Donald Trump’s tweede termijn tekent zich af volgens een bekend patroon: regels buigen, tegenstanders intimideren, en er toch mee wegkomen. Wat begon met dreigementen richting tv-zenders en journalisten, mondt nu uit in een TikTok-deal die veel verder reikt dan een app vol dansfilmpjes.
TikTok als machtsinstrument
In 2024 nam het Amerikaanse Congres – met de zeldzame steun van zowel Democraten als Republikeinen – een besluit: TikTok mocht alleen blijven bestaan als het werd losgekoppeld van de Chinese eigenaar ByteDance. De zorgen waren duidelijk. Enerzijds ging het om dataveiligheid, want de persoonlijke gegevens van miljoenen Amerikanen zouden onder Chinese wetgeving in handen van Peking kunnen belanden. Anderzijds draaide het om propaganda, aangezien TikTok’s algoritme in staat is om subtiel de publieke opinie te beïnvloeden of bestaande tegenstellingen in de VS te verdiepen.
Trump trok zich echter weinig aan van dit verbod. Hij schoof de deadlines steeds verder vooruit, tot hij een deal wist te sluiten: TikTok zou in Amerikaanse handen komen, maar wel via een consortium van miljardairs uit zijn eigen netwerk, onder wie Larry Ellison en Marc Andreessen. Ellison, medeoprichter van Oracle en een van de rijkste mannen ter wereld, staat bekend om zijn nauwe banden met Silicon Valley én zijn uitgesproken steun voor Trump. Hij heeft eerder zijn fortuin en invloed gebruikt om politieke projecten te sturen in het voordeel van Trump, die inmiddels opnieuw president is. Zo financierde Ellison in 2020 een omstreden campagnebijeenkomst voor Trump in Californië, wat destijds veel kritiek opleverde. Marc Andreessen, daarentegen, is vooral bekend als durfkapitalist en medeoprichter van Andreessen Horowitz, een van de machtigste investeringsfirma’s in de techsector. Hij profileert zich als visionair over de toekomst van het internet, maar zijn investeringen zijn vaak verweven met politieke belangen. Dat juist deze twee figuren in de TikTok-deal opduiken, benadrukt hoe Trump strategisch zijn persoonlijke kring van machtige zakenmannen inzet om cruciale mediakanalen onder zijn invloed te brengen. Het resultaat: een schoolvoorbeeld van crony capitalism, beleid dat niet de samenleving dient maar de presidentiële vriendjeskring.
Geopolitieke belangen achter de TikTok-deal
Wat onderbelicht blijft, is wie nu werkelijk de macht in handen krijgt. De nieuwe Amerikaanse beheerders van TikTok zijn niet neutraal: het zijn miljardairs en investeerders met nauwe banden met pro-Israëlische netwerken. Critici waarschuwen dat dit neerkomt op het uit handen geven van invloedrijke sociale media aan belangen die nauw verweven zijn met Israel. Daarmee verschuift TikTok’s rol van cultureel platform naar instrument in internationale machtsverhoudingen.
Van nationale veiligheid naar persoonlijke macht
Ironisch genoeg was het Trump zelf die in 2020 als eerste pleitte voor een verbod op TikTok. Maar zodra de app voor hem politiek nuttig werd – een plek waar miljoenen jongeren én MAGA-influencers actief zijn – wierp hij de wet overboord. Daarmee speelde hij niet alleen met nationale veiligheid, maar ook met de fundamenten van de rechtsstaat.
Het scenario leest als een dystopische roman: een president die wetten negeert zodra ze hem persoonlijk in de weg staan. Het Congres kijkt toe, de rechterlijke macht wordt buitenspel gezet, en Trump onderhandelt rechtstreeks met China onder voorwaarden die zijn eigen kring rijker maken.
Media onder druk
De TikTok-episode staat niet op zichzelf. Trump dreigde eerder met het intrekken van uitzendrechten van kritische netwerken. Jimmy Kimmel verdween bij ABC na druk uit het Witte Huis, en CBS betaalde miljoenen om een kansloze rechtszaak van Trump te schikken. Uit recente onthullingen blijkt zelfs dat Trump openlijk toegaf dat het hem niet zozeer om Kimmel’s uitspraken ging, maar om het bredere doel elke kritische stem te smoren. “All they do is hit Trump,” verklaarde hij, waarmee hij erkende dat de inzet niet satire of journalistiek was, maar de machtsstrijd over licenties en mediacontrole.
Nog zorgwekkender is dat FCC-voorzitter Brendan Carr dit beleid expliciet ondersteunde, door omroepen onder druk te zetten met de woorden: “We can do this the easy way or the hard way.” Zulke taal klinkt niet als regulering, maar als regelrechte chantage. Het illustreert hoe de overheid mediabedrijven dwingt mee te buigen, vaak precies op het moment dat die bedrijven fusies of deals bij de FCC probeerden goedgekeurd te krijgen. Democratisch gezien is dit uiterst problematisch: de grondwet verbiedt overheidsfunctionarissen om mediabedrijven te intimideren of te straffen vanwege onwelgevallige meningen, iets dat het Hooggerechtshof nog recent unaniem bevestigde.
Toch laat deze episode zien dat wanneer macht, geld en mediabelangen samenkomen, de bescherming van vrije pers ernstig onder druk staat. Een soortgelijk patroon was zichtbaar bij Stephen Colbert: ook hij verdween van het scherm nadat Trump druk uitoefende op CBS, dat op dat moment verwikkeld was in fusiegesprekken met Paramount en SkyDance. Daarbij kwamen nog rechtszaken tegen ABC News, 60 Minutes en zelfs grote uitgevers als Simon & Schuster. Elk van deze stappen toont hetzelfde mechanisme: Trump gebruikt de kwetsbaarheid van mediaconglomeraten om kritische stemmen te neutraliseren en zijn eigen narratief te versterken.
Het patroon is duidelijk: Trump probeert de publieke sfeer te beheersen – televisie, kranten én sociale media. Door TikTok onder zijn invloed te trekken, vergroot hij zijn greep op het politieke gesprek en vooral op een nieuwe generatie kiezers.
De prijs van straffeloosheid
Het gevaar zit niet enkel in de macht over een app. De echte dreiging is de uitholling van checks and balances. Een wet die met brede steun werd aangenomen, werd door de president genegeerd. Zodra wetten alleen gelden als het de machthebber uitkomt, blijft er geen rechtsstaat over, enkel willekeur.
De TikTok-deal staat daarmee symbool voor iets groters: een president die wetten schendt, vrienden beloont en de veiligheid van zijn land op het spel zet – zolang het hem helpt zijn macht te behouden.
Democratie en machtsbalans
Wat hier zichtbaar wordt, is de verschuiving van democratie naar persoonlijke heerschappij. De Amerikaanse instituties blijken kwetsbaar wanneer hun kracht afhankelijk is van een president die weigert de spelregels te respecteren. Daarom is Trump’s TikTok-deal niet slechts een technologisch dossier, maar een frontlinie in de strijd om de toekomst van de democratie.
Het portret va Noah Rights bij deze post staat voor de miljoenen jongeren die dagelijks gebruikmaken van TikTok. Voor hen is het platform niet slechts entertainment, maar ook een bron van nieuws, sociale interactie en politieke meningsvorming. Juist deze generatie wordt direct geraakt wanneer politieke leiders de app inzetten als machtsinstrument. Het onderstreept dat Trump’s TikTok-deal niet alleen over geopolitiek of zakelijke belangen gaat, maar over de toekomst van een generatie en de democratische ruimte waarin zij opgroeit.
