Veel Nederlanders zijn ervan overtuigd dat ze nepnieuws kunnen herkennen. Uit onderzoek blijkt dat circa 70% van de bevolking denkt zelf te kunnen bepalen of een nieuwsbericht echt of nep is, met nog grotere zekerheid onder hoogopgeleiden. Maar betekent dit dat nepnieuws in Nederland geen serieus probleem vormt? Verschillende organisaties, waaronder de Europese Commissie en diverse beleidsmakers, waarschuwen dat dit vertrouwen misschien niet altijd gerechtvaardigd is.
In de aanloop naar de Provinciale Staten- en Europese verkiezingen van 2019 overweegt de Nederlandse overheid een campagne te starten om burgers te waarschuwen voor de risico’s van desinformatie. Deze aanpak stuit echter op kritiek. Het roept de vraag op in hoeverre de overheid zelf als volledig neutraal en onafhankelijk kan worden beschouwd op het gebied van informatieverspreiding. Rondom onderwerpen als de Wet op de inlichtingen- en veiligheidsdiensten (de sleepwet), de dividendbelasting en het Marrakesh Pact bleek verstrekte informatie soms onvolledig of moest deze later worden aangepast.
Een meer constructieve aanpak zou kunnen zijn om burgers te voorzien van de middelen en vaardigheden om zelf de betrouwbaarheid van informatie te beoordelen. De overheid kan hierbij faciliteren door financiering beschikbaar te stellen, maar zou zelf geen directe rol moeten spelen in het opzetten en uitvoeren van campagnes.
Een recent incident laat zien hoe snel desinformatie zich kan verspreiden. Een PVV-lid deelde op Twitter een gemanipuleerde foto van Alexander Pechtold, waarin het leek alsof hij meeliep met pro-sharia demonstranten. Hoewel de foto nep was, herkenden veel mensen dit niet meteen. De online verontwaardiging was groot, en Wilders wakkerde dit verder aan door een gefotoshopte afbeelding van Pechtold, verkleed als vrouw, te delen. Dit incident illustreert hoe snel nepnieuws kan leiden tot verwarring en polarisatie, zelfs in een land waar veel mensen denken niet vatbaar te zijn voor misleiding.
Het is daarom van groot belang dat burgers goed geïnformeerd zijn en kritisch leren omgaan met de informatie die ze tegenkomen. Alleen zo kunnen we gezamenlijk weerstand bieden aan de effecten van desinformatie.