Shlomo Sand’s The Invention of the Jewish People zet de traditionele Joodse geschiedschrijving volledig op zijn kop door te betogen dat veel ervan op mythes gebaseerd is. Sand stelt dat de verhalen en mythes over de geschiedenis van het Joodse volk, zoals die vaak worden verteld in de context van het zionisme, grotendeels verzonnen zijn of sterk overdreven.
Dit werk is een krachtige en provocerende uitdaging van de conventionele opvattingen over de geschiedenis van het Joodse volk en de legitimiteit van de staat Israël. Als ervaren schrijver en criticus is het belangrijk om dit boek te beoordelen op basis van duidelijkheid, ondersteuning, structuur, stijl en relevantie binnen een socialistisch perspectief.
Nationale Mythen en de Geschiedenis van Israël
Sand opent zijn boek met een analyse van nationale mythen en stelt dat elk volk of elke natie mythen creëert om een gevoel van eenheid en continuïteit te ontwikkelen. In het geval van Israël gaat het om de mythe van een volk dat, na duizenden jaren van ballingschap, terugkeert naar zijn oorspronkelijke land. Sand ontmaskert systematisch de zionistische mythen die al generaties lang de Joodse identiteit vormgeven, en stelt dat deze mythen in werkelijkheid dienen om een gevoel van nationale eenheid en rechtvaardiging voor de oprichting van de staat Israël te creëren.
Sand bekritiseert het idee van het Joodse volk als een homogeen, verenigd volk dat duizenden jaren lang door de diaspora zwierf. Hij betoogt dat deze mythe, die het idee van een voortdurende Joodse aanwezigheid en identiteit door de eeuwen heen ondersteunt, feitelijk weinig grond heeft in de historische realiteit. Dit is een fundamenteel aspect van het zionisme dat, volgens Sand, moet worden herzien om een eerlijker en accurater beeld van de geschiedenis te krijgen.
Mythistory: De Bijbel als Geschiedenisboek
Een belangrijk deel van Sand’s werk richt zich op de manier waarop zionistische historici de Bijbel hebben gebruikt om een nationaal verhaal te creëren dat Israël legitimeert als het historische thuisland van het Joodse volk. Volgens Sand werd deze geschiedenis echter niet ondersteund door archeologisch bewijs. Sand verwijst naar het ontbreken van archeologisch bewijs voor de Bijbelse verhalen als een van de vele argumenten tegen de traditionele zionistische geschiedschrijving, en benadrukt dat deze verhalen eerder een culturele dan een historische waarde hebben. Hij bespreekt hoe de Bijbel, onder invloed van opkomende nationalistische bewegingen in Europa, werd ‘genationaliseerd’ en omgevormd tot een geschiedenisboek dat de claims van het zionisme versterkte.
Sand wijst erop dat moderne archeologie ernstige twijfels oproept over de nauwkeurigheid van veel van de Bijbelse verhalen. Dit ondermijnt de zionistische geschiedschrijving, die sterk leunt op de Bijbel om de historische band tussen het Joodse volk en het land Israël te bevestigen.
Uitvinding van de Ballingschap
Sand bekritiseert het idee dat de Joden massaal door de Romeinen uit Judea werden verdreven na de verwoesting van de Tweede Tempel in 70 CE. Hij ondergraaft deze mythe door te wijzen op het ontbreken van Romeinse documenten die massale deportaties bevestigen en benadrukt dat veel Joodse gemeenschappen buiten Judea eerder ontstonden door vrijwillige bekering en missionering dan door gedwongen ballingschap.
Sand betoogt dat de meeste Joden in en rond Jeruzalem nooit zijn verdreven en dat de bevolking zich economisch en demografisch snel herstelde na de Romeinse verovering. De mythe van de ballingschap, volgens Sand, werd later ontwikkeld als onderdeel van de christelijke interpretatie van de Joodse geschiedenis, wat vervolgens door zionistische historici werd overgenomen om het idee van een ‘wederkeer’ naar het beloofde land te rechtvaardigen.
Verzwegen Rijken en de Geografie van de Joodse Wereld
In het vierde deel van zijn boek bespreekt Sand verschillende Joodse koninkrijken en gemeenschappen buiten Israël, wat suggereert dat de Joodse diaspora niet uitsluitend het gevolg was van ballingschap, maar ook van vrijwillige migratie en bekering. Door de verzwegen geschiedenis van Joodse koninkrijken buiten Israël te onthullen, daagt Sand de veronderstelling uit dat de Ashkenazische Joden directe afstammelingen van de oude Israëlieten zijn, en suggereert hij dat zij eerder afstammen van bekeerlingen uit Oost-Europese en Centraal-Aziatische koninkrijken.
Sand stelt dat de aanwezigheid van deze Joodse gemeenschappen buiten Israël grotendeels is genegeerd door zionistische historici, omdat het de mythe van een homogeen Joods volk dat zijn wortels in Israël heeft, zou ondermijnen. Deze verzwegen geschiedenis plaatst vraagtekens bij de veronderstelde etnische continuïteit van de Joden, en suggereert dat de Ashkenazische Joden mogelijk afstammen van bekeerlingen in plaats van directe afstammelingen van de oude Israëlieten te zijn.
Hedendaagse Politiek en de Toekomst van Israël
In het laatste deel van zijn boek gaat Sand in op de huidige situatie in Israël en bekritiseert hij de poging om een Joodse en democratische staat te zijn. Hij ziet een fundamenteel probleem in het idee dat Israël tegelijk een etnisch Joodse en een democratische staat kan zijn, omdat dit volgens hem leidt tot discriminatie van niet-Joodse inwoners. Sand stelt dat de zionistische ideologie, door een nationale identiteit te baseren op etniciteit en religie, onvermijdelijk uitsluiting en onrechtvaardigheid bevordert. Hij pleit daarom voor een toekomst waarin Israël zich ontwikkelt tot een echte democratische staat, waarin alle burgers, ongeacht hun etniciteit of religie, gelijke rechten en kansen krijgen.
Een Uitdaging voor de Zionistische Geschiedschrijving
Jim Miles, een Canadese schrijver en criticus bekend om zijn scherpe analyses en kritische kijk op internationale betrekkingen, beschrijft Sand’s boek als een krachtige en controversiële uitdaging van de traditionele opvattingen over de Joodse geschiedenis en de legitimiteit van Israël als natiestaat. Miles, die regelmatig bijdraagt aan publicaties die zich richten op geopolitiek en de Israëlisch-Palestijnse kwestie, prijst Sand’s werk om zijn vermogen om traditionele geschiedschrijving te ondermijnen en roept op tot een heroverweging van deze verhalen. Volgens Miles moeten deze verhalen eerder als mythen worden gezien dan als historisch feit. Zijn werk biedt niet alleen een kritische blik op de geschiedenis van het Joodse volk, maar nodigt ook uit tot bredere reflecties over hoe nationale identiteiten worden gevormd en gebruikt.
Reflectie vanuit een Socialistisch Perspectief
Sand’s werk stelt scherp de vraag hoe nationale mythes worden gebruikt om klassenstrijd te verhullen en imperialistische doeleinden te rechtvaardigen. De mythe van het Joodse volk als een homogeen, eeuwenoud volk dat recht heeft op het land van Israël, dient niet alleen om de oprichting van de staat te rechtvaardigen, maar ook om de onderdrukking van de Palestijnen te legitimeren. Dit is een duidelijk voorbeeld van hoe geschiedschrijving kan worden gebruikt als een instrument van macht om imperialistische en koloniale ambities te ondersteunen.
Sand’s ontleding van de zionistische mythen roept ook de vraag op hoe het kapitalisme bijdraagt aan het in stand houden van onderdrukkende nationale ideologieën. Het legitimeert niet alleen de zionistische kolonisatie van Palestina, maar versterkt ook bredere systemen van onderdrukking en ongelijkheid die de kern vormen van het kapitalistische systeem. Dit werk nodigt socialisten uit om kritisch te reflecteren op de rol van geschiedenis en nationalisme in de strijd tegen imperialisme en kolonialisme.
Slotgedachten
Wat betekent Sand’s onthulling van deze historische mythes voor de huidige geopolitieke verhoudingen in het Midden-Oosten? Hoe moeten we omgaan met nationale identiteiten die op verzinsels zijn gebaseerd? Sand’s boek biedt geen gemakkelijke antwoorden, maar daagt ons uit om na te denken over de manier waarop geschiedenis wordt geschreven en gebruikt. Het is een oproep tot een meer kritische, eerlijke en rechtvaardige benadering van nationale identiteiten en geschiedenissen, niet alleen in het geval van Israël, maar wereldwijd.