Op 1 december 1955, in het hart van het gesegregeerde Zuiden van de Verenigde Staten, reed een 42-jarige Afro-Amerikaanse vrouw van haar werk als naaister naar huis. Haar naam: Rosa Parks. Op die dag, op die bus in Montgomery, Alabama, zette zij een stap die de loop van de Amerikaanse geschiedenis zou veranderen. Parks’ beslissing om te blijven zitten in een bus die verdeeld was door raciale wetten, markeerde het begin van een nieuw tijdperk in de Amerikaanse zoektocht naar vrijheid en gelijkheid.
Rosa Parks nam plaats net achter de tien stoelen die gereserveerd waren voor blanken, in het gedeelte van de bus waar Afro-Amerikanen mochten zitten volgens de destijds geldende segregatiewetten, bekend als de Jim Crow-wetten. De bus vulde zich snel, en toen er geen zitplaatsen meer over waren, eiste de chauffeur dat de zwarte passagiers hun plaatsen achterin de bus zouden afstaan aan een blanke passagier. Rosa Parks, die al lang genoeg had geleden onder de dagelijkse vernederingen van de segregatie, weigerde haar stoel op te geven. Deze eenvoudige, maar vastberaden daad van verzet, ingegeven door het onrecht van het moment, zou haar naam voor altijd in de annalen van de geschiedenis graveren.
Hoewel Parks al geruime tijd lid was van de NAACP, een burgerrechtenorganisatie die streed voor gelijkheid, was haar daad op die decemberdag een spontane actie, niet vooraf gepland. In een reconstructie van die dag herinnerde Parks zich: ‘I did not get on the bus to get arrested; I got on the bus to go home.’ Haar arrestatie volgde snel, en zij werd veroordeeld voor het overtreden van de segregatiewetten. Parks tekende echter bezwaar aan en stelde daarmee de rechtmatigheid van de segregatie ter discussie in de rechtbanken van de Verenigde Staten.
De arrestatie van Rosa Parks was de vonk die de Montgomery Bus Boycot ontketende, een protestactie die bijna 381 dagen zou duren en de bussen van Montgomery lamlegde. De segregatie in het openbaar vervoer was een dagelijkse confrontatie met de diepe ongelijkheid in de Amerikaanse samenleving, en de boycot legde dit op pijnlijke wijze bloot. Omdat ongeveer 75 procent van de passagiers die de busmaatschappij vervoerde Afro-Amerikanen waren, had de boycot een verwoestend economisch effect op het bedrijf en vormde het een directe uitdaging voor de blanke overheersing in het Zuiden.
De Montgomery Improvement Association, opgericht om de boycot te leiden, koos een jonge, relatief onbekende doopsgezinde predikant als hun leider: Martin Luther King, Jr. Onder zijn leiding groeide de boycot uit tot een krachtige beweging van niet-gewelddadig verzet. Aangewakkerd door de vastberadenheid van Rosa Parks en de steun van de Afro-Amerikaanse gemeenschap, bleef de boycot standhouden, ondanks intimidatie, arrestaties en geweld.
In december 1956, na meer dan een jaar van protesten en juridische gevechten, verklaarde het Amerikaanse Hooggerechtshof dat de segregatiewetten ongrondwettelijk waren. De bussen van Montgomery werden geïntegreerd, en de overwinning van de boycot werd een belangrijk keerpunt in de strijd voor burgerrechten in de Verenigde Staten. Het markeerde het begin van een revolutionair tijdperk van niet-gewelddadige massale protesten die zouden culmineren in de goedkeuring van de Civil Rights Act van 1964.
Maxim Februari is een Nederlandse schrijver, filosoof, jurist en columnist. Februari, geboren in 1963, is bekend om zijn scherpe en vaak ironische analyses van maatschappelijke kwesties, variërend van ethiek en recht tot technologie en identiteit. Hij publiceerde zowel fictie als non-fictie, waarbij zijn werk vaak een mix van literatuur en filosofische reflectie biedt. Februari staat ook bekend om zijn columns in kranten zoals NRC Handelsblad. Naast zijn schrijverschap is hij een publiek intellectueel die regelmatig deelneemt aan het maatschappelijke debat in Nederland. Hij gebruikt Rosa Parks vaak als een illustratief voorbeeld om het belang van anarchie en burgerlijke ongehoorzaamheid te onderstrepen: ‘Als Rosa Parks de wet niet had overtreden, niet op haar stoel in de bus was blijven zitten, was ze niet gearresteerd. Dan was haar zaak niet bij het Hooggerechtshof gekomen, en dan was de segregatie in de Verenigde Staten niet afgeschaft. Je hebt wetsovertredingen nodig om te kunnen beschaven. Om voortdurend bij te schaven.’
Rosa Parks toonde de wereld dat één daad van verzet, hoe klein ook, de loop van de geschiedenis kan veranderen. Haar moed herinnert ons eraan dat de strijd voor rechtvaardigheid en gelijkheid nooit gemakkelijk is, maar dat elke stap, elke daad van verzet, telt. Haar nalatenschap leeft voort, niet alleen in de geschiedenisboeken, maar ook in elke persoon die opstaat tegen onrecht, vastbesloten om, zoals Parks, niet te buigen voor onderdrukking.