacy, transparantie en decentralisatie centraal stellen. Mastodon en Bluesky bieden bijvoorbeeld een gedecentraliseerd alternatief, waar gebruikers meer controle hebben over hun eigen data en algoritmes. Signal en Matrix vormen een veiliger alternatief voor berichtenapps die geen commerciële belangen boven privacy stellen. Ook nieuwsconsumptie kan anders: in plaats van op advertenties gebaseerde platforms als Facebook, kunnen mensen kiezen voor onafhankelijke journalistieke initiatieven zoals De Correspondent, FTM, of privacyvriendelijke nieuwsaggregatoren zoals RSS-readers.
Maar wat als we die keuze niet meer hebben? Als Big Tech niet alleen onze gegevens verzamelt, maar ons hele leven beheert—van communicatie tot betalingen, van mobiliteit tot gezondheidszorg? In China bestaat deze realiteit al. Tencent, een van ’s werelds machtigste technologiebedrijven, heeft met WeChat een digitaal ecosysteem gecreëerd waarin elke handeling, van een simpel bericht tot een financiële transactie, gevolgd en geanalyseerd wordt. Waar Facebook ons gedrag stuurt via advertenties en nieuwsfeeds, gaat Tencent een stap verder: het bedrijf heeft zich verweven met de Chinese staat en functioneert als een verlengstuk van de overheid. Dit is hoe de volgende fase van digitale controle eruitziet.
Het Kan Allemaal Nog Erger: Het Tencent Model
Terwijl het Cambridge Analytica-schandaal ons liet zien hoe data kan worden misbruikt voor politieke manipulatie, toont Tencent hoe een techgigant totale controle over het dagelijks leven kan verkrijgen. In China is Tencent niet zomaar een technologiebedrijf—het is een allesomvattend ecosysteem dat het sociale, economische en politieke leven domineert.
Een Alles-in-één App en Totale Controle
WeChat, Tencent’s vlaggenschip, is veel meer dan een berichtenapp. Het is een sociaal netwerk, bank, winkelplatform, vervoersdienst, identiteitsbewijs en zelfs een gezondheidsmonitor—alles geïntegreerd in één applicatie. Meer dan een miljard Chinezen gebruiken WeChat gemiddeld vier uur per dag, en zonder de app is het vrijwel onmogelijk om volledig deel te nemen aan de samenleving. Dit lijkt misschien efficiënt, maar in de praktijk betekent het dat Tencent—en daarmee de Chinese overheid—toegang heeft tot een ongekende hoeveelheid persoonlijke data. Van banktransacties tot locatiegeschiedenis, van privéberichten tot medische gegevens: niets blijft verborgen.
Censuur en Surveillance in Real-time
WeChat is niet alleen een tool voor gemak, maar ook een instrument voor onderdrukking. De Chinese overheid gebruikt het platform om informatie te censureren en burgers te monitoren. Zelfs privéberichten worden gescand en ongewenste inhoud wordt automatisch verwijderd. In sommige gevallen leidt kritiek op de overheid tot arrestaties. Mensen worden veroordeeld op basis van hun digitale sporen, en Amnesty International gaf Tencent een score van 0 uit 100 voor privacy en gegevensbescherming—de slechtste beoordeling van alle grote techbedrijven ter wereld.
De Dreiging voor het Westen
Hoewel Tencent zich vooral richt op de Chinese markt, groeit zijn invloed wereldwijd. Het bedrijf heeft miljarden geïnvesteerd in Westerse bedrijven zoals Reddit, Discord, Tesla en Spotify, en is de grootste speler in de game-industrie met volledige eigendom van Riot Games (League of Legends) en grote aandelen in Epic Games (Fortnite) en Activision Blizzard. Dit roept de vraag op: hoe lang voordat Tencent’s invloed ook in Europa en de VS leidt tot subtiele censuur en gedragscontrole?
Facebook en Google lijken al dezelfde richting op te gaan. Elon Musk’s ambitie om van X (voorheen Twitter) een “alles-app” te maken, doet denken aan het WeChat-model. De vraag is niet langer of dit surveillancekapitalisme ons Westen zal bereiken, maar wanneer en in welke vorm. De enige manier om te voorkomen dat wij dezelfde kant op gaan, is door bewust te kiezen voor privacyvriendelijke alternatieven en strenge regelgeving af te dwingen voordat het te laat is.
Advertenties: Door op een van de advertenties te klikken, help je ons enorm—het kost jou niets, maar maakt een groot verschil voor ons!